Morgunblaðið - 05.02.1970, Blaðsíða 14

14
MORjGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. FBBRÚAR 1970

Otgefandi
Frainkvæmdastjóri
Ritstjórar
RitstjórnarfuHtrúi
Fréttastjóri
Augiýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsia
Auglýsingar
Askriftargjafd kr. 165.00
I lausasölu
H.f. Árvakur, Reykjavik,
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthias Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sfmi 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
kr. .10.00 ehvtakið.
ER HÆGT AÐ
DRAGA ÚR HÆTTUNNI?
17'yrir nokkru birtist hér í
* blaðinu grein eftir Hall-
grírn Jónsson frá Dynjanda.
í grein þessari varpaði höf-
undurinn, sem er greindur og
athuguli vestfirzkur sjómað-
ur og bóndi, fram þeirri
spurningu, hvort ekki væri
hægt að draga úr slysahætt-
unni á sjónum. Hann minnti
á það, að skipin væru orðin
stór og búin fullkomnum
tækjum, og allur aðbúnaður
að sjómönnum allt annar og
betri en áður var. Þrátt fyrir
þetta linnti ekki sj óslysum,
m.a. fyrir Vestfjörðum. Það
væri því vissulega tímabært
að reyna að gera sér ljóst,
hvað hægt væri að gera til
þess að koma í veg fyrir hin
hörmulegu sjóslys. Oftraust-
ið á stóru skipin væri hættu-
legt.
Skipstjórnarmenn fengju
ágæta skólamenntun, en
spumingin væri, hvort þeir
lærðu meðferð skips í vondu
veðri, en það væri atriði, sem
hver einasti skipstjóri yrði
að hafa þekkingu á, hversu
stórt sem skip hans væri.
Hallgrímur Jónsson ræddi
sérstaklega um notkun lýsis
og olíu til þess að lægja brot-
sjói. Taldi hann, að nútíma-
skipstjórar ættu að nota olíu
miklu meira en nú væri gert.
Nefndi hann dæmi þess, að
smá vélbátar hefðu hreinlega
bjargazt með því að nota
olíu í fyrrgreindu skyni.
Greinarhöfundur komst
m.a. svo að orði um þetta:
„Ég tel, að hvert fiskiskip
ætti að vera þannig útbúið,
að hægt sé með einu hand-
taki í stýrishúsinu að dæla
olíu í sjóinn, þegar skipstjórn
armaður telur þess þörf.“
Hér er vissulega um at-
hyglisverða ábendingu að
ræða. Er ástæða til þess, að
tilraunir verði gerðar með
slík tæki. En margt fleira
verður að taka til athugunar.
Sjóslysin hér við land eru
óhugnanlega tíð. Á hverri
vetrarvertíð verða fleiri eða
færri slys og tugir mannslífa
glatast. Allar hugmyndir,
sem fram eru settar um slysa
varnir, verður að kryfja til
mergjar, og taka alvarlega.
Oftraustið á stóru skipin má
ekki draga úr árvekninni.
Verndun laxastofnsins
TPin af þeim tillögum, sem
lagðar verða fyrir fund
Norðurlandaráðsins í Reykja
vík er tillaga Sigurðar Ingi-
mundarsonar og norska þing-
mannsins Nils Jacobsens um
verndun laxastofnsins í At-
lantshafinu. í tillögu þessari
er þeirri áskorun beint til
ríkisstjórna allra Norðurland
'anna, að þær beiti sér fyrir
samræmdum reglum um lax-
veiðar í úthöfum og um
verndun laxastofnsins.
Það er ekki að ástæðu-
lausu, sem tillaga þessi er
flutt á Nprðurlandaráðsfundi.
Síðustu ár hafa menn haft
þungar áhyggjur af ofveiði á
laxi við Grænland, úti fyrir
ströndum Noregs, í Eystra-
salti og við Færeyjar. Er
talið, að afleiðingar rányrkju
á þessum slóðum séu þegar
famar að koma fram í minnk
andi laxagengd í ám í þeim
löndum, sem að Norður-At-
lantshafinu liggja.
Á alþjóðavettvangi hafa
verið gerðar ítrekaðar til-
raunir til þess að ná sam-
komulagi um bann við lax-
veiðum á Atlantshafi. Á
fundi Norðaustur-Atlajitshafs
nefndarinnar hlaut brezk til-
laga um bann við laxveiðum
í Atlantshafi tvo þriðju at-
kvæða en þrjú lönd, Dan-
mörk, Svíþjóð og Vestur-
Þýzkaland greiddu atkvæði
gegn tiíllögunni.
