Morgunblaðið - 02.09.1971, Blaðsíða 16

16
MQRGUNBLA.ÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1971
JllfttgllttMftMfe
Útgsfandi hf. Árvakur, Rsykjavík.
Framkvaamdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilttjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Aðstoðarritetjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Krietinsson.
Ritetjórn og afgroiðsla Aðalstraeti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
UMMÆLI MANSFIELDS
au ummæli Mike Mans-
fields, foringja demókrata
í öldungadeild Bandaríkja-
þings, að krafa íslenzku
ríkisstjórnarinnar um brott-
flutning vamarliðsins veikti
stöðu NATÓ á Norður-At-
lantshafi, hljóta að vekja
sérstaka athygli. Mike Mans-
field hefur barizt ötullega
fyrir því, að Bandaríkj amenn
kölluðu heim herlið sitt á
meginlandi Evrópu, og hann
hefur einnig barizt gegn
stefnu Bandaríkjaforseta í
Víetnam og lagt áherzlu á,
að Bandaríkin hættu styrj-
aldarátökum þar. Hann verð-
ur ekki um það sakaður að
vilja heyja kalt stríð, en hann
fer ekki dult með áhyggjur
sínar af því, að ísland kunni
að verða gert vamarlaust.
Mansfield leggur áherzlu
á, að íslendingar eigi
næsta leik, frumkvæðið eigi
að koma frá þeim. Morgun-
blaðið hefur stungið upp á
því, að allir lýðræðisflokk-
arnir, sem styðja Atlantshafs-
bandalagið og aðild okkar að
því, hafi samvinnu um stefn-
una í vamarmálum. Á þann
hátt mætti nokkuð bæta úr
því tjóni, sem íslenzka ríkis-
stjómin hefur valdið.
Ólafur Jóhannesson, for-
sætisráðherra, hefur sagt að
viðbrögðin við ákvörðun
ríkisstjómarinnar um brott-
rekstur varnarliðsins hafi
komið sér á óvart. Er það út
Breytt
rT'alsmenn stjórnarflokkanna
virðast um þessar mund-
ir mun bjartsýnni á að sjón-
armið íslands í fiskveiðilög-
sögumálinu muni njóta stuðn
ings á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna, sem
fyrirhugað er að halda á ár-
inu 1973, en þeir vom fyrir
kosningar. í viðtali við Tím-
ann sl. laugardag sagði Þór-
arinn Þórarinsson, sem að
undanförnu hefur. setið fundi
undirbúningsnefndarinnar í
Genf, m.a.: „Ég tel, að þessi
fundur nefndarinnar hafi ver-
ið okkur hagstæður á ýmsan
hátt.... Segja má, að svo
til einróma skilningur sé á
algerri sérstöðu íslands, bæði
vegna þess, að við emm háð-
ari fiskveiðum en nokkur önn
ur þjóð, og eins sé mun meiri
ásókn útlendinga á okkar
mið en flestra annarra þjóða.“
í sjónvarpsviðtali fyrir nokkr
um dögum var Þórarinn Þór-
arinsson jafnvel enn bjart-
sýnni en í þessu viðtali við
Tímann.
Fyrir kosningar var Þórar-
af fyrir sig meiri bamaskap-
ur en ætti að þekkjast meðal
æðstu ráðamanna. En ef það
er svo, að stuðningsmenn At-
Iantshafsbandalagsins í ríkis-
stjóminni hafa enga grein
gert sér fyrir þvi tjóni, sem
þeir hafa valdið, ættu þeir
nú að reyna að bæta fyrir
það. Það er fullkominn tví-
skinnungur að segjast í öðm
orðinu styðja NATÓ, en
breyta svo á þann veg, sem
líklegastur er til að skaða
þessi vamarsamtök lýðræðis-
þjóðanna.
