Morgunblaðið - 24.10.1975, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 1975
il
„Brýn nauðsyn á að gera heildar-
úttekt á starfi kvenna í sveitum”
••
Rætt við Sigurhönnu Gunnarsdóttur á Læk í Olfusi
„ÞÁTTTAKA sveitakvenna I
kvennafríinu á föstudaginn
virðist ætla að verða til muna
meiri en ég þorði að vona, —
misjöfn verður þátttakan vissu-
lega, því fðlk hefur mismun-
andi skoðanir. Það hefur verið
vaxandi hreyfing meðal sveita-
kvenna á Suðurlandi að taka
sér frf frá störfum þennan
dag.“
Það er Sigurhanna Gunnars-
dóttir, formaður Sambands
sunnlenzkra kvenna, sem við
ræðum við. Sigurhanna tók við
starfi formanns sambandsins í
vor af Sigurveigu Sigurðardótt-
ur frá Selfossi, sem verið hafði
formaður í 9 ár. Að Sambandi
sunnlenzkra kvenna standa 28
kvenfélög í Árnes- og Rangár-
vallasýslu, én samkvæmt
skýrslum félaganna á aðal-
fundinum í vor eru konur í
sambandinu 1288. Samband
sunnlenzkra kvenna er aðili að
kvenfélagasambandinu. Sigur-
hanna býr á Læk í Ölfusi en
áður bjó hún f Reykjavík.
Tal okkar berst að aðstöðu
kvenna í sveitum og mati á
starfi þeirra að framleiðslu
búanna. En gefum Sigurhönnu
orðið:
„Aðstaða kvenna í sveitum
var tekin sérstaklega til
umræðu á Kvennaráðstefnunni
á Loftleiðum í sumar og flutti
Elfn Aradóttir frá Brún í
Reykjadal framsöguerindi um
málið en sfðan var efnið tekið
fyrir í sérstökum starfshópi. í
umræðum á ráðstefnunni var
komið víða við en megin niður-
staðan var sú að brýn þörf væri
á að gera heildarúttekt á störf-
um kvenna í sveitum. Störf
sveitakonunnar hafa alltaf
verið lftils metin, eins og sést
bezt á þvf að af heildartekjum
hvers bús er aðeins gert ráð
fyrir að konan afli 15% tekn-
anna. Við förum aðeins fram á
að störf okkar verði metin að
verðleikum. Eitt dæmið um,
hversu oft konur í sveitum
gleymast er að í skýrslu um
jafnrétti kynjanna er lítið sem
ekkert vikið að sveitakonum."
Samkvæmt verðlagsgrund-
velli landbúnaðarvara er gert
ráð fyrir að húsfreyja bónda
vinni 600 stundir á ári að
búrekstrinum og allar í dag-
vinnu, en á sama tima eru
bóndanum reiknaðar 2080
stundir í dagvinnu og 820
stundir í eftir-, nætur- og helgi-
dagavinnu. Telur þú þennan
vinnustundafjölda gefa rétta
mynd af vinnutima húsfreyju f
sveit?
„Vinnustundirnar eru langt-
um fleiri en það er útilokað að
segja fyrir um klukkustundir í
þessu dæmi. Það eru til sveita-
konur, sem ekki vinna úti við,
þó það séu hins vegar margar,
sem vinna mikið að útistörfum
og skepnuhirðingu jafnframt
heimilishaldi og móðurhlut-
verki. En þetta ber allt að sama
brunni, störf okkar eru æði
lítils metin.“
En hvað væri að þínum dómi
sanngjarn vinnustundafjöldi
húsfreyju f sveit á ári?
„Um það get ég ekki sagt en
við höfum talið eðlilegast að
gerð yrði allsherjarúttekt á
störfum kvenna í sveit og þeim
vandamálum, . sem við þeim
blasa. Slík úttekt gæti orðið
grundvöllur fyrir skipulegum
umbótum í starfslegri og félags-
legri aðstöðu .kvenna f sveitum.
Þá ætti slík úttekt að hafa því
hlutverki að gegna að veita
fræðslu um aðstöðu kvennanna
og veita upplýsingar um hver
hlutur þeirra er f verðmæta-
sköpun landbúnaðarins og
heildartekjum þjóðarinnar."
I dreifbýlinu gegna kven-
félögin miklu hlutverki. Hver
eru helztu verkefni þeirra?
„Kvenfélögin gegna vissu-
lega miklu hlutverki f dreifbýl-
inu bæði í gleði og sorg og á
þeim hvíla mörg verkefni s.s.
skemmtanir fyrir börn og full-
orðna, erfisdrykkjur, líknar-
starfsemi, fræðslu- og menn-
ingarmál. Það er oft á tíðum
ótrúlegt hvað kvenfélögin oft í
fámennum byggðarlögum, hafa
unnið mikið starf fyrir sveit
sína og þjóðfélagið.
Kvenfélögin reyna f starfi
sinu að brúa það bil, sem
skapast vegi.a vegalengda og
einangrunar. Má þar t.d. nefna
sýnikennslu og námskeið af
ýmsu tagi en um þessar mundir
dvelur kona frá Sambandi
sunnlenzkra kvenna í Svíþjóð á
námskeiði fyrir leiðbeinendur í
námshringjum og er ætlunin að
hún fari á milli félaganna í
vetur og fