Morgunblaðið - 06.08.1971, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1971
11

RÁÐSTEFNUR um dauð-
ann verða sífellt algengari.
Rannsóknaæfingar um dauð
ann hafa verið haldnar í
rúmlega 50 vísindastofnun-
nm víðs vegar í Bandaríkj-
unum á undanförnum tveim
ur árum. Vaxandi fjöldi
vísindamanna og lækna
stundar rannsóknir í því
skyni að varpa nýju ljósi á
dauðann.
. l»esisi nýeiniduirviaikti . áihuigi
á dau'ðanum vekur athygli,
Sjaildan í sögunni heíur ótti
við dauðann verið eins almenn
viröulegri ag háleitari. Reynt
er að gera einstaklinguim auð-
veldara að deyja og auðivelda
sérfræðingum, sem annast hina
fársjúku og aðistandendum
hinna dauðu. Reynt er að
ryðja burtu þeirn ótta sem er
tengdur dauðanum nú þegar æ
faerri trúa á líf eftir dauðann.
Umönnun dauðvona sjúkl-
inga er að verða sifellt snar-
ari þáttur í starfi lækna og
hjúkrunarliðs. Það verður æ fá
tíðara að fólk deyi skyndiilega
aí yöldum alvarlegra sjúkdóma
svo sem lungnabóligu. Oftast ef
ekki lang oftast á dauðinn sér
langan aðdraganda, marga
Danskt dánarvottorð útfyllt.
ur. Daiuðinn hefur um árabil
verið sveipaður eins konar
bannhelgi. Opinisfcáar umræður
um dauðann hafa verið fátíðar
um árabil. Fátt hefur verið
forðazt eins mikið að ræða
um ag dauðann.
Áhuginn er þó hvorki sjúk-
legur né bein'línis fræðilegur.
Reynt er að kama því til leið-
ar, að dauðvona sjúklingar, að
'standendur þeirra, læknar og
aðrir sem annast sjúkliingana
geti betur sætt sig við hið óum-
flýjaniega. Ein af ástæðunum
fyrir hinum vaxandi áhuga á
dauðanum er sú, að komið hef-
ur í ljós, að aðistandendum
dauðvona sjúklinga er hættara
við geðrænum truflunium en
fólki úr sömu aMursflokk-
um. Ráðstefnuir þær sem nú
eru haldnar um dauðann eru
iíka mikilvægair vegna þess að
allit virðist stefna að þvi að
læknar hætti að seigja sjúkling
um rangt til um líðan þeirra.
Nú á dögum deyr fólk oftast
í framandi og ómannliegp um-
hverfi pg andrúmslofti, á ein-
hverri, stofnun, meðal ökunn-
U'gs fólks og innan um alls kon
ar tæki og lækmiisibúnað. Tiil-
ganigurinn með ráðstefnunum
um dauöann er ekkd sízt sá að
stuðla að þvi að dauðinn skipi
æðri sess, að hann verði feg-
urri og göfugri bæði þeirn sem
deyja og aðstandendum þeirra,
mánuði eða ár. Margir þjást í
fjölda ára af ólæknandi sjúk-
dómuim eins og krafabameini og
heilsan bilar smátt og smátt,
Að þvi er spurt hvað sé hægt
að gera ti'l þess að dauði þess-
ara sjúklinga verði ekki ein<s
ómannlegur og andlega þung-
bær og nú er raunin.
Erfiðleikar aðstandendanna
skipta einnig miklu máli í
'þessu sambandi. Auk þess sem
þeim er hættara við geðrænum
trufliuinium en öðrum, er aligemigit
að þeir látist sjálfir að skömm-
um tíma liðnuim. Þess vegna er
einnig spurt að því, hvað sé
hægt að gera til þess að dauð-
inn verði ekki eins mdkið áfall
ag nú er oftaist raunin.
Sú ráðstefna sem haldin hef-
ur verið um dauðann að und-
anförnu og hefur vakið mesta
athygM, gefck umdiir nafn-
inu „Sjúkiingurinn, dauðinn og
fjölskyldan", og voru þar sam-
an komnir um tuttugu sérfræð-
ingar úr ýmsuim greinuim — sál
fræðingar, félagsfræðingar,
hjúkrunarkonur, prestar, heim
spekingar og læknar. Ráðstefn
an fór fram i Rochester Gener-
ail Hospital og var haldin í saum
vimnu við læknadeiid Rochest-
er University.