Allar lýðræðisþjóðimar
vilja að sjálfsögðu helzt vera
lausar við hervæðingu og
hemaðarútgjöld, en þær gera
sér grein fyrir því, að mál-
um er nú þannig háttað, að
þær verða að hafa samtök
sín á milli tll þess að bægja
frá hinni geigvænlegu hættu
af ásælni Rússa. En einhliða
ákvörðun eins ríkis um að
draga að sér hendina í þessu
samstarfi hlýtur að veikja
samtökin í heild. Það er ein-
mitt þetta, sem kommúnist-
ar hafa gert sór grein fyrir,
og þess vegna hafa bæði ís-
lenzkir og rússneskir komm-
únistar fagnað ákaft yfirlýs-
ingum ríkisstjórnarinnar. —
Þeir hafa þegar nóð miklum
árangri, hver sem framvind-
an verður. Þó má enn bjarga
miklu, ef lýðræðissinnar í rík
isstjórninni og flokkar þeirra
sýna nú manndóm.
viðhorf
inn Þórarinsson hins vegar
á talsvert annarri skoðun um
það, hvort horfur á hafrétt-
arráðstefnunni væru vænleg-
ar fyrir okkar málstað. Þá
sagði hann m.a. í forystu-
grein er hann skrifaði í Tím-
ann: „Horfumar á ráðstefn-
unni varðandi málstað Is-
lands eru þvi engan veginn
neitt sérstaklega álitlegar,
þar sem við jafn öfluga and-
stæðinga er að etja og Banda-
ríkjamenn og Rússa, sem þeg
ar hafa tryggt sér fylgi
margra ríkja, er telja 12
mílna mörkin fullnægja sér.“
Mismunandi viðhorf ritstjóra
Tímans til þessa máls fyrir
og eftir kosningar eru ekki
rifjuð upp til að hefja karp
við stjómarblöðin um eitt eða
annað varðandi það, sem sagt
var um landhelgismálið fyr-
ir kosningar, heldur til þess
að vekja athygli á því, að
nokkurra vikna stjómarseta
og gleggri þekking á málum
en áður, hefur valdið mjög
snöggum skoðanaskiptum í
ýmsum efnum hjá stjórnar-
liðinu.

Innansveitarkrónikaw á dönsku:
Óguðleg kraftaverka-
saga um kirkju, sem
ekki vildi deyja, og
eilíf a íslenzka bændur
EIN af fyrstu bókunum, sem
komu út á haustvertíð danska
bókamarkaðarins í ár, var
„Innansveitarkrónika“ Hall-
dórs Laxness eða „Indensogns
krönike“ eins og hún er nefnd
í þýðingu Helg-a Jónssonar,
en hann hafði samráð við höf-
undinn um þýðinguna. Það er
Gyldendal sem gefur „Ind-
ensognskrönike“ út og var út-
gáfudagurinn 20. ágúst. All-
mikið hefur verið skrifað um
bókina i dönsk blöð og fara
glefstur lir nokkrum umsögn-
um hér á eftir.
Ole Storm skrifar í Politik-
en undir yfirskriftinni „Kirkj-
an sem vildi ekki deyja".
Hann hefur umsögn sína á
þessum orðum: „Eftir að
Halldór Laxness hefur lokið
við inngangskaflana um stað-
hœtti og aðdragandann að
sinni „Innansveitarkróniku",
byrjar hann hina eiginlegu
sögu á orðunum: „Einu sinni
var maður, sem hét Ólafur
Magnússon . . .“, og með þess-
ari skirskotun til þjóðsagna
og asvintýra, setur hann les-
andann í vafa um hvort um
sé að ræða raunverulega at-
burði eða skáldskap.
Frásögnin af þvi, hvernig
Islendingar heyja meira en
800 ára baráttu um kirkju
sína að Mosfelli, heimasveit
Laxness norður af Reykjavík,
ber þó sterkan blæ heimilda-
skáldskapar. Höfundurinn
skýrir frá því, að hann hafi
keypt margar af hinum sögu-
legu staðreyndum frá fólki,
sem mundi eftir þeim, í einu
tilfellinu frá konu, sem er ein
af lykilpersónum sögunnar."
