Morgunblaðið - 29.09.1974, Blaðsíða 1

48 SIÐUR
187. tbl. 61. árg.
SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 1974
PrentsmiSja Morgunblaðsins.
Brezku gufutogararnir
hverfa af sjónarsvíðinu
Sókn brezkra togara á Islandsmið minnkar
BREZKA togaraútgerðin á ekki síður við rekstrarörðugleika að stríða
en hin fslenzka. Fyrirsjáanleg stðrhækkun á svartolfuverði til brezkra
togara mun enn auka á þessa erfiðleika og afleiðingar þess munu
sennilega koma fram f mun minni sðkn brezkra togara á tslandsmið.
Þetta kom fram f samtali, sem Morgunblaðið átti við Jðn Olgeirsson f
Grimsby f gær.
Að sögn Jóns hafa brezkir tog-
arar undanfarin tvö ár fengið
svartolíu á föstu verði samkvæmt
sérstökum samningi og tfðar olíu-
hækkanir á heimsmarkaði hafa
þannig ekki haft nein áhrif á út-
gerð togaranna. Nú mun þessi
samningur hins vegar renna út
um áramótin og þá hækkar svart-
olíuverðið úr 11 pundum tonnið í
30—32 pund, sem mun hafa í för
með sér 4—5 þúsund punda
viðbótarkostnað á veiðiferð hvers
togara.
Að sögn Jóns fer útgerð gömlu
gufutogaranna að verða mjög
ótrygg þegar þessar svartoliu-
hækkanir koma til. Við þetta bæt-
ist svo, að margir þessara gömlu
togara þurfa á næsta ári að fara í
24ra ára klössun, svo sem er.
nefnd, og fái útgerðarfyrirtæki
þessara togara ekki undanþágu
frá þessari klössun i eitt ár má
gera ráð fyrir, að þeim verði lagt
strax á næsta ári, því að ekkert
fyrirtæki mun leggja í þann stór-
kostlega kostnað, sem fylgir slíkri
klössun. Hitt er jafn ljóst, að sögn
Jóns, að gufutogararnir munu
allir hverfa af sjónarsviðinu á ör-
fáum næstu árum. Það eru þessir
togarar fyrst og fremst, sem
stunda veiðar hér við ísland, og
þegar þeir týna tölunni mun sókn
brezkra togara til íslands minnka
að sama skapi. Frystitogarar
Breta hafa ekki heimild til veiða á
miðum, sem eru innan ísl. fisk-
veiðilögsögunnar, og nýja skut-
togara eiga Bretar fáa. Jón kvaðst
ætla, að cinn nýr skuttogari bætt-
ist í flotann á móti 4—5 gufu-
togurum, er heltust úr lestinni.
Þá sagði Jón, að einnig herjaði
lágt fiskverð nú á brezku togara-
útgerðina, en aðeins hefði það þó
hækkað aftur nú upp á síðkastið.
Stór milliþorskur selst nú á um
17—20 pund kittið, og meðal-
góður smáþorskur færi á 14—18
pund. Skortur hefur verið á ýsu
og því selst ýsan á nokkuð hærra
verði — 22—28 pund kittið. Þá er
kolinn einnig nokkuð hár eða
22—30 pund kittið. Frystitogarar
Breta halda sig á Nýfundnalands-
miðum og eru væntanlegir heim
næstu daga en H til helmingur
aflans er karfi, sem Bretar vilja
alls ekki en verða þó að veiða til
að ná þeim afla, sem þeir hafa
heimild til að veiða á þessum slóð-
um, ellegar minnka- kvótinn sem
nemur aflarýrnum brezku togar-
anna. Bretar verða því að reyna
að selja karfann til nágrannaland-
anna.
a syningum
New York, 28. september
— Reuter
FJÓRIR sovézkir listmálar-
ar, sem flutzt hafa til
Bandaríkjanna, opna á
morgun, sunnudag, sýn-
ingu á framúrstefnulist í
New York-háskóla til þess
að sýna hvers konar lista-
verk það voru, sem borgar-
yfirvöld í Moskvu reyndu
að berja niður með jarðýt-
um og vörubílum fyrir
skömmu.
Andrej Kodjak, prófessor við
slavnesku deildina i háskólanum,
kveðst hafa staðið fyrir sýning-
unni vegna gremju og hneykslun-
ar á aðförinni að abstraktmálur-
unum f höfuðborg Sovétríkjanna.
Listamennirnir fjórir eru allir
sjálflærðir. Þeir fluttust til
Bandaríkjanna á síðasta ári, en
flest verkin urðu til í Sovétrikjun-
um, „og þau spegla þá list, sem
þróast samhliða hinni opinberu
list,“ segir Kodjak.
Einnig á morgun, sunnudag,
fær listsýning sú, sem hreinsuð
var upp i Moskvu, væntanlega að
sjá dagsins ljós, eftir að yfirvöld
höfðu veitt tilskilin leyfi.
Spinola forseti — ðtti við
borgarastrfð?
