Morgunblaðið - 27.10.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1970
17
Stofnun
útflutnings-
ráðs er nauðsyn
Verkefni þess markaðskannanir og markaðsleit
Upplýsingamiðstöð fyrir útflytjendur
Erindrekar á helztu markaðssvæðum með
aðstöðu í sendiráðum
FYRIR skömmu skýrði for-
sætisráðherra, Jóhann Haf-
stein, svo frá í sjónvarpsvið-
tali, að um þessar mundir
væri unnið að athugunum á
útflutningsmálum í iðnaðar-
ráðuneytinu, sem beindust að
því að auðvelda útflutning á
íslenzkri framleiðsluvöru.
1 tilefni þessa verða út-
flutnings- og markaðsmál
gerð að nokkru umtalsefni
hér á síðunni í dag.
• LIFUM AF UTFLUTNINGI
Þiað er aiuigljósilegia imiík'il þörf
á iþví, aið hefjaist tamdia í út-
fliutaiinigsimiálupuim,. Fáar þjóðir
eig,a avo mikið unidir útfliutiniingi
sam við ísletnidiiniglar, einíaldleiga
vtetgina þeisis, alð þjóðin þarf að
flytja fleiri mauðsiynj'ar símar imin
en nioiklkuir önnur þj'óð í Evrópu
oig þótt víðar væri leitað. Það má
mieð sainmii sagjia að efnaþagsleig
framtíð þjóðarinnair sé að mdlklu
leyti unidir því komta hve vel
hiemni teíkst í útflutninigsmálum,
hve vel gemgiur að aulka útfluta-
inigsmaignið ag afla nýrra mairk-
aða.
Hér vilð bætasit hin nýju við-
hiorf í markiatðsmálum Evrópu.
Eklki er nieimia hálft ár síðah við
glemigum í EFTA. Fonsenida slíkr-
air aðildar er aiuðviitað siú, að vel
sé unináð að úrtQiutaiimigsmiálum,
vegina þesis að haigurinn af aðild-
iminii er fyrist ag fremist sá, að fá
laiðgiamig að tollfrjélsum 100 millj-
ón mamnla miarkiaði. Ef við nýt-
uim eklki þalð tækifæri með stór-
aiuikiniuim útfluitoinigi, höfium við
svipt sjálf okkiur helztu haigs-
bótunium aí EFTA-aðiId.
Og þá eir enn að mimmasit á
væntanlega verzliumiar- og við-
sfciptaisammiiniga, siem íslenzkia rík
isstjómin mun hefjia síðuistu vik-
una í nióvember suðuir í Bruissiel.
Forsemda all-ra verzluinar- og
tollaívi'lnunarsamniiniga Iislanidis
við Efnaihiaiggbamidalag Bvrópu er
sú, að íslemdimigar kiunnii að not-
færa sér þá möiguleiikia, siem opn-
aisit við igerð slíkra saminiiimgia —
þær tollalæik'kianiir á íslemzlkium
vöruim, siam þá verða boðnar, á
þesisurm stóra og mikiilvaega rnark
aði.
Um þatð getuir þesis vaginia emg-
inin efiazt sem að moikkru kjnnir
sér efnialhiaigsimymid þjiáðairinmiar
Og líklaga fraimtíðairþróiun, að þar
er einn mikilvæigaisti þátturámin
-að efia útflutoinigimn, sikapa nýja
möguleikia á þeim vettvainigi,
finma nýjar leiðir.
• AUKNINGIN MEST UTAN
FISKGEIRANS
Bn hveirniig horfir þá útfluitn-
inigsmyndin vitð oklkiur í dag? Fisk
ur ag fiskiafurðdr eru vitanilega
ianigstæ'rsti hiuti útflutainigsinis
ag þar eru útfiutniinigis-, sölu- ag
marikaðsmálin í gótðuim höndum
yfirleitt, þar sem um er að ræða
hin ýmisu útflutniinlgssam'tök
fraimleiðenidainna, siv'o sem S.H.,
S.Í.S., S.Í.F., Skreiðarsamlaigið
o.fl. Þetta eru hiiniar hefiðlbumdnu
útflutaingsgreiinar lanidisimis ag
þar eir vel að unnið á mörgum
viettvaimgi. Er jþvfi ástæðulaust að
fjölyrða frðkar um þessi aitriði
hér ag verðuir hór á eiftir ekfci
rætt uim þessiar gredinar.