Síðar segir Storm að Ólafur
Magnússon og vinnukona
hans og hjálparhella, Guðrún
Jónsdóttir, séu sem persónur
„íslendingasagnafólk, en þar
sem átökin í Iselndingasögun-
um birtast í sjálftekt og of-
beldi, þá birtast þau í þessari
nútíma Islendingasögu í orð-
skeytum og óvægilegri skyn-
semi.“
Ole Storm iýkur umsögn
sinni þannig: „1 þessari litlu
bók hefur Laxness ritað mik-
ilvægt brot af íslenzkri menn-
igarsögu, í eðli sínu heimilda-

- -/j,
*íí
. '
It '.. - £
Halldór Laxness
legt, en blásið lífi vits hans
og háðs. Maður gleðst yfir
frásögninni af þessari löngu
ójöfnu togstreitu, milli vilja
innansveitarfólks og yfir-
valda.“
Torben Broström ritar í In-
formation, og nefnist umsögn
hans „Óguðleg kraftaverk".
Hann segir að í þetta sinn
hafi Laxness sent frá sér yf-
irlætislitla bók, sem sé „svo
um munar innansveitarleg,
byggð á minningum rithöfund
arins um einkennilegt og
klikkað og venjulegt fólk,
ásamt ýmiss konar skringi-
legum innlendum heimildum.
Samt sem áður hljóða loka-
orðin á þá leið, að hér ljúki
þessari kraftaverkabók, — en
maður verður að leggja rétt-
an skilning í þau: Þetta er
saga um kirkju, sem kom og
fór og kom aftur, með fjör-
legri og þrjóskufullri hlut-
deild sveitunga, sem ekki gátu
unað þvi, að yfirvöld ákvörð-
uðu örlög kirkju að þeim for-
spurðum. Og það, jafnvel þótt
manni finnist kristindómur
þeirra ekki vera upp á marga
fiska.“
1 lok greinar sinnar segir
Broström, að hinn marg-
brotni frásagnarháttur sög-
unnar, „frammískot, inn-
skotsatriði, endurtekningar,
séu liður í mjög útsmoginni
skáldsöguuppbyggingu", en
telur þó, að ýmsar kæruleysis
legar athugasemdir höfundar
dragi þó úr þeim áhrifum,
sem unnt hefði verið að ná.
Preben Meulengracht skrif-
ar umsögn í Jyllands Posten
sem nefnist „Eilífir islenzkir
bændur“. Hann vitnar í orð
Laxness og segir bókina vera
ritstýrða sagnfræði. „En því
næst er sagan goðsögn, og
þar verða Danir og aðrir út-
lendingar að byrja. Hér er í
fyrsta lagi goðsögnin um Is-
land, hið eilífa Island, sem
Laxness hefur lýst frá mörg-
um og ólíkum sjónarhornum,
— og tekið þátt í að skapa, —
á hinum umfangsmikla rit-
höfundarferli sínum. Og í
öðru lagi er þessi íslenzka
goðsögn altæk, lífsskynjun,
sem ekki er staðbundin, og
birtist hér í næstum hugsjóna
legri, smásærri alheims-
mynd.
Laxness skrifar fyrir al-
þjóðlegan lesendahóp einnig
þegar hann skrifar íslenzka
sveitarsögu, og í þessu felst
visst háð og viss snilld."
Síðar í umsögn sinni seg-
ir Meulengracht: „Það, sem
er sérkennilegt við nýjustu
bók Laxness, er, hversu af-
slöppuð hún er. Megnið af
því, sem Laxness hefur skrif-
að, er uppgjör hans við hitt
og þetta. Rithöfundaferill
hans er I spennu milli skauta.
Nokkuð bendir til þess að upp
gjörinu sé lokið. Maður skynj-
ar skáld, sem hefur séð allt,
reynt allt og á nú eftir eins
kónar Nirvana, algleymi, sem
gefur frá sér lausan taum í
háði, vingjarnlegu en botn-
lausu háði, sem hæfir allt.
En skáldskapnum er ekki
lokið. Sérhver ný bók frá
Laxness er stíltilraun. 1 þetta
sinn skrifar hann með penna
átthagaskálda og munnmæla-
skrásetjara, og hann gerir
það með næstum einfeldnis-
legri snilld, og hún kemst
reyndar frábærlega vel til
skila í þýðingu Helga Jóns-
sonar.
Lesið þessa bók hægt og
íhugult. Lesið hana tvisvar.
Hún er verk meistara."
Unnið að því að steypa Vesturlan dsveg og virðist verkið ganga mjög vel. — Ljósm. Herm. Steflánis.