Morgunblaðið - 31.01.1974, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JANUAR 1974
Ná olíuneyzlulöndin sér niðri
á olíuframleiðslulöndunum?
OLÍUKREPPAN í heitninum
hefur vtða áhrif, en þó mjög
ntismunandi. Þau iönd, sent
munu þó líklegast skaðast
minnst af hækkuðu olfuverði,
eru Bandaríkin og Bretland.
Innaniandsástandið f Bretlandi
síðustu vikur hefur þó verið
með þeim hætti, að efnahagur
landsins hefur beðið af stórtjón
vegna verkfalla, en takist Bret-
um að laga það, hefur t.d. gjald-
ntiðill þeirra, sterlingspundið,
möguleika á að verða með
sterkari gjaldntiðlum heims
ásamt dollaranum, sent nú
þegar er orðinn sterkasti gjald-
niiðill heims. A árinu 1974 er
húi/.l við því, að þjóðarfram-
leiðsla íslendinga verði unt 110
milljarðar króna, en hækkað
olíuverð eykur útgjöld lands-
manna um 5 milljarða króna,
sem nánast jafngildir þvf, að
öll raunveruleg aukning þjóð-
arframleiðslu Íslendinga þetta
árið fari í vasa Rússa.
Þessar upplýsingar og þær,
sem hér verður rætt um, fékk
Mbl. hjá Birni Matthfassyni
hagfræðingi. Eins og í upphafi
sagði, standa Bretar og Banda-
ríkjamenn hvað sterkast að vígi
gagnvart olíukreppunni. Þetta
stafar af því, að hlutur olíu í
heildarorkunotkun Breta er að-
eíns 45%. Er þetta hlutfall
mjög lágt og munu þar kolin,
sem Bretar nota enn í ríkum
mæli, skipta mestu. I Banda-
ríkjunum kemur um þriðjung-
ur af orkunni, sem þar er not-
aður, frá jarðgasi, og þegar
jarðgasið og eigin olía eru lögð
saman, kemiir í ljós, að Banda-
ríkjamenn framleiða sjálfir
78% sinna orkugjafa. Vegna
þessa standa þessi tvö ríki mjög
traustum fótum í samanburði
við önnur lönd.
Þau lönd innan Efnahags-
og framfarastofnunarinnar
(OECD), sem veikust eru fyrir
olíukreppunni, eru Italía og
Japan, en olíunotkun þeirra er
um 70 til 80%> af heiidarorku-
notkun landsmanna. Japan er
að sumu leyti verr statt en
Italía, þar sem Japanir hafa
flutt svo til allt sitt olíumagn
inn frá Austurlöndum. Olíu-
notkun ínnan OECD er að
meðaltali 61% af orkunotkun
þeirra, en eins og kunnugt er
eru aðildarþjóðir stofnunarinn-
ar öll lönd Vestur-Evrópu
ásamt Bandaríkjunum, Kan-
ada, Japan, Astralíu og Nýja
Sjálandi.
Það, sem allt veítur á meðal
þróaðra iðnaðarþjóða, er, hvort
framleiðslufyi'irtækin hafi
nóga olíu eða ekki. Sú olía, sem
fer til flutninga, er að lang-
mestum hluta til einkaþarfa
fólks, og sé sú notkun stórt
hlutfall, má hæglega skera
hana niður, eins og raunar er
gert vfða í Evrópu, t.d. með
umferðarbanni á sunnudögum
og síðan með skömmtun á
bensini. Þannig geta þjóð-
irnar skorið niður olíu-
notkunina án þess að skerða
framleiðslugetu iðnaðarins.
Bandaríkin eru minnst háð oli-
unni í þessu tilliti, en þarlend-
ur iðnaður notar aðeins 14% af
heildarolfunotkun landsins.
Skiptir þar mestu um jarðgas,
sem mikið’er notað sem orku-
gjafi í bandarískum iðnaði.
Bretland er háðara olíufram-
leiðslunni í þessu tilliti, og er
óunotkun iðnaðar þar um 41%
af heildarolíunotkuninni. ,í
Japan er þessi tala 46%, og sé
meðaltal tekið fyrir OECDlönd-
in er olíunotkun athafnalífsins
um 34% af allri orkunotkun
atvinnuveganna.
