Morgunblaðið - 15.11.1970, Blaðsíða 16

16
MORGUMTBIiAÐíÐ, SUNNUDAGUR 15. NÓVBMIBER 1970
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöin Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kiistinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
NAUÐSYNJAVÖRUR
LÆKKA í VERÐI
7VTú hefur verið tilkynnt um
verðlækkun á smjöri.
Smjörið lækkar um 35 af
humdraði og kemur þessi
lækkum í kjölfarið á lækkun
mjólkurverðs um 2 krónur og
70 aura. Þanmig er þegar far-
ið að gætia í verðiagi þeirra
efnahagsráðstafana, sem rík-
isstjómin hefur beitt sér
fyrir.
Vegna hinna miklu víxl-
hækkama kaupgjalds og verð-
lagis, sem fyrirsjáanlegt var
að fylgdu í kjölfar kjarasamn
inganna frá sl. sumri, var
auðsætt að grípa yrði til sér-
sfcakra ráðstafana til þess að
sfcemma stigu við þessari
þróum. Auk þeirra lækkana,
sem þegar hafa orðið, er gert
ráð fyrir í frumvarpi ríkis-
stjórnarinnar um stöðugt
verðlag og atvimmuöryggi að
tii komi niðurgreiðslur á
fleiri búvörum. Til viðbótar
niðurgreiðslum á he'lztu lífs-
nauðsynjavörum almennings
koma svo stórauknar fjöl-
skyldubætur. Það er augljóst,
að ráðstafanir þessar koma
sér fyrst og fremst vel fyrir
þá, er lægst hafa launin. Með
þessum ráðstöfunum er kaup-
máttur launa þeirra tryggð-
ur, em að öðrum kosti hefði
raumgildi launanma farið stöð
ugt minnkandi vegna verð-
bólguþróumar. Þegar til lemgd
ar lætur er stöðugt verðlag
keppikefli, hvort sem séð er
frá sjónarhóli atvinnurek-
enda eða launþega.
Það sem skiptir mestu máli
nú er, að þær ráðstafanir,
sem gerðar eru tryggi jafn-1
vægi í eímahagslífinu, þann-
ig að kaupmáttur launa hald-
ist og atvinmuöryggi verði
tryggt. Hitt liggur í augum
uppi, að til þess að ná þess-
um markmiðum verður að
hnika ýmsum atriðum til,
svo sem fyrirhugað er. Frest-
að verður greiðslu tveggja
vísitölustiga og önmur vísi-
tölustig þurfa ekki að koma
ti'l framkvæmda vegma auk-
inna niðurgreiðslna á nauð-
synjavörum og hækkunar á
fjöiskyldubótum. Þamnig er
gert ráð fyrir, að varið verði
allt að 650 milljómum króna
í niðurgreiðslur og trygg-
ingabætur. En fjármagns til
þessara ráðstafana er aflað
með launaskatti og auknum
framlögum ríkissjóðs.
Það h'lýtur að teljast fyllsta
ábyrgðarleysi að stamda í
vegi fyrir aðgerðum af þessu
tagi, enda hafa andstæðingar
þeirra ekki bent á önnur úr-
ræði, sem tryggja, að þau
markmið náist, sem að er
keppt. Andstæðingar ríkis-
stjórnarinmar, sem barizt
hafa á móti þeim ráðstöfum-
um, er nú er verið að gera,
hafa ekki getað hrakið þá
staðreynd, að á þemnan hátt
verði unnt að tryggja kaup-
mátt launa og stuðla að jafn-
vægi í efnahagsh'finu. En
þetta eru þau atriði, sem
rnáii skipta í þessu sambandi.
Launþegar mumu vafalaust
brátt sjá, að það er eimmitt
þeirra hagur, að þessar ráð-
stafanir verði að veruleika.
Þær verðlækkanir á nauð-
synjavöru, sem þegar hafa
orðið benda ótvírætt í þá átt.
Raunveruleiki þessara að-
gerða er þannig að koma í
Ijós smám saman.
íslenzk samheitaorðabók
Á Háskólahátíð 24. október
■*"*■ síðastliðinn barst Há-
skóla íslands gjafabréf frá
hjónunum Margréti Jónsdótt-
ur og Þórbergi Þórðarsyni,
rithöfundi. í gjafabréfi þessu
færðu þau hjónin Háskólan-
um þrjár íbúðir í Reykjavík,
en af andvirði fasteignanna á
að mynda sjóð, sem nota skal
til þess að styrkja samningu
og útgáfu íslenzkrar sam-
heitaorðal jkar, rímorðabók-
ar og íslenzkrar stílfræði.
Hér var um að ræða ein-
staklega höfðinglega gjöf,
enda brýn þörf á, að af út-
gáfu slíkra rita geti orðið.