En þalð er annars staðar, sem
aiukmipgin verður í útflutningi
oklkair vegnia iþess, að fiskigeirinn
er þegar fullnýttur, utan niðursuð
uniniar. Aukminigin igetur einungis
kiomið frá öðruim siviðum en hin-
um htefðbuinidinu s'jávarútveigs-
greinium. Það er á þeim sviðum,
sem ný lönd er að vinna, — þar
sam útflutniragur -getur staðið
undir nýjuim atvinmugreinum
með góttum haignaði, ef rétt er á
spiliumum haldið, — þar sem ís-
lenzíkt hráefni er mangfaldað í
verði hinnar fullunniu vöru.
• MÖRG VERKEFNI
En til þess að þetta sé hægt
er niauðlsyn stoipulagðTa ag sam-
ræmdira framfcvæmda. Ef litiðxer
á rniáiin einls og þau standa
d daig toemiur í ljós, að etaki
er af hálfu útflytjianida um neitt
hieildariskipulag að rœða í þessum
efnium, ekfci Ueinia heildarstjóm,
iniær enigar mairtoaðistoanniainir er-
lenidis fyrir íslenzkiar vörur, eniga
almenina kynninigu á þeim, né
upplýsiinigamdtðstöðvar erlendis
fyrir ísieniztoar vötut. Allt eru
þetta þó grunidivallarveTklefni,
sam verður að vinna strax að,
vertoefni, sem eru fonsienida þess
að vel taikisit að auka útflutainig-
inn.
Þess vegna er það höfuð-
nauðsyn að undinn verði
bráður bugur að því að
stofna útflutningsráð. Það
ráð á að hafa forystu í
öflun nýrra markaða fyrir
íslenzkar vörur, kynningu
á þeim, markaðskannanir
og erindrekastarf fyrir út-
flutningsfyrirtæki, með sér-
stökum fulltrúum sínum
austan hafs og vestan.
Slikt ráð á ekki að veria apin-
ber stjómiarslkrifstafa, hieldur
sprottið frá ativininiuiveguniuim
sjálfum ag starfa í nóinu sam-
ráði og með noiklburri hlutdeild
þeirra sitjiómarsikrifstofa, isam um
þessi mál fjialla.
Slíkt ráð þarf að sameima alla
krafta í þesisiutm efmum, beina
'starfseminnii í einin fiairveig, -gera
áætlandr fyrir hieildiarmyndinia ag
glefa ráðleigginigiax um fjármögn-
um ininiain þeirra geira, siem arð-
vænlegiaistir vidðast vera á hverj-
um tíma.
Þá fyrst, þegar slík hieildar-
stefma hefur verið mótuð og einn
aiðiili femgið heildarsýn yfir
málin, er von til þess að unmt
verð'i, mieð góðri skipulagnimgu
og starfi sérfróðra starfsmanma
ráðsins, að auka útflutning ann-
ars en hininia hefðþunidinu sjávar-
afurða í verulegum mseli ár frá
ári.
• BYRJUNARSTARF
Þeisis sfcal strax getið á'ður en
lenigiria er haldið, aem vel befur
verið gert á þeissium veittvanigi. ís-
lenztoum iðnretaenidiuim varð ljótsf
fyrir nokikrum missierum hvílíkt
ástand rífcti í þassuim efnum. Því
kioimiu framsýnir mieinn innan
þeirra samtáka á fót Útflutaiinigs-
'Skriflstofu félaigsiras, sem starflaið
heflur í um tvö ár. Sú skriflstofa
hiefur strax gefið góðia naiun, og
þar er að afiast dýrmæt rieynsla,
sem nýta má síðar á miklu breið-
ari vettvainigi. Eitt og eitt fyrir-
tæfci heflur einnig lagt út í mark-
aðlsleit of áræði oig bjiartisými upp
á eigini ispýtur, en það er afhiytgl-
isvert, 'alð þar er fyrst og fremst
um að ræða fyrirtæiki eiras og
Álafoss, sem hafa átt leiðslu í
bamtoasjóði og getað feragið það
fjánmiaign, sam þarf til markaðs-
kymmntgar erlenidiis. Þá bier eiinmiig
að nietfraa Vörusýniingamefnd, sem
uinnið toeflur miartot starf varðamidi
þátttötou ísl. fyrirtækja í sýninig-
um ©rlemdis.