Á ráðstefnunmi kom meðal
annairs fram, að deyjandi sjútol
ingar fara um fimm greinilega
afmörkuð stig, sem svo enu köil
uð. Einn sérfræðinganna á ráð
'stjefnuinmii siaigðii að með simáað-
stoð lækna og hjútorumarfólks
væri hægt að veita deyjandi
sjúklinigum leiðisögn um þessi
stig. Þannig verður hægt að
sætta siig við dauðann, þannig
finnist öllum hlutaðeigandi
hann ,,eðlilegri“ en ella, sagði
þessi sérfræðimiguir.
Höfundur kenningarinnar
um þessi fimm stig er dr. Elisa-
beth Kubler-Ross, fyrrverandi
sálfræðimgur við hástoólanm í
Chicagio, og byggiir hún hana á
gnumidveiilii ítairlegma siamræðma
við 500 sjúklinga 'sern eru
haldnir banvænum sjútodómum.
Dr. Ross er nú yfirlætonir við
geðverndarstofnun í South
Cook County í Flossmore í
Illinois.
Kenning hennar er þessi:
• Fyrsta stigið eimtoenni'St af
vantrú: sjútolinigurinn getur
ekki sætt sig við þá staðreynd
að hann þjáist af óiæknandi
sjúkdómi. Fyrir kemur, að
sjúklingar komast eikki af
þessu stigi og deyja þvi án
þess að hafa gengið frá málum
sínum. 1 öðrum tilfellúm getur
fjölskylda sjúklingsins eki;i
sætt sig við fyrirsjáan-
legan dauða hans.
Hjá flestum teikur síðan
við reiði O'g beiskja: „Hvers
vegna verð ég að deyja?“ Erf-
itt reyniist að umgangast og
annast sjúkiinginn, hann verð-
ur gagnrýninn á alilt og alla,
er óþægilegur í umgengni og
ósaimivinnuþýður. Heimsóknir
aðstandenda verði styttri og fá
tíðari, og hjúkrunarfólk sinnir
sjúklimgunum ekki eins mikið
og áður. Sjúiklingnum finnst
hann vera einangraður og út-
skúfaður.
• Næst tekur við þunglyndi.
Sjúklinguirinn syrgir það sem
hann hefur misst eða farið á
mis við. Sjúkilimguirinn fjarlæg-
ist aðstandendurna andlega.
Það versta sem hægt er að gera
á þessu stigi er að kalla á sál-
fræðing, segir dr. Ross. Sé allt
með felldu segi sjúklingurinn
við sjálfan sig að hann verði
að herða upp hugann.
• Að lokum sættir sjúkling-
urinn sig viið dauðann. „Tima
mínurn er að ljúka og þannig
verður það að vera.“ Dr. Ros>s
segir að á þessu stigi finni
sjúklingurinn enga gleði en
heldur enga sorg, hann viirðist
tilifininiimgaislj ór, ám þesis að um
uppgjöf sé að ræða. Eiginlega
er hér um siguir að ræða, segir
hún. Sumir vilj’i berjast gegn
dauðanum unz yfir Ijúki, og um
fram allt megi ekki neyða þá
til að sætta sig við dauðann.
Samræður við sjúklinginn leiði
jafnan í Ijós hvort hann vilil
eða Viild efcki deyja.
Hinar nýju umræður um
dauðann leiða í ljós nauðsyn
þess að talað sé opinskátt og
af hreinskilni við deyjandi
sjúklinga. Fyrir kemur að að-
standendur banni læknuim að
segja sjúklingum að þeim sé
ekki hugað líf, og veldur þ>að
jafmam erfiðleikum. Sextán ára
hvLtblæðisjúklinigur, sem leynd
ur var S'aininlieiikamium,, spurði
lækna og hjúkrumarfólk sömu
spurninganna, benti þeim síð-
an á það sem stangaðist á í frá
sögmum þeirra og sagði fjöl-
skyldu sinni að hann treysti
ekki lengur því sem hún segði
því að hann vissi að hann
mundi deyja.
Rannsókn sem var gerð fyr-
ir allmörgum árum leiddi í ljós,
að læknar eru ennþá hræddari
Framh. á bls. 13
Lokað
végria sumarleyfa frá 9.—16. ágúst.
SUNNUFFXL HF., Ægisgötu 7.
Sími 11977.
MEÐ
FLUGFÉLAGINU
ÞJOÐHATIÐ
VESTMANNAEYJA
BYOUR YÐUR VE
6. 7.0G 8. ÁGÚST 1971
Fjölbreytt og vönduð dagskrá:
Hl.iómsveitir Ingimars Eydals og Þorsteins Guðmundsson-
ar — Ómar Ragnarsson — Bessi og Gunnar — Big Ben —
Guðmundur Jónsson — Ríó-tríó — Þrjú á palli — Bjarg-
sig — Brenna — Flugeldasýning — iþróttir —Knattspyrna
og fleira. — ÞAÐ VERÐUR FJÖR i EYJUM.
K