Morgunblaðið - 27.09.1974, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1974
23
fólk — fólk — fólk — fólk
„VIÐ erum flestir sammála um
það, sjómennirnir hér á Suður-
nesjum, að það yrðu mikil mistök,
ef síldveiði í miklum mæli yrði
leyfð við suðurströndina á næsta
ári í nót“, sagði Eðvarð Júlíusson
skipstjóri og útgerðarmaður í
Grindavík, er við tókum hann tali
nú fyrir skömmu. Við vorum á
ferð í Grindavík og rákumst inn á
Hafnarvigtina, þar sem sjómenn
koma gjarna til að spjalla saman.
Þeir voru að ræða aflabrögð eða
öllu heldur aflaleysi og sumir að
spekúlera, hvort þeir ættu að fara
á troll eða net. Það var leiðinda
bræla þennan dag og bátar voru
að týnast inn með heldur rýrar
eftirtekjur. Er skipstjórarnir
komu inn til að sækja vigtarnót-
urnar, skiptust þeir á upplýsing-
um um, hvar þeir hefðu verið.
Eitt mál bar þarna nokkuð hátt
og það var, hvort leyfa ætti síld-
veiðar í nót undan SA-ströndinni
næsta haust, eins og gefið hafði
verið í skyn í blöðum. Þeir, sem
viðstaddir voru, voru eindregið
andvígir slíku leyfi, töldu það allt-
of snemmt að fara að veiða síld-
ina í einhverjúm mæli. Þeir
sögðu m.a., að ef leyfa ætti
að veiða 10 þúsund tonn næsta
haust í nót, þó að það yrði
með eftirliti, mundi aldrei
vera hægt að vita, hvort kast-
að væri á smásíld eða stórsfld,
og þótt smásíldarkasti yrði sleppt,
mundi mikið af síldinni
óhjákvæmilega drepast. Þeir
vildu leyfa stofninum að halda
áfram að vaxa og dafna, vegna
þess að slfkt hefði í för með sér
aukna fiskgengd. Eðvarð, sem er
skipstjóri á Járngerði, sagði frá
því, er hann fékk 86 tonn af stórri
ýsu og þorski í einum róðri í vor,
og var ýsan kjaftfull af sfldar-
hrognum. Sjómennirnir eru á
einu máli um það að aukin ýsu-
gengd undanfarið eigi rætur sín-
ar að rekja til stækkunar síldar-
stofnsins. Þannig leiði þetta hvert
af öðru. Þeir töldu ekkert þvf til
fyrirstöðu að leyfa reknetaveiði
til að afla beitusíldar og síldar til
vinnslu fyrir niðurlagningarverk-
smiðjurnar, þannig að þessi dýr-
mæti fiskur yrði fullunninn til
manneldis hér á landi.
Er þetta hafði verið skeggrætt
fram og aftur, tókum við Eðvarð
tali til að spjalla svolítið við hann
um sjómennsku, útgerð og önnur
áhugamál. Eðvarð segir okkur, að
hann sé fæddur og uppalinn á
Dalvík, en hafi nú verið búsettur í
Grindavík sl. 17 ár. Hann er 41 árs
að aldri og búinn að vera við
útgerð meira og minna sl. 20 ár.
Hann fór fyrst til sjós 13 ára, þá á
síld á bát, bát sem Ásdfs hét, og
hefur stundað sjóinn svo til óslit-
ið síðan. Hann lauk prófi frá Sjó-
mannaskólanum 1954, og fór þá í
útgerð ásamt föður sfnum og
bróður með bát, sem hét Gunnar,
og var Eðvarð skipstjórinn. Þeir
reru á vertíð hér syðra, en voru á
síld fyrir norðan á sumrin. Eitt
sinn, um haustið 1956, er þeir
voru á leið suður á vertfð, komust
þeir í hann krappan, en var á
sfðustu stundu bjargað af varð-
skipinu Þór, þá undir skipstjórn
kempunnar Eirfks Kristófersson-
ar og er saga þeirrar björgunar
svolitið sérstök. „Við vorum að
nálgast Horn, er hann brast
skyndilega á með NA-ofsaveðri og
stórhríð. Við héldum áfram, en
þegar við vorum komnir vestur
fyrir Stigahlíð, bræddi vélin úr
sér. Eg gat aðeins náð að senda út
eitt neyðarkall, vegna þess að
ekki var nægilegt rafmagn til að
nota sendinn. Kristján heitinn
Júlíusson mun þá hafa verið loft-
skeytamaður á Þór, og náði hann
að miða okkur á þessu eina kalli.
