Morgunblaðið - 31.01.1974, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JANÚAR 1974
Geir Hilmar Haarde:
99
Washington, janúar.
BANDARIKJAÞING er komið til
starfa á ný að loknu jólaleyfi. Það
er samdóma álit kunnugra hér í
Washington, að þetta þing geti
orðið hið sögulegasta. Eitt helzta
verkefni þessa þings verður for-
setinn sjálfur, en ákvörðun um
framtíð Nixons á forsetastóli
getur legið í höndum þingsins
eftir fáeína mánuði. Dómsmála-
nefnd Fulltrúadeildarinnar rann-
sakar nú, hvort grundvöllur geti
verið fyrir að samþykkja ákæru á
hendur forsetanum fyrir hlut-
deild í hneykslismálum síðustu
mánaða og talið er, að atkvæða-
greiðsla um þetta geti komið til
kasta deildarinnar allrar í apríl.
Eins og í fyrra, þegar þingið
kom saman á þessum árstíma,
hefur forsetinn eitt tromp á
hendi. í fyrra hafði Kissinger
samið um frið við N-Vietnam og
nú hefur hann unnið afrek í deilu
Egypta og Israela. En árangur
Kissingers er líka eina trompið á
hendi forsetans. Á sviði innan-
ríkismála eru háspilin á hendi
þingsins.
Stjórn Nixons virðist rUin trún-
aðartrausti innanlands. Það
kemur sér sérlega illa nú í orku-
vandanum, þegar fjölmargir trúa
ekki orði af þvf, sem frá stjórnar-
völdunum kemur. Almenningur
veit ekki, hvort hann á að trúa
því, sem yfirvöldin segja, að hér
sé raunverulegur orkuskortur, en
ekki eingöngu vandamál, sem
olíufélögin hafa búið til í
hagnaðarskyni, eins og ýmsir aðil-
ar innan þings og utan hafa hald-
ið fram. Það er m.a. vegna þessa
skorts á trú almennings á því, sem
frá stjórn Nixons kemur, sem
ýmsir leiðtogar demókrata hafa
nú hvatt opinberlega til þess, að
forsetinn segi af sér. Wilbur
Mills, formaður fjárveitinga-
nefndar Fulltrúadeildarinnar og
mjög áhrifamikill þingmaður, og
Thomas O’Neill, einn af leiðtog-
um demókrata á þingi hafa báðir
hvatt forsetann til að segja af sér
„í þágu þjóðarinnar”.
TrU almennings á Nixon hefur
enn minnkað siðustu vikur, eftir
að ljóst varð, eftir rannsókn sér-
fræðinga, að hléið á segulbands-
spólunni, sem hefur að geyma
samtal Nixons við Haldemann
fyrrum aðstoðarmann hans, um
Watergateinnbrotið þrem dögum
eftir að það var framið, varð ekki
til fyrir slysni. Þar með urðu skýr-
ingar ritára forset'ans, Rose Mary
Woods, og Iögfræðinga hans á
„óhappinu", sem fæstir höfðu
raunar lagt trúnað á, almennt að-
hlátursefni. En það mál var þó
ekki hlægilegt til lengdar, því að
nú var ljóst, að einhver hafði
framið lögbrot og þurrkað út þess-
ar 18 mínútur. Hringurinn um þá,
sem það hefðu getað gert, er nú
orðinn svo þröngur, að þar eru
aðeins Rose Mary Woods, forset-
inn og örfáir aðstoðarmenn hans í
Hvíta húsinu. Starfsmenn fjöl-
miðla hér þurftu ekki langan tíma
til að stinga upp á því við les-
endur og áhorfendur, að Nixon
hefði sjálfur þurrkað Ut þessar 18
mínútur. Sirica alríkisdómari,
sem hafði með málið að gera,
hefur nú sent rannsókn þess fyrir
rétt og þangað til niðurstaða fæst
þar, geta allir jafnt getið sér til
um, hver var að verki við Uher-
segulbandið 1. október s.l.