Þessi sjóðstofnun og sú starf-
semi, sem sjóðurinn kemur til
með að styrkja mun vafalaust
ífcuðla að eflingu Háskólans
>g þess starfs, er þar er unm-
ið. Að hirnu leytinu er þessi
gjöf einnig merkileg að hún
sýnir fram á, hversu djúpum
rótum Háskóli íslamds stend-
ur í þjóðfélaginu; því aðeins
berast honum slíkar gjafir.
Þessi merka gjöf á að verða
þjóðinmi fordæmi og hvatn-
img til þess að standa ávallt
vörð um Háskólann, sem er
hormsteimn sjálfstæðrar menn
ingarþjóðar.
Þegar háskólarektor, Magn-
ús Már Lárusson, veitti gjöf
þessari viðtöku, sagði hann
m.a.: „Gjöf þessi og tilgamg-
urinn með henni eru svo
merk, að eimföld orð, mælt
af mimni fram, í auðmýkt og
þakk'læti, fá eigi emdurgoldið,
en Háskó'l íslamds er lamg-
minnug stofmum og þakklæti
hans mun vera uppi ög þessi
viðburður eigi gleymast.“
UMFERÐARREGLUR
OG RASSSKELLA
í RAUÐUM SOKKUM
NÚ er víða í tisku að semja pólitísk
leikrit, áróðursleikrit, þar sem hvers
kyns siðaiærdómur er barinn inn i
áhorfendur, að vísu með misjöfnum
árangri,
Leikri't Ármanns Kr. Einarssonar
Krakkar i klípu, er kennsluleikrit, til-
ganigur þess að rifja upp umferðarregl-
ur og festa þær i minni barna. Leikritið
hefur verið sýnt nokkrum sinnum í
Austurbæjarbíói á vegum Umferðar-
nefndar Reykjavíkur og lögreglunnar, í
samvinnu við Leikfélag Reykjavíkur.
Öil 6 og 7 ára böm, sem eru í skólum
borgarinnar, hafa séð leikritið í fylgd
kennara sinna. En þess ber að gæta, að
Ármann Kr. Einarsson hafði í huga öll
börn á bamaskólaaldri þegar hann
samdi Krakka i klípu. Sýning ieikrits-
ins er þáttur í umfangsmikilli og vel
heppnaðri fræðslu í umferð'armálum og
hefur aðgangur verið ókeypis.
Um leikritið sjálft er ekki ástæða til
að fjölyrða, en sýning þess hefur tekist
ágætlega og nær vonandi þeim tilgangi
sínum að leiða börnum fyrir sjónir hve
nauðs'ynlegt er að kunna skil á um-
ferðarreglum. Ármann Kr. Einarsson
er líklega þekktasti bama- og unglinga-
bókahöfundur okkar um þessar mundir
og ekki verður kvartað yfir afkastaleysi
hans. Venjulega kemur frá honum að
miinnsta kosti ein ný bók árlega. Ekki
verður ráðið af leikritii hans hvort hon-
um iéti jafnvel að semja leikrit og
skáldsögur handa börnum og ungling-
um, ef hann sneri sér að leikritagerð
í fullri alvöru.
Krakkar i klípu er að vonum hefð-
bundið leikrit með einföidum dæmum.
Góða barnið kann reglurnar sínar,
óþæga barnið hirðir ekki um að læra.
Óþæga bamið dreymir hræðilegan
draum um tröll, sem heima eiga í Rauð-
hólum. Tröllin ná börnunum á sitt vald,
en ákveða að sleppa þeim með þvi skil-
yrði að þau geti svarað rétt nokkrum
spurningum. Auðvitað eru allar spurn-
ingarnar sniðnar eftir umferðarreglun-
um. Góða barnið sleppur, en hitt á sér
enga von vegna vankunnáttu í títtnefnd-
um reglum. Sem betur fer kann góða
barnið ráð við þessu og draumurinn
endar vel.
Sveinn Einarsson er leikstjóri Krakka
í klipu. Leikendur eru Kjartan Ragnars-
son, Guðrún Ásmundsdóttir, Erna Gísla-
dóttir og Sólveig Hauksdóttir. Leik-
myndir eru eftir Steinlþór Sigurðsson og
ný sönglög eftir Ingibjörgu Þorbergs.
Gaman var að fylgjast með sýningunni,
ekki sist vegna áhuga áhorfendanna
ungu, sem tóku þátt í leiknum, enda
beindu leikendumir oft orðum sínum til
þeirra. Á þann hátt mynduðust
skemmtileg tengsl milli leikara og
áhorfenda, sem eru í samræmi við nýj-
ungar í leikrænimi t'úlkun, Lögreglumenn
ávörpuðu börnin milili þátta.
