Morgunblaðið - 25.01.1974, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. JANUAR 1974.
Freysteinn
Þorbergsson,
fyrrverandi
skólastjóri:
Verðbálið
Vakin skal athygli á, að grein
þessi er rituð af manni úr hópi
hins þögla fjölda sem blöskrar sá
málflutningur Tímans að verð-
bólgan sé nú ekki meiri en tíðkað-
ist f tíð sfðustu rfkisstjórna. Hún
er ekki skrifuð til að benda á
Ieiðir — það er hlutverk sérfræð-
inga og stjórnmálamanna — held-
ur til að opna augu almennings og
ráðamanna fvrir þeim háska, sem
að steðjar, þegar áhrifamenn
revna að fela sannleikann fyrir
þjóðinni með blekkingum og
undir nafninu verðbólga. en
undirritaður vill — fólki til við-
vörunar — kalla verðbál, ef það
fer upp fyrir ákveðin mörk.
Verðbálið er nú eitt almennasta
umræðuefni almennings og svo
dæmi sé tekið, skrífaði undirrit-
aður nýlega grein í Morgunblaðið
undir þvi nafni og getur hann þó
að sjálfsögðu hvorki talist for-
ystumaður né fylgismaður við-
reisnarflokkanna, þar sem hann,
eins og væntanlega einnig Sigur-
vin Einarsson, var á sínum tíma í
alvarlegu villu, að vinna að niður-
stöðu sinni á þann hátt, eins og ef
núverandi rikisstjórn hefði getað
stjórnað í langan tíma áður en
hún var mynduð. Heimfærir hann
verðbólgu þriggja ára — frá nóv.
1970 til nóv. 1973 upp á núverandi
stjórn og leggur þessar fölsku for-
sendur til grundvallar rangri við-
miðun. Er því líkt og Sigurvin
reikni með að Ölaffa hafi verið
getin likt og kona eða kýr og fari
að stjórna frá getnaði sínum en
ekki fæðingu. Værí að sjálfsögðu
röngum línuritum. Og ritað er
ekki af stjórnmálamanni, heldur
af manni úr röðum almennings,
sem harmar nú að hafa í síðustu
kosningum stutt einn af stjórnar-
flokkunum í trausti þess, að hann
legði ekki lag sitt við eyðingar-
öflin — kommúnismann — held-
ur lýðræðisflokka. Þetta er við-
vörun
..Mikið hefur verið rætt og ritað
að undanförnu um verðbólguna
af hálfu forystumanna viðreisnar-
flokkanna. Þeir telja, að landið sé
orðið stjórnlaust vegna verð-
bólgu, efnahagsmál þjöðarinnar
komin í kaldakol og ríkisstjórn-
inni beri því að fara frá völdum
þegar í stað.
Það er síður en svo ástæða til að
lasta það, þótt stjórnarandstæð-
ingar gagnrýni valdhafa vegna
verðbólgu, ef sú gagnrýni er af
sanngirni gerð og með rökum
flutt. Mikil verðbólga er háskaleg
hverju þjóðféiagi og gegn henni
verður að sporna."
Þetta eru upphaf.sorð Sigurvins
Einarssonar fvrrv. alþingismanns
í grein sem hann ritar í dagblaðið
Tímann hinn 1.3. þessa mánaðar
undir nafninu Verðbólga.
I þessum orðurn fellst talsverð-
ur sannleikur, en því fer fjarri, að
það séu einungis forystumenn
viðreisnarflokkanna, sem ræða
nú og rita um hið háskalega fyrir-
bæri í efnahagslífi þjóðarinnar,
sem frarn til þessa hefir gengið
hópi gagnrýnenda viðreisnar-
stjórnarinnar og hefur — fram til
þessa — aldrei stutt aðra til Al-
þingis en Framsóknarmenn.
Þar sem þessum ágæta fyrrver-
andi flokksbróður mínum urðu á
ýmis mistök í annars vel stílaðri
grein, get ég ekki látið hjá líða að
koma með nokkrar leiðréttingar.
Verður nú vísað aftur í grein
Sigurvins. Þar segir svo síðar:
„Talsmenn viðreisnarflokk-
anna telja að vöxtur verðbólgunn-
ar hafi aldrei komíst í námunda
við það sem hann nú er. Á þessari
staðhæfingu byggja þeir þá kröfu.
að stjórnin fari frá völdum. Til
þess að sannreyna þessa kenn-
ingu er ekki úr vegi að líta á
nóv.- hefti Hagtíðinda 1973. Þar
er ítarleg skýrsla um vísitölu
framfærslukostnaðar um langt
árabil aftur i tímann."
Við Sigurvin og lesendur skul-
unt þá halda okkur að nóvember-
heftí Hagtíðinda 1973 til að leysa í
eitt skipti fyrir öll deilur um þá
verðbólgu eða verðbál, sem að
undanförnu hefur herjað á ís-
lenskt efnahagslíf.
En þá gerist híð furðulega. Þeg-
ar beita á tölfræði og rökum, er
sem allt annar maður hafi setið
með pennann, en hinn greindi
Sigurvin. Ilvert glappaskotið tek-
ur við af öðru, og endirinn verður
sá, að því er líkast, að óskhyggja
hafi ráðið forsendum og þar með
niðurstöðu.
I fyrsta lagi gerir Sigurvin þá
sönnu nær að reikna með að
vinstri stjórnin hafi farið að
stjórna verðlagsmálunum frá
tanntökualdri eða svo, enda var
sú raunin, að ríkisstjórnin hafði
lítil afskipti af þeim málum fyrr
en eftir 1. nóv. 1971. Þar sem
Sigurvin velur reikningsár okkar
frá nóv. til nóv., verðum við að
reikna vinstri stjórninni verð-
bólguna frá 1. nóv. 1971, en ekki
' 1970, eins og hann gerir í dæmi
sinu.