Við því er eklki að búast að
einistök fyrirtaeki geti sta'ðið urad-
ir miartoaðsrainmisókinium eða vöru-
kiymminiguim, Til þeiss þarf samtök
og ráð eirus og útfliuitaimigsráð
það, sem hér hefur verið nefnt.
Miark'aðsskrifstofa iðraretoenda er
'Sip'or í rétta átt, en hún starfiair
eðlilaga á þrönigium grunidvelli
fyrir mieðlimi sínia, Útflutninigis-
ráð myradi vera öllum opið, sem
huig hafa á útflratnimgi, hvort siem
það er á iðniatðiarsviðirau, nýjar
greiraar sjávanafurða, lairadbúraa'ð-
arafurðia o.s.frv.
• MIKIL AUKNING
MÖGULEG
Á síðaisita ári niam útflutning-
ur iðraaðarvara (þar í falið álið
og niðumsoðmar sijiávarafurðir)
samtalis um 950 millj. tor. Er 'það
ekfci niema eiran tknn'di hiedldiar-
útfiutniinigls iamidismaniraa, sem á
því ári raam 9,5 miUjödðum
krónia. Var þó veruiag aiutkninig
á ilðhiaðiarútflutoiragnium 1069 m.a.
vegraa álframleiðsluinnar.
Með heildaráætlun um útfluitn-
inlgsautoniiinigu, áherzlu á vœmleg-
ustu liðina, markiaðskönnuraum
og starfi erindretoa, er ekki vafi
á að autoa má útfluitninig iðraaðar
oig aminarra vara veruleiga raæistu
árin. Em hér varðar mestu að vel
sé á málum haldið í upphafi.
• VERKEFNI RAÐSINS
Aðiila.r að ú'tflutoiragsráði
ættu að vera öll þau framleiðslu-
heildars'amtök, sem það kjósa og
átouiga toafla á því að flytjia út vör-
ur síniar. Auk þesis þurfa að eiga
þar sæti flulltrúar viðlskipta-, iðm
aðar- og utanríkiiisráðuraeytisiíns
og bamtaatoerfiisiras. Vertoefni út-
fiutruinigBráðs er ekki sala á ein-
stökum vörutegumidum. Hins veg-
ar er það að framtovæma mark-
aðsraininisófaniir, veita fulikiomna
upplýisinlgaþ'jóraustu iinnianlarads
um erlerada markiaði, tollalögigjöf,
iniraflutainigislög og regluigerðix í
vænliegum markialðslönidium um
auiglýtsinigar þar o.s.frv.
Þá er það vertoefirai útflutoinigs
ráðls að araruast ikynmiiinigu á ís-
leraztoum vörum erlendis með
þátttöku í stórum, almiennum
vörusýrainigum, útgóifiu upplýs-
'iingarita og blaðaefnis og aðild
að alþjóðlagiuim sölu- og kynn-
iragarsamtötoum, Lokis er það
megiiravertoefni úitfiutainigsróðs
að tafa í siranii þjóraiuisitu erinid-
netoa, sem staðisiettir eru á toelztu
martoaiðssivæðuinium, vinna atð
markiaðBÍeit og martoaðskiönraum
eftir raáinari áætkmum og veita
útflytjiemdium Ihér thieiima alla þá
viðskiptaþjiómuistu og vi'ðskápta-
upplýsiragar, siem um er taeðið.
Slík viðlstoiptaþjónuista er lítil
í diag, en er rauinvenulaga horn-
steinininn að arðbærum útfluta-
ingi og markaiðsleit.
Tekjiur siínar myndi útflutn-
iragsráð fá með því .alð lagt yrði
gj ald á alian útflutoiirag landisiras
og þyrfti það gjald ektoi að vera
niema brot úr prósenti til þesis að
starada stnaium af öllum kostaiaði
við stairflsiemi útflutiningsráðs.
• BYGGT A REYNSLU
ANNARRA
SMlkt útfiutaingsráð, eins og
hér hiefur verið lýst, er starfandi
í ýmisium náigraraniaiöndum okk-
ar. Þar toefiur starfsiemi ráðammia
'gefið af ar gó'ða rawn, m.a. í Nor-
egii. Er þess vegma eklki reirant
blinrt í sjóiinn í þesisum efinium,
efi stairflað er á slítoum grundvelli.