Það er raunar ekki aðeins
á Atlantshafssvæðinu, sem
menn hafa áhyggjur af rán-
yrkju á laxastofninum. Talið
er, að einnig sé um ofveiði að
ræða á Kyrrahafslaxinum,
sem mokað er upp við vest-
urströnd Bandaríkjanna og
Kanada. En laxveiðiþjóðir
við Norður-Atlantshaf hljóta
að gefa þessu máli sérstakan
gaum og leggja áherzlu á al-
þjóðleg samtök um að vernda
laxstofninn, þennan dýrmæt-
asta fisk veraldar. Þess vegna
er það ánægjulegt, að mál
þetta skuli koma fyrir fund
Norðurlandaráðsins hér í
Reykjavík og að íslenzkur
þingmaður á þar hlut að
máli.
Hér er ekki fyrst og fremst
um hagsmunamál að ræða,
heldur og ekki síður náttúru-
vemdarmál. Laxveiðiár víða
um lönd hafa verið eyðilagð-
ar og almennur vilji hjá
mörgum að bæta fyrir slíkt.
I þessu sambandi má minna
á merku tillögu, sem Ólafur
Jóhannesson hefur flutt á Al-
þingi um varnir gegn skað-
legri mengun í lofti og vatni
og er vonandi að hún nái
fram að ganga.
M
EFTIR
BJÖRN VIGNI SIGURPÁLSSON
KVIKMYNDAGAGNRÝNENDUR í ná-
grannalön-dum olldkar haifa undanfarnar
vikur verið að birta hugfleiðingar sínar
uim framleiðsluna á síðasta ári, og birta
lista yfir þær myndir, er þeir telja hvað
athyglisverðastar. Á öllum þessum llist-
um er yfirleitt að finna þær tvær mynd-
ir, sem hér verður fjallað um á eftir —
„Ádaíilein ‘3<1“, etftiir sænsika leiilkstjóirainin
Bo Widerberg og „Easy Rider“, eftir þá
Denniis Hopper og Peter Fonda.
ADALEN ’31
Höifiundur „Adalen ’31“ — Bo Wider
berg — er ísienZkuim kvikmyndahúss-
gestum að góðu kunnur fyrir „Elvira
Madigan", sem sýnd var í Hafnarfirði á
sínum tíma. Bo Widerberg er tvímæla-
laust í hópi hæfustu leikstjóra Evrópu,
og er þekktur fyrir að fara sínar eigin
leiðir. Hann vaikti strax í upphafi ferilis
síns sem kviíkmyndagerðarmaður at-
hygdi fyrir að sfeapa sér sjálfstæðan stíl
— í stað þess að tfylgja uppsikrift Berg-
mans, eins og tíðkaðist meðal sænslkra
starfsbræðra hans, og snerist öndverður
gegn nýsiköpuninni, sem fylgdi í kjöl-
farið. „Widerberg mun sennilega ávallt
synda gegn straumum síns tíma“, segir
brezfeur gagnrýnandi, en sjálfur segir
hann, að hann langi til að gera ástarlífs-
mynd, „bara til að sýna þessum fyrir-
ferðarmiklu piltum hvemig fara eigi
að“.
En víkjum að „Adalen ’31“. Fyrir þá
mynd hefur Widerberg verið ásafeaður
af ýmisum ötflum ungs fólks í Svíþjóð að
vera hægri sinni, því að hann leytfir sér
um leið og hann flettir ofan af grálynd
um kapítaiistum í bænum Adalen að
láta þá halda virðuleik sínum, auk þeas
sem myndin er augnayndi. í Bandarílkj-
unum, þar sem sýningar ganga jafnvel
en betiur en í heimalandinu, er Wider-
berg atf mörgum talinn argasti komimi.
Myndin fjallar um verfeifall í Adalen
árið 1931, sem leiddi til falls hægri-
stjómarinnar í Svíþjóð, er fereppan var
í hámarfei. Við gerð hennar naut Wider
berg aðstoðar fjölda manna, sem þarna
áttu hlut að miáli, auk þess sem ýmsir
þeirra tófeu beinan þátt í gerð myndar-
innar.
„Ég lagði öll ósfeöpin á mig tii að
gera eins og gömlu miennirnir vildu“,
segir Widerberg. „ÍÞegar við mynduðum
t.d. kröfugönguna, sem lyktaði með því
að fimim menn vom skotnir, vom gömlu
miennirnir stöðugt að grípa fram fyrir
hendurnar á mér. „Nei, nei“, sögðu þeir,
„þessi maður var ekki skotinn á þess-
um stað, heldur aðeins meira til vinstri,
rétt hjá trénu þarna. Og skotið lenti í
tfótlegg hans, ekki handlegg". Svona
gekk þetta allan tímann. Atvinnuleikar
arnir í hlutverfeum myndaxinnar vildu
Oíta út eins og leiktmenn, en leifemenn-
irnir eins og atvinnumenn. Þeim fannst
sem þeir væm að leggja eitthvað af
mörfeum til sagmfræðinnar og allt yrði
að vera sem náfevæmast. Stundum var
næstum ótframlkvæmanlegt að fylgja fyr
irsögn þeirra, en eimhvernveginn tókst
það“.