Mjólkurferna
Eggjakiló
Hús
vex
Næst verður Sigurvin á sú villa,
þegar hann reiknar út verðbólgu-
stöpul vinstri stjórnarinnar, að
gleyma að reikna með það ár, sem
hann hugðist ranglega taka með.
Skapast þá reikningsskekkja í
greininni og skýringarmynd, sem
Þórarinn Þóarinsson seinna sér
og reynir að leiðrétta í leiðara í
Tímanum 15. janúar. Tekst þá
ekki betur til en svo, að Þórarinn
afsannar þar með um leið nokk-
urn hluta af rangfærslum Sigur-
vins í leiðara sínum, þar sem
nefndar skekkjur leiddu til ósam-
ræmis!
En þar sem upphafleg hug-
mynd Sigurvins um að sýna al-
menningi verðbólguna á undan-
förnum árum í línuriti er góð,
mun ég nú færa út hugmynd hans
rétta. Þar sem Sigurvin hyggst
bera saman verðbólgu vinstri
stjórnar og viðreisnarstjórnar,
sleppum við ekki eins og Sigurvin
— sumum af verðlægstu árum
viðreisnarstjórnarinnar heldur
tökum að sjálfsögðu allt tímabil
beggja stjórnanna, eða alls
fjórtán ár. Notum við sömu vísi-
tölu og hann, það er 100 stig mið-
ast við 1. marz 1959. Þar sem
vinstri stjórnin á síðustu tvö árin,
verðum við að skipta tímabilinu
í alls sjö verðbólgustöpla.
Ekki verður með öllu fallist á
það sjónarmið, sem fram kemur i
eftirfarandi orðum Sigurvins:
„Stjórnarandstæðingar reikna
vöxt verðbólgunnar aðeins frá því
að núvarandi rikisstjórn kom til
valda, og fá þá að sjálfsögðu háar
tölur. En þeir sleppa því, að frá
nóv. 1970 til ársloka 1971 var
varðstöðvun í gildi, en það er
frestun á verðhækkunum, sem
koma svo fram að verðstöðvun
lokinni."
Rétt er að vísu að verðstöðvanir
á íslandi eru algeng fyrirbæri.
Viðreisnarstjórnin tók við verð-
stöðvun af stjórn Emils Jónsson-
ar, þegar hún tók við völdum í
nóvember 1959 og skilaði einnig
verðstöðvun í hendur núverandi
stjórnar. En ein af þeini höfuð-
leiðum, sem efnahagsráðgjafar
vinstri stjórnarinnar ráðlögðu
henni í efnahagsmálum, og sem
allar voru i raun hunsaðar, var
niðurfærsla á verðlagi. I þeirri
52 kr
270 kr.
7.500.000 kr
Við
10%
verðbólgu
159%
Mjólkurferna
Eggjakíló
Hús
52 kr
270 kr.
7 500 000 kr.
leið, svo dæmi sé nefnt, hefðu
nefndar hækkanir ekki þurft að
koma fram í hækkaðri visitölu.
Niðurstaða athugana á vísitölu
framfærslukostnaðar í síðasta
hefti Hagtíðinda verður þá þessi:
Vísitala:
Nóv. 1959 100
Nóv. 1961 116
Nóv. 1963 146
Nóv. 1965 180
Nóv. 1967 206
Nóv. 1969 290
Nóv. 1971 337
Nóv. 1973 490
Samkvæmt þessum tölum hefur
vöxtur verðbólgunnar orðið á þessa leið:
Nóv. 1959 til nóv. 1961 16,0%
Nóv. 1961 til nóv. 1963 25,9%
Nóv. 1963 til nóv. 1965 23,3%
Nóv. 1965 til nóv. 1967 14,4%
Nóv. 1967 til nóv. 1969 40,8%
Nóv. 1969 til nóv. 1971 16,2%
Nóv. 1971 til nóv. 1973 Sjá mynd 1 45,2%
Samkvæmt sömu heimildum
hefir verðbólga hvers árs fyrir sig
verið eins og sýnt er á skýringa-
mynd nr. 2. Mun sú tafla sýna
verðbálið nú betur en fyrsta
myndin.
Eigi er sanngjarnt að skilja svo
við Sigurvin Einarsson með gagn-
rýni, að ekki fylgi nokkur sjálfs-
gagnrýni um leið. Nánari rann-
sóknir á vísitölunni úr Hagtíðind-
um sýna, að meðaltal verðbólgu
veiðreisnarstjórnarinnar allt
hennar stjórnarbil er að vísu
gróft sagt rúmlega 10 af hundraði
á ári, eins og ég sagði í grein
minni Verðbál í Morgunblaðinu
28. desember, en sé fullkomin ná-
kvæmni höfð, er hér um tæp ell-
efu prósent að ræða. Lesendur
eru einnig beðnir velvirðingar á
þeirri missögn i nefndri grein, að
viðreisnarstjórnin hafi setið i um
tólf og hálft ár. Hún sat í
um elleftu Og hálft. Hitt er
rétt, að ýmsum hættir til —
eins og Sigurvin og mér
— að leggja stjórnartíð Emils
Jónssonar árið á undan við í út-
reikningum eða dómum, sem oft á
ekki við. En sé minnihlutastjórn
Emils og viðreisnarstjórnin tekn-
ar saman til verðbólguútreikn-
ings, kemur einmitt út mjög þægi-
leg tala. Frá 1. febrúa 1959, allan
134 kr.
690 kr.
19 425.000 kr.
715 kr
3 720 kr.
103 350 000 kr.
Vi8
30%
verðbólgu
1278%
<
m
31
0
X
*
*
c
z
o
>>
JJ
c
3