Við toöfium þar fyrir oktour
reyinisiu annarra nálægra þjótða,
sem talið toafia bezt og skyrasiam-
legaist að haiga málum sínium
einimitt á þennian hátt og vinma
þamraig að því að örva útfluitn-
iniginin og afla raýrra mark'aðau
Það ætti að viera sæmilegt vegar-
niesti, sæmilieg tryiggirag fyrir því
iað hér er ekiki araað út í ófænu.
Og eklki er að efa að veitt muradi
verða af toálfiu Norðmianna og
Dania, svo aðeinis tvö dæmi sóu
tefcira, öll sú ráðgjiafaþjórauista í
upptoiafi, sem um væri betðið héð-
an afi laindi.
Fjármlögnun útflutaitngsiráðs
og starflsemii þess er einmitt hag-
að á þann hátt, sem hér var lýst
m.a. í None'gi, þar sem lágt gjald
er laigt á aliar útflutniragsvörur.
Þýkir það eðlilegasti kosturinn
að atvinmuvegimiir standi sjálfir
umdir þessari þjórauistu, sem fram
kvæmd ©r í þeirra þágu og miðar
að því, að stóraiutaa umsetnimigu
þeirra.
• ERINDREKAR RAÐSINS
Lykilþáttur í öllu toerfinu er
starfeemd viðskiptaerindrekianna,
sem heyxa miurndu uraddr skrif-
stofu ráðsimis í Reýkjavík. Er þar
þá komið að þætti utararíkisþj'ón-
uistunoar í þeissuim málum öllum.
Mleð ósannigirmd raokkurri befur
þess stuinduim verið krafizt að
utanrílkiisþjóniuistan gegndi hiut-
vertoi sam íslenzto m a rkaðsþj ón -
uista. Það er eklki meginhluitverk
henraar og til þests toefur utanrííkis
þjiómuistan ektoi isiénbæfðan maran-
afla. Aruraað mál er það, að mjög
yrði hægt uim vdlk að nýta að-
stöðu utanríkisþjóniu'stuniniar í
samtaaradi við starfBiemi útfkuhn,-
iragsráðsinis og sérstaklega við-
dkiptaerin'drekannia. Viðistoipta-
erinidretounium ydði víða uinnt að
flá aðsfiöðtu í sendiráðum íslarads,
þar sem þeir myradu njóta þeirr-
ar slkrifstofu og starfsaðstöðu,
sam þar er fyrir hieradi. Auik þess
er vitanlaga mikill hiagur að því
að starfa að martoaðsleit í sam-
ráði við seradiráðin vegnia þeirrar
aðstöðu og kyrana, siem þáu bafa
bvent í sírau laradii, og þeiirra mik-
ilvæigiu sambanida, sem slí-kt stoap-
ar.
Þannig myradu senddráðin geta
odðið mifcilvægar miðstöðvar í
þessuim efraum. Retostur utanrík-
islþjó'nuisturaniar toositar nú um 130
miillj. kr. á ári. Er akki að efia,
að ef slítouim þætti væni bætt við
starf þjániuistuiranar á þenraain
'hátt, mynidi það fé, sem til þjón-
ustunnar er nú veitt, nýtast enn
betur og mörgum yrðu Ijósari en
áður fcostir þess og mitoilvægi að
hafa sendifulltrúa og seradiráð
sem víðast á mdkilvægum miark-
aðisisvæðum.
• MÓTUN HEILDARSTEFNU
Spyrja má auðvitað hvort
þörf sé raunvierulega stítos út-
fliutninigsráðis, sem hér er brotið
upp á. Sviaríð við því fæst einna
ljósiiegast, ef mienra iesa sikýrslu
hininia kiaraadístou marfcaðssérfræð
iniga, seim ranrasötouðu nýlega
möiguleik'a íslenzfca niðursuðuiðn
aðarins. Þar eru kostir mdkilla
markaða, en þeir benta á, að
kerfið og slkipulagið vanbar að
mjög miklu, touininiátturaa og skiln
iinig á eðli markaðsleitar.
Margt hefiur þó verið vel gert
í xnartoatðsleit á þeisisu sviði og
ýmsum öðruim, svo sem t.d. í ull-
arvörunini. En hér skortir enigu
að síður heild'araðila framleið-
eradanna sjálfra, sem virani hér
miarfcviisst mieð aðstoð rífcia og
ráðuraeyta að mútun stefinu
niæstu ára í þeasuim efraum og
Framhald á bls. 34
íslenzkar keramikvörur eru vinsælar erlendis.