En sé dæmið tekið frá svolítið
öðrum sjónarhóli og spurt er,
hvað geta lönd sparað mikla
olíu án þess að valda atvinnulíf-
inu tjóni, þá geta Bandaríkin
lfklega sparað um 17% af olíu-
notkun sinni, en Japan i hæsta
lagi 7 til 8%. Japanir eru einnig
langvérst settir allra þjóða
Efnahags- og framfarastofn-
unarinnar, þar sein þeir þurfa
flytja ínn alla þa oliu, sem
þeir nota. Bandaríkin eru sjálf
sér nóg um olíu að 3/4 hlutum1
og t.d. Kanada að 98%. Þó geta
Kanadamenn lent í vandræð-
um, þar sem þeir hafa gert
langtímasamninga við Banda-
ríkjamenn um olíusölu og við
þá samninga verða þeir að sjálf-
sögðu að standa.
En hvernig hefur svo verð-
lagsþróunin í oliumálum verið
að undanförnu? Aður en olíu-
kreppan byrjaði kostaði ein
tunna (170 1.) af arabiskri
óhreinsaðri olfu 3,45 Banda-
ríkjadollara, en það jafngildir
um 300 krónum islenzkum.
Skiptist þetta verð þannig, að
flutningskostnaður var þá 1,30
dollarar og framleiðslukostnað-
ur og álagning nam um 40 sent-
um. Afgjald til þess lands, sem
olian var framleidd í, var þá
1,75 dollarar.
Hið eina, sem síðan hækkar
að ráði, er afgjaldið til landsins,
sem framleiðir oliuna, og var
það komið i tæplega 3,30 doll-
ara í október síðastliðnum eða i
tæplega 390 krónur. Hins vegar
hefur álagning og flutnings-
kostnaður ekki breytzt, svo að
neinu nemi. Síðan hefur af-
gjaldið til framleiðslulandanna
farið hraðhækkandi og'stendur
nú í um 6 dollurum á hverja
tunnu, en það er jafnvirði um
522 króna.
„Skýjakljúf í eySimörkina? — Þotú til að efla varnirnar? — Verksmiðju fyr-
ir vini ykkar?“
Ahrif þessa á hin einstöku
lönd er mjög mismunandi.
Reynt hefur verið að reikna út
á grundvelli þeirra hækkana,
sem urðu i október, hver
greiðslujöfnuður stóru land-
anna yrði. Tekur þar verð-
hækkunin mest frá Bandaríkj-
unum og Japan og mun verða
meiri halli á viðskiptajöfnuði
þessara landa en áður. Er gert
ráð fyrir 3ja mi'.ljarða dollara
rýrnun á viðskiptajöfnuði hjá
hvoru landi um sig. Miðað við
olíuverð i október var gert ráð
fyrir því, að OECD-löndin
þyrftu að greiða 15 til 20
milljarða dollara til samans fyr-
ir hækkað olíuverð, og sjálfsagt
á þessi tala eftir að hækka, er
fram líða stundir.
En hvað um örlög alþjóða-
gjaldeyrismála í sambandi við
olíukreppuna? Vandi sá, sem
skapast fyrir alþjóðleg fjármál
í sambandi við verðhækkanir á
olíu, felst fyrst og fremst i þvi,
að árið 1974 munu tekjur olíu-
framleiðslulandanna nema um
80 til 105 milljörðum dollara,
en geta þeirra til að eyða þess-
um tekjum í olíukaupalönd-
unum er í hæsta lagi um 30 til
35 milljarðar dollara, sem þýð-
ir, að þau munu bæta þetta 50
til 70 milljörðum dollara við
gjaldeyrisvarasjóði sína. Þetta
munu þau gera í því formi að
festa þetta mikla fé á alþjóðleg-
um fjármagnsmörkuðum I þró
uðu löndunum og þá aðallega í
Bandarikjunum, á Euro-dollar
markaðnum og á peningamark-
aðinum í Tokyo. Hjá þessu
komast olíuframleiðslulöndin
ekki, svo framarlega sem þau
vilja ekki gera olíutekjur sínar
verðlausar.
Það er á þessu sviði, sem olíu-
neyzlulöndin geta sumpart
,,náð sér niðri" á olíufram-
leiðslulöndunum. Hin fyrr-
nefndu stjórna öllum fjár-
magnsmörkuðum heims, setja
þeim leikreglur og sjá
þar með um, að olíufram-
leiðslulöndin hafa ekki
í annað hús að venda en
festa þar sina umframfjármuni.
Eitt af verkefnunum á fundi
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í
Róm nýverið var einmitt að
reyna að smiða eitthvert kerfi,
sem veitti þessu mikla fé frá
oliulöndunum yfir á fjármagns-
markaðina á skipulegan hátL
Astandið, sem rikt hefur á
gjaldeyrismörkuðum heimsins
undanfarin misseri, snýst nú
gjörsamlega við, þótt erfitt
verði að segja til um áframhald.