Það er athyglisvert, að ekkert
Ennþá lýgur einhver
einhvers staðar”
Rosemary Woods.
hefur heyrzt frá forsetanum sjálf-
um um þessar ásakanir, en blaða-
fulltrúi hans hefur vísað þeim á
bug. Nixon kom þó tvívegis fram í
sjónvarpi og Utvarpi nýlega til að
skýra frá samkomulagi Israela og
Egypta og til að fjalla um orku-
skortinn.
Hugh Scott, leiðtogi republik-
ana í Öldungadeildinni, hefur
sagzt hafa séð gögn í Hvíta hús-
inu, sem sanni, að forsetinn hafi
enga hlutdeild átt I Watergate-
málinu. Hvíta húsið hefur ekki
viljað opinbera þessi gögn ennþá
og telja fréttamenn ástæðurnar
vera þær, að birting þeirra gæti
haft áhrif á saksókn gegn þeim,
sem sekir eru, og sé auk þess í
andstöðu við þá stefnu forsetans
að birta ekki skjöl Hvíta hússins.
Má búast við, að gengið verði hart
eftir þessum gögnum á næstunni,
því flestum finnst tími til kominn,
að mál þetta upplýsist til fulls.
Því eins og einn fréttamaður hér
orðaði það nýlega: Ennþá lýgur
einhver einhvers staðar.
Það er margt skrýtið í stjórn-
málalífinu í Washington. Nixon
vann fyrir rúmu ári stórsigur í
síðustu kosningabaráttu sinni, en
flokkur hans tapaði þingsætum.
NU er það Nixon, sem er drag-
bítur á flokksmenn sína eins og
glöggt kom í ljós í ríkisstjórakosn-
ingum í nokkrum ríkjum í nóvem-
ber s.l. Sumir segja því, að raun-
verulega vilji margir repúblikan-
ar, að Nixon segi strax af sér til
þess að þeir hafi tíma til að
sleikja sárin til næstu kosninga,
en demókratar séu raunverulega
andsnúnir skjótri afsögn for-
setans til að geta hagnýtt sér enn
frekar óvinsældir hans í þágu
flokksins. Báðir flokkar haldi svo
af augljósum ástæðum hinu gagn-
stæða fram. Þessi skýring virðist
vel geta átt við ýmsa þá þingmenn
beggja flokka, sem hræddir eru
um að tapa þingsætum sinum
næsta haust.
Lcggja áherzlu á fegrun
bændabýla á þjóðhátíðarári
Fyrrverandi félagsmálaráð-
herra Noregs til Islands
i GÆR, 28. jan., var haldinn í
Gunnarshólma í Austur-Landeyj
um .árlegur fundur Búnaðarsam-
bands Suðurlands með formönn-
um búnaðarfélaga á Suðurlandi.
Auk stjórnar sambandsins, ráðu-
nauta og fleiri gesta sóttu fund-
ínn flestir formenn búnaðar-
félaga. Ráðunautar sambandsins
gerðu grein fyrir helztu þáttum i
starfseminni á árinu og forstöðu-
maður Byggingastofnunar land-
búnaðarins ræddi byggingarmál í
sveitum. Úthlutað var verðlaun-
um tíl þeirra búnaðarfélaga, sem
mest hafa gert á árinu í snyrtingu
og fegrun býla, og hlutu þau
Búnaðarfélag Austur-Landeyja,
Búnaðarfélag Vestur-Eyfellinga
og Búnaðarfélag Skeiðahrepps.
Megintimi fundarins fór í umræð-
ur um málun og aðra fegrun á
bændabýlum i tilefni þjóðhátíðar-
árs og voru hin einstöku félög
hvött tíl að gera verulegt átak í
þessum málum á árinu.
Hyggst Búnaðarsambandið láta
taka litmyndir af hverjum bæ á
Suðurlandi á árinu, eínnig verður
verðlaunaður einn bær í hverri
sveit, sem fram úr skarar i snyrti-
mennsku.
Fundarmenn þágu góðar veit-
ingar hjá BUnaðarfélagi Austur-
Landeyja og að loknum fundar-
störfum hófst kvöldvaka á vegum
heimamanna. Var þar flutt í máli
og myndum framfarasaga sveitar-
innar, ferðasaga úr bændaför til
Norðurlanda, litmyndasýning og
að lokum sýndu ungmennafélagar
ágætan leikþátt. Formaður
Búnaðarfélags A-Landeyja er Er-
lendur Árnason oddviti á Skíð-
bakka.
— Fréttaritari.
VÆNTANLEG er hingað til lands
frú Bergfrid Fjose fyrrum
félagsmálaráðherra Norðmanna.
Frúin er þingmaður Kristi-
lega þjóðarflokksins og var
félagsmálaráðherra í ríkisstjórn
Korvalds, að loknum kosning-
unum, sem snerust um, hvort
Norðmenn skyldu æskja aðildar
að Efnahagsbandalagi Evrópu.
Frú Bergfrid Fjose beitti sér
fyrir ýmsum breytingum í ráð-
herratíð sinni, m.a. á sviði
áfengisvarna.
Hingað kemur hún að tilhlutan
Áfengisvarnaráðs, Norræna
félagsins og Stórstúku Islands.
Á laugardaginn kemur, 2.
febrúar, kl. 4 síðdegis, flytur hún
erindi í Norræna húsinu. Nefnist
erindið „Alkoholpolitik í
Norden". Daginn eftir, sunnudag-
inn, 3. febrúar, kl. 3 síðdegis,
talar hún á opnum fundi i
Templarahöllinni um bindindis-
hreyfinguna í Noregi.
Solzhenitsyn — fáir
hafa hugrekki hans
ÞAÐ yrði erfitt að fínna nokkurs
staðar annan eins mann og hann,
sem hefði til að bera sambland af
gáfum hans, hugrekki, kænsku og
siðferðisþreki. Með útgáfunni í
París á bók hans um lögreglu-
og refsikerfi Sovétrikjanna
(Archipelago Gulag), sem er
djarfasta bók hans til þessa kem-
ur hann fram eins og maður, sem
einn síns liðs heldur voldugri
ríkisstjórn í skefjum.
Og þó er hann ekki alveg einn.
Hann hefur milljónir, tugi millj-
óna manna með sér. Ekki
enn í eigin landi, en víðs
vegar um heiminn. Gandhi
gat talað beint til þjóðar
sinnar, Solzhenitsyn verður
að vekja upp almenningsálit
erlendis til að ná jafnvæginu í
sínu eigin landi. Viðbrögðin við
djörfung hans, ábyrgðartilfinn-
ingu og erfiðleikum sýna, að í
heiminum er að vakna samkennd
með honum, sem á eftir að verða
honum mikill styrkur.
HANN ER KÆNN
Hann valdi réttan tíma. Bók
hans, sem var smyglað Ur
landí kafla fyrir kafla, var opin-
beruð í París rétt í þann
mund, sem sovézk yfirvöld
voru að breyta lögum sínum
á þann veg, að slíkar Utgáfur er-
lendis, án fyrirfram fengins
leyfis, yrðu glæpur. Þetta er
Iíka á tíma, þegar Sovétrík-
in þarfnast góðs sam-
bands við vesturheim og fólk í
Bandaríkjunum ber þyngri hug
til þeirra en til skamms tíma. Og
það sem kannski er mikílvægast,
þetta gerist þegar bandaríska
þjóðin er sjálf að rannsaka —
eftir Watergate — hvað frjálst og
mannúðlegt þjóðfélag í rauninni
er. Kannski kemst Solzhenitsyn
bara upp með þetta.
TÓM LOFORÐ?
Eftir miklar og alvarlegar yfir
lýsingar og loforð sovétstjórnar-
innar i sarnkomulaginu um bætta
sambúð við Bandaríkin, hefur
nú þáttur Sovétríkjanna f |
Miðausturlöndum orðið til
þess, að Bandaríkjamenn eru nú
farnir að endurskoða þetta sam-
komulag. Ef Sovétstjórnin tæki
nú upp á því að beita Solzhenit- t
syn hörku, myndi sjóðá upp úr í I
Bandaríkjunum.
EFTIR
MAX LERNER
Það kemur auðvitað ekki til
mála að fara að hlutast til um
sovézk innanríkismál. En það er
heldur engin ástæða til að ganga
hljóðlega um og hvísla aðeins og
reyna að minnka erfiðleikana,
sem flokksráðið á í, vegna þess að
það stjórnar lögregluríki.
I hinni nýju bók sinni talar
Solzhenitsyn með fyrirlitningu
um það, hversu Roosevelt og
Churchill voru barnalega blindir,
þegar þeir seldu böðlum Stalins í
hendur hermenn og skæruliða,
sem voru á móti einræðisherr-
anum og voru sendir beint i fang-
elsi eða fyrir aftökusveitirnar.
Núna er ekki tíminn til að-sýna
sams konar barnaskap gagnvart
iýðræðisþrá Brezhnevs^og hjarta-
hlýju. Að vissu leyti var það
sovézka lögregluríkið, sem skap-
aði Solzhenitsyn. Hann var vel
gefinn ungur stærðfræðingur og
foringi í stórskotaliðinu, sem
aldrei efaðist um kommúnism-
ann, þótt hann tortryggði Stalín,
þegar fangelsiskerfið gleypti
hann.
Það kerfi varð að skóla, þar sem
hann hitti aðra fanga, lærði um
lýðræðið, sem þeir höfðu verið
lokaðir frá, og byrjaði að efast um
sjálfan kommúnismann, sem var
svo rækilega fléttaður saman við
lögreglu og kúgun.
Rússar eru einkennilegt, stór-
fenglegt fólk. Þeir eru í senn jarð-
bundnir, dularfullir og ákafir í
öllu, sem þeir gera. Hugmyndir
þeirra um réttlæti og jafnrétti
eru fengnaf fremur úr hefðum
kristindómsins en lýðræðisins.
Fyrirrennarar Solzhenitsyns,
Tolstoy,. Dostoevski, Pasternak,
voru fullir trúarlegra tilfinninga
fyrir þvi hvað var gott og hvað var
illt; h.ver á sinn hátt þó.
Eigin reynsla Solzhenitsyns á
fangelsisárum hans hefur gert
hann að aðþrengdum boðbera
verðmæta, sem ná langt aftur í
fortíð Sovétríkjanna ekki siður
en vestræns lýðræðis.
SÁRSAUKI
Hann hrópar nú af sársauka,
þegar hann lítur aftur til þess
tima, er milljónir Rússa biðu þess
í húsum sinum, að knúið yrði dyra
og þeir leiddir út í dauðann — eða
til lifandi dauða, eins og hver
annar sauðfénaður. Hans er sama
innsýn og Gyðingar fengu of
seint, þegar þeir stungu loks við
fótum og börðust gegn Hitler í
fátækrahverfunum i Varsjá.
Ef rússnesku fórnardýrin hefðu
veitt mótspyrnu, segir hann, hefði
það orðið of dýrkeypt fyrir Stalin
að útrýma þeim. Solzhenitsyn er
nú á sinn eigin hátt að reyna að
gera það of dýrkeypt fyrir stjórn-
ina að taka hann úr umferð.
VERÐUGUR ANDSTÆÐ-
INGUR
Og hvílíkur andstæðingur hann
er. Manni koma í hug hans eigin
orð um að þegar eitthvert land á
mikinn rithöfund, þá hafi það í
rauninni viðbótar ríkisstjórn.
Þegar við sitjum örugg í heimil-
um okkar, þá er það ekki eitt
einasta okkar, sem kemst hjá því
að spyrja sjálft sig, hvort við hefð-
um hugrekki til að leggja líf okk-
ar þannig að veði.
öll lögregluríki hljóta á endan-
um að grafast í rústunum, sem
þau skilja eftir sig og í reynslu
fórnardýra sinna og hugmyndun-
um, sem þau koma á framfæri.
Solzhenitsyn er sögulegur boð-
beri þess sannleika á okkar tím-
um. Látum leiðtoga Soétríkjanna
vita, að við fylgjumst með honum
— og þeim.
Vald, vertu ekki hrokafullt.
Vald hugmyndar getur verið jafn
máttugt og þú. Vald hugmyndar-
innar kann einmitt að verða hinn
endanlegi sigurvegari, þegar gáf-
ur og mánnúð móta hana.