Svo virtist sem klofningur væri
kominn upp innan hersins milli
stuðningsmanna Spinola forseta
og vinstrisinnuðu herforingj-
anna, sem forgöngu höfðu um
byltinguna, sem kom honum til
valda. Útifundurinn, sem boðað
var til i dag, á rætur sínar að
rekja til ræðu, sem Spinola flutti
þjóðinni fyrr i mánuðinum, þar
sem hann hvatti „þögla meiri-
hlutann“ til að rfsa upp og gera
afstöðu sina ljósa.
Frú Ford
skorin upp
Washington 28. september
— Reuter
BETTY, eiginkona Fords Banda-
ríkjaforseta, gekkst f dag undir
uppskurð, sem fjarlægði hægra
brjóst hennar vegna krabba-
meins. Frú Ford lagðist inn á
sjúkrahús í gærkvöldi eftir að
fundizt hafði ber í hægra
brjóstinu við læknisskoðun dag-
inn áður. Frú Ford var hin hress-
asta fyrir uppskurðinn og kenndi
einskis sársauka. Hún er 56 ára að
aldri.
Valda úðaefni húðkrabbameini?
Þau safnastsaman í andrúmsloftinu og auðvelda
útfjólubláum geislum sólar að ná til jarðarinnar
VfSINDAMENN telja, að efni
eitt, sem notað er f svokallaða
„aerosol“ úðunarbrúsa, — t.d. f
úðunarmálningu, svitalyktar-
eyði, hðrlakk og skordýraeitur,
safnist nú saman f andrúms-
lofti jarðar og geti dregið úr
hinu verjandi ózónmagni þess,
með þeim afleiðingum, að húð-
krabbamein eykst, að þvf er
blaðið Daily American hefur
eftir AP-fréttastofunni. Nýlegt
sýni af loftinu yfir norðurheim-
skautinu, ekki langt frá Spitz-
bergen, sýndi, að þetta efni,
sem nefnist flúorokarbon er
þar fyrir hendi. Segja vfsinda-
menn hjá Rannsóknarstofnun
bandarfska sjóhersins, að efni
þetta, sem einnig ermjög notað
f lofthreinsiefnum og kæliút-
búnaði, hafi að þvf er virðist
borizt með loftstraumum til
allra heimshorna án þess að
nokkur hafi tekið eftir þvf.
Nefna þeir sem dæmi, að magn
flúorokarbons f loftinu yfir
Washington D.C. hafi aukizt
gffurlega f júlfmánuði sl.
Þetta efni f andrúmsloftinu
er ógnun við ósónlag það, sem
verndar jörðina fyrir miklum
hluta útf jólubláarra geisla
sólarinnar, að þvf er dr. F.
Sherwood Rowland við Kalf-
fornfuháskóla segir. Dragi úr
ózonmagninu eykst útfjólublá
geislun, sem næt til jarðar, og
Framhald á bls. 47
Veldur þessi úði
krabbameini?
óbeint húð-
Sovézk ab-
straktlist
Herinn er sagður hafa handtek-
ið fjölda manns, einkum hægri-
sinnaða öfgamenn, sem munu
hafa reynt að fara með vopn til
mótmælaaðgerðanna. Hafði
stjórnin sagt, að tryggt yrði, að
útifundurinn fengi að fara
óáreittur fram svo framarlega
sem hann væri friðsamlegur. Þá
höfðu útsendingar tveggja af
þremur útvarpsstöðvum f Lissa-
bon verið stöðvaðar og blöðin
komu ekki út.
Engar viðræður fóru fram f
gær milli menntamálaráðu-
neytisins og framhaldsskóla-
kennara til lausnar á verk-
fallsaðgerðum hinna sfðar-
nefndu. Hjá Landssambandi
framhaldskólakennara fékk
Morgunblaðið þau svör, aðmál-
ið væri enn á athugunarstigi
og alls ekki væri talið útilokað,
að finna mætti á þessu deilu-
máli farsæla lausn. Gert er ráð
fyrir, að framhaldsskólakenn-
arar komi til kennslu eftir
helgina. — Mynin hér til hlið-
ar er tekin f gagnfræðadeild
Hagaskóla en litla myndin f
Vogaskóla á verkfallsdaginn.
Þar stendur Helgi Þorláksson
skólastjóri yfir auðum stólun-
um.
Mikil ólga
í Portúgal
Lissabon 28. september ^
AP— Reuter— NTB.
ANTONIO de Spinola, forseti Portúgals, ákvað eftir mikla spennu og
óvissu fram eftir morgni, að hvetja til þess, að útifundi, sem halda átti
f dag honum til stuðnings, væri aflýst. Hvað hann fundinn óæskilegan
með tilliti til friðar og reglu f landinu, en allt benti til, að meiri háttar
átök væru f aðsigi er þúsundir Portúgala utan af landsbyggðinni
streymdu til höfuðborgarinnar til þátttöku f mótmælaaðgerðum hægri-
sinnaðs „þöguls meirihluta". Reyndu hópar vinstri manna m.a.
vopnaðir bareflum að koma f veg fyrir, að fólk kæmist til borgarinnar,
unz herinn umkringdi Lissabon og setti vegartálmanir. Fréttir voru
enn heldur óljósar, er Mbl. fór f prentun um miðjan dag, en óstað-
festar fregnir hermdu, að Spinola forseti hefði tekið öll völd.