Raunin hefur orðið sú, að þær
myntir, sem verið hafa hvað
sterkastar, veikjast nú mjög,
t.d. þýzka markið og japanska
jenið. Dollarinn, sem áður var
veikur, styrkist nú -sífellt, og
komist Bretar yfir það innan-
landsástand, sem þar ríkir nú,
hefur sterlingspundið alla efna-
hagslega möguleika til þess að
styrkjast. Þótt dollarinn sé
sterkur I dag, þá er framtíðar-
gengi hans, sem mikið er verzl-
að á, orðið enn hærra.
íslendingar keyptu oliur á ár-
inu 1972 fyrir 3,9 milljarði
króna og á árinu 1973 námu
þessi kaup 5,1 milljarði.
Allar likur benda til þess,
að íslendingar muni eyða
í olíur og bensín á ár-
inu 1974 a.m.k. um 8 milljörð-
um króna og er það aukning,
sem nemur tæplega 3 milljörð-
um. Olíuverðið, sem við kaup-
um oliu á frá Rússum, er skráð í
Curacao í Venezuela og er það
alltaf að hækka. Bensíngallon
amerískt var skráð á 24,5 sent
þar í desember, en fyrir nokkr-
um vikum var það skráð á 26,5
sent. Svo hækkaði það í einu
vetfangi um 40%,, gasolía um
60% og fuelolía um 80%. Búast
má við því, að íslendingar tapi
á þessu ári um 5 milljörðum
króna vegna olíuverðhækkunar
í heiminum og jafngildir það að
raunaukning þjóðarframleiðslu
landsmanna fyrir utan sjálfa
verðbólguna, fari mestöll í vasa
Rússa, en þeir selja okkur um
80% af allri olíu, sem við not-
um. — mf.
Hreinlæti með humar er ábótavant
HREINLÆTINU um borð í
fiskiskipunum, sem stunduðu
humarveiðar, og hreinlætinu í
hraðfrystihúsum þeim, sem
frysta aflann, telst því hafa ver-
ið ábótavant sumarið 1972.
Þessa setningu er að finna í
ýtarlegri skýrslu Guðlaugs
Hannessonar gerlafræðings hjá
Rannsóknastofnun fiskiðnaðar-
ins, um gerlarannsóknir á ísuð-
um og frystum humri sumarið
1972. Þar segir m.a.:
„Sumarið 1972 var rannsak-
aður gerlagróður í ísuðum og
frystum humarsýnum fyrir
Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna, sem greiddu rannsókna-
kostnað og söfnuðu sýnunum.
Iíannsökuð voru í sjö verstöðv-
um ísuð og fryst humarsýni,
sem landað var í 17 frystihús f
Vestmannaeyjum og Suðvestur-
landi. Rannsakaður var gerla-
gróður í 71 ísúðu og 70 frystum
humarsýnum. Humarsýnin
komu úr 41 fiskiskipi alls og í
flestum tilvikum var gerlarann-
sókn gerð á sömu sýnum, ísuð-
um og freystum, úr sama fiski-
skipi í þessum 17 frystihúsum“
Niðurstöður er að finna í ftar-
legum töflum og í lokin segir
Guðlaugur: „Þegar litið er á
heildarniðurstöður gerlaj^rh-
sóknarinnar, verður að telja, að
útkoman sé síður en svo góð,
samanber töflu 3. Hún sýnir, að
45 af 141 töldust góð eða 32%,
sem skiptust þannig, að 22 (um
16%) voru ísuð og 23 (16%)
voru fryst. Gölluð töldust 56
sýni af 141 eða 40%, sem skipt-
ust þannig, að 23 (16%) voru
ísuð og 33 (um 24%) fryst.
Slæm töldust 40 sýni 141 eða
28%, sem skiptast þannig, að 26
(18%) voru ísuð og 14 (10%)
voru fryst. Ilreinlætinu um
borð í fiskiskipunum, sem
stunduðu humarveiðar, og
hreinlætinu í hraðfrystihúsum
þeim, sem frysta aflann, telst
því hafa verið ábótavant sum-
arið 1972. Virðist því augljóst,
að hvetja verður til betri með-
ferðar humaraflans um borð í
frystiskipum og hafa strangara
eftírlit með ástandi og þrifum
fláta, sem humar er látinn í.
Einnig verður að hafa stöðugt
eftirlit með hreinlæti i vinnslu
aflans i hraðfrystihúsunum á
sama hátt og gert er við fryst-
ingu annarra sjávarafurða. Það
skal að lokum tekið fram, að
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
átti frumkvæmið að þessari at-
hugun og greiddi allan rann-
sóknakostnað.