Annar þáttur, sem gerist heirna hjá
tröllunum, var best gerður frá höfund-
arins hendi, eins og eðlilegt verður að
teljast, því að Ármann Kr. Einarsson
hefur samið ágæt ævintýri í gamla stíln-
um. Gervi tröllanna var gott. Athygli
vakti að tröilkerlingin Rassskella var i
rauðum sokkum. Heyrst hefur að Ár-
mann hafi ætlað sér að nefna hana
Raudsokku vegna þess hve sjálfstæð og
stjórnsöm hún er, en hætt við á síð-
ustu stundu líklega til þess að eiga
ekki á hættu að kalla yfir sig reiði þess-
arar valdamiklu hreyfingar, sem alltaf
er verið að skrifa og taia um.
BARNA- OG
UNGLINGABÆKUR
Um daginn var viðtal við Ármann
Kr. Einarsson í Morguniblaðinu. Hann
segir m.a.: „Nú er svo kom.ið, að telja
má þá höfunda á fingrum sér, sem enn
skrifa barna- og unglingabækur. Og
unga höfunda fýsir skiljamlega ekki að
leggja út á þessa braut.“ Skoðun Ár-
manns er sú, að barna- og unglinga-
bókahöfundar séu sniðgengnir hvað
snertir kynningu og gagnrýni á verk-
um þeirra. Einnig bendir Ármann á, að
enginn þessara höfunda hafi hlotið
styrk úr Rithöfundasjóði Islands eða
Riithöfundasjóði Ríkisútvarpsins, og þeir
séu hafðir í neðri flokki við úthlutun
listamannalauna.
Það er að vísu rétt að barna- og ungl-
ingabókahöfundum hefur ekki verið
veitt nógu strangt að'hald af gagnrýn-
endum, en ég held að með tilkomu
fastra gagnrýnenda slikra bókmennta,
eins og til dæmis í Morgunblaðinu,
muni þetta breytast. Barna- og ungl-
ingabækur þurfa ekki að vera ómerkari
bókmenntir en þær, sem ætlaðar eru
fullorðnum. Hættan er einmitt sú að
þessar bækur fari að skrifa sig sjálfar,
verði alílar eins vegna þess að enginn
er til að mótmæia. Þrátt fyrir nokkrar
undantekningar held ég að bama- og
unglinigabókahöfundar verði að vanda
sig betur. Þá verður tekið meira ti'lMt
til þeirra en áður. En vegna deyfðar-
innar, sem ríkir um fyrrnefndar bók-
menntiir, geta snjallir höfundar auðveld-
lega glieymst. Það má ekki gerast.
Ég er sammála Ármanni Kr. Einars-
syni um að verðlauna ber það, sem vel
er gert. Safct að segja furðar mig á því
að Rithöfundasjóður íslands, en grund-
völlur hans eru greiðslur fyrir útlán úr
bókasöfnum, skuli ekki enn hafa heiðr-
að barna- og un g 1 ingabökahöfund. I
sjóðstjóminnii hefur setið rithöfundur,
sem sjálfur hefur samið athyglisverðar
bækur handa börnum, en getur verið að
hann hafi ekki fundið einn bama- og
unglingabókahöfund, sem að hans dómi
ætti heiðurinn skilinn? Þessi afstaða
sjóðstjórnar Rithöfundasjóðs, ásamt
viðhorfum annarra útMutunamefnda, er
harðasta gagnrýni, sem hinir mörgu
barna- og unglingabókahöfundar hafa
orðið fyrir.
Ég held að flestir séu sammála um
að stuðla beri að þvi að bókmenntir
handa börnum og unglingum verði
vandaðri og höfundum þeirra verði gert
jafnhátt undir höfði og öðrum rithöf-
undum. Hitt er svo annað mál að fleiri
íslenskir rifchöfundar en bama- og
unglingabókahöfundar haifa ástæðu til
að kvarta.
15 NATO-styrkjum
úthlutað
Menntamálaráðuneytið hefur
úthlutað fé því, er kom í hlut
Islendinga til ráðstöfunar til vis
indastyrkja á vegum Atlants-
bandalagsins („NATO Science
Fellowships") árið 1970. Um-
sækjendur voru 22, og hlutu 15
þeirra styrki sem hér segir:
1. Dr. Árni Kristinsson, lækn
ir, 40 þúsund krónur, til náms
ferðar til Bandaríkjanná tilþess
að kynnast rekstri hjartasjúk-
dómadeilda og vxsindarannsókn
um á sviði hjartasjúkdóma.
2. Birgir Jónsson, B.S., 40
þúsund krónur, til framhalds-
i náms í verkfræðilegri jarðfræði
við háskólann í Durham, Eng-
landi.
3. Bjarni E. Guðleifsson, jarð
ræktarfræðingur, 40 þúsund
krónur.til framhaldsnáms í jarð
ræktarfræði við Landbúnaðar-
háskólann að Ási, Noregi.
4. Egill Lars Jacobsen, tann-
læknir, 40 þúsund krónur, til
framhaldsnáms í tannlæknis-
fræði við University of Penns-
ylvania, Philadelphia, Banda-
ríkjunum.
5. Gylfi Már Guðbergsson,
M.A., 60 þúsund krónur, til
Framhald á bls. 31