Widenberg segir, að hann hafi efeki
fegrað myndina af ásettu ráði. „Ég not-
aði einungis náttúrlega liti og ljós. Ég
get eklki að því gert, að Adalen er falleg
ur staður". Hann heldur því fram að
bezti áróðurinn sé 'hinn duldi. „Hafði ég
gert, alla verkamennina að emglum og
aill'a forstjórana að sadistum hefði mér
eflaust tekizt að vinna hylli hóps
manna, en þetta er efeki mín aðferð. Ég
dkoða fólkið — og fæ hugmyndirnar í
gegnum það“.
Næsta veifeietfni Widerbergs er „Joe
Hill wiho wrote Songs“, sem hann ætlar
að gera í Bandarílkjunum með aðstoð
sænsfera tæfenimanna. Joe Hill var far-
andsömgvari, sem féll fyrir skotum af-
tökusveitar í tfangelsiisgarði í Utah. —
Hann var dæmdur fyrir að hafa ráðið
kaupmanni í Salt Láke City bana, en
dómsniðurstaðan hefur verið véfengd til
þessa dags. Olli dómurinn milklum úlfa-
þyt vestra á sínum tíma, og þúsundir
manna um heirn allan stofnuðu til mót
mælaaðgerða. Og þegar Joe Hill stóð
andspænis aiftökusveitinni, varð hann
sjáltfur að gefa henni skipun um að
skjóta — hermennina brast kjarkinn.
„Heillandi viðfangsefni", segir Wider-
berg.
„EASY RIDER“
„Easy Rider er orðtafe í Suðurrifejun-
um, og merikir: Vinur ákæfejunnar. Eklki
„allionis“ eða hórmangari, beldur flagari,
sem býr með stúlku og þiggur blíðu
hennar ólkeypis. Og þannig eru Banda-
rílkin í dag. Fredsið er orðið að skækju og
við gegnuim hlutverfei flagarans". Þann
ig farast Peter Fonda orð um titil síð-
ustu myndar sinnar, sem hann er hötf-
undiur að ásamt Dennis Hopper og Terry
'Southern. Fonda, sonur kvikmyndaleife-
arans Henry Fonda, er framleiðandi, og
fer jafnframt með aðalhlutverkið, Hopp
er er leikstjóri og leikur jafnframt ann-
að helzta hlutvenk myndarinnar, en
Southern á heiðurinn af handríti og titli
myndarinnar. Fáar myndir hafa vakið
meiri athygli vestan hafs en einmitt
þessi. Hún var afar ódýr í gerð, á þar
lendan mælilkvarða, en sýningartefejurn-
ar hafa orðið þekn mun meiri.
„Easy Rider“ segir frá tveimur piltum
— Fonda og Hopper — sem geysast um
landið þvert og endilangt í leit að frelsi
tfyrir sjálfa sig. Þeir lenda í ýmsu á leið-
inni, og reyna sitt af hverju. Myndin
leggur þó enga dóma á það, sem fyrir þá
ber, getfur engar vonir eða fyrirheit í
lolkin.
Fonda segir, að almenningur hafi sfcil
ið myndina, eins og til var ætlazt. „Þess-
ir piltar eru efelki hamingjusamir" hefur
Fonda eftir gagnrýnendum, „og það er
efeki ætlun ofekar, að þeir séu það“.
„Myndin fjallar um sfeortinn á frelsi",
segir hann ennfremur, „en ekki fre'lisið
sjállft. Hetjur myndarinnar fara efeíbi
réttu leiðina að marlki sánu, þeir fara
villur vegar í leit sinni. Undir lokin eé
ég efeki annað úrræði en að deyða þann,
®em ég leík. Ég tfrem sjálfsmorð. Hið
sama gerir Amerílka að mínum dómi“.
„Við gefum engar upplýsingar eða
látum slkína í meiningar í samtölum
myndarinnar", heldur hann átfram. —
„Söguþráðurinn er laus í reipunum, efek
ert, sem hægt er að byggja á. Áhonf-
endur geta elfeki séð fyrir fram hvað ger
ast muni, og islíkt Ikemur illa við marga.
Þeir vilja, að spilin séu lögð á borðið
í réttri röð, þannig að þeir séu undir-
búnir að imeðtaka hvert atriði".
Fonda full'lyrðir að myndin sé á allan
hátt, einis og höflundarnir ætluðuist til
að hún yrði — með einni undantefeningu
þó. Þeir ætluðu að nota sönginn „Its ali
right“ etftir Bob Dylan í lökaatriði mynd
arinnar. Dylan vildi ékfei tfallaist á það
og var trúr sinni köllun: „Þetta er efeki
rétt hjá yfclkur. Þið verðið að getfa fól'k-
inu von“, sagði hann. í myndinni er
lelkin aragrúi pop-laga, því að höfund-
arnir tfengu ýmisar þefelktustu j>op-hljóm
sveitir Bandarikjanna til að semja tón-
liist tfyrir myndina og flytja hana —
þ. á. m. The Band, sem þykir hvað at-
hyglisverðust þarlendra hljómsveita á
þesisu sviði.
fú