Ég þarf víst ekki að lýsa þvf, hve
okkur létti, er Þór birtist allt f
„Hann
ætlaði að
láta beygja
í bak, en
sagði í
stjór”
Við skrofum
við
Eðvarð
Júlíusson
skipstjóra
í Grindavík
Lðvarð Júlfusson f brúarglugganum á Járngerði.
einu út úr sortanum. Eiríkur
sagði mér síðar, að einkennilegt
atvik hefði komið fyrir, rétt áður
en hann kom að okkur. Miðunin
var eðlilega ekki mjög nákvæm og
leitarskilyrði engin, en rétt áður
en þeir komu að okkur, ætlaði
Eiríkur að segja rólmanninum að
beygja f bak, en sagði stjór og
örstuttu seinna sáu þeir okkur.
Ekki er að vita, hvernig hefði
farið, ef þetta hefði ekki komið
fyrir.“
Eðvarð segir okkur, að hann
hafi flutzt suður 1957, er þeir
feðgar höfðu selt Gunnar og var
hann þá skipstjóri á nokkrum
skipum fram til 1956, er fór hann
f útgerð í Grindavík með þeim
Jens Öskarssyni og Guðlaugi
Óskarssyni, og keyptu þeir
félagar Búðafell frá Fáskrúðs
firði, sem var 70 tonna bátur
og skýrðu hann Hópsnes. Fyrir-
tækið hefur dafnað vel hjá
þeim félögum, þeir eiga nú
nýtt Hópsnes, sem er 105 lesta
bátur, smíðaður hjá Stálvík, og
Járngerði, sem áður hét Björgúlf-
ur og var gerður út frá Dalvík,
250 tonna a-þýzkur tappatogari.
Þá reka þeir einnig saltfiskverk-
un og tóku í vetur á móti um 1000
lestum af eigin skipum. Þeir urðu
fyrir því óhappi í vor, að Hópsnes-
ið strandaði í innsiglingunni f
Grindavík, en nú er verið að ljúka
viðgerð á þvf í Noregi.
„í sambandi við kaup okkar á
gömlum skipum er athyglisvert
að líta á aldur skipanna hér á
Suðurnesjum og í öðrum lands-
fjórðungum. Ég held, að ef vel
væri að gáð, kæmi í ljós, að skipin
hér eru miklu eldri, og yfirleitt er
sagan sú, að við hér fyrir sunnan
kaupum okkar skip utan af landi.
Þetta á rætur sínar að rekja til
þess, að við hér sunnanlands njót-
um ekki sömu kjara úr Byggða-
sjóði og aðrir landsfjórðungar og
verðum því að kaupa skipin af
þeim, þegar þeir eru búnir að
nota þau beztu árin. Þetta er væg-
ast sagt einkennilegt ósamræmi."
— Hver er munurinn á því að
vera í útgerð árið 1974 og árið
1954, er þú byrjaðir?
— „Ég get ekki borið það sam-
an, því að fyrir norðan var ég ekki
með fjármál útgerðarinnar eins
og hér. En ég veit það í dag, að
það er erfitt að vera útgerðarmað-
ur, ef maður vill standa í skilum.
Og það er hættuleg þróun, þegar
útgerðarmaðurinn fær ekkert út
úr sínum rekstri, hætta á, að hann
láti þá slag standa með hlutina.
Rekstrarfjárskorturinn er hvað
alvarlegasta vandamálið. Það er
niðurdrepandi fyrir menn að vera
með þetta eilífa víxlafargan, sem
stöðugt þarf að velta á undan sér
til að halda rekstrinum gangandi,
og sífellt vefur þetta upp á sig.
Það eru einkennitegar andstæður
í útgerðinni nú. Fiskvinnslu-
stöðvarnar geta ekki greitt hærra
verð fyrir fiskinn, — á sama tíma
sem útgerðin þarf 50—60%
hærra verð til að geta haldið
áfram."
— Hafnaraðstaðan er mikið að
lagast hjá ykkur í Grindavík.
— „Já, hún hefur óneitanlega
lagast mikið, þó að það hafi tekið
sinn tíma. Það, sem þó vantar, en
hægt er að gera með tiltölulega
litlum tilkostnaði, er að laga að-
stöðuna, þannig að hægt sé að
taka flutningaskip inn í höfnina
með góðu móti. Það má taka sem
dæmi, að við getum fengið 2800
tonna saltfarm, en það er erfið-
leikum bundið að taka skipið hér
inn í höfnina og gæti orðið að
senda það til Keflavíkur og aka
saltinu hingað. Kostnaður við
slíkan akstur myndi verða-á aðra
milljón krónur. En þetta á von-
andi allt eftir að lagast,“ sagði
Eðvarð að lokum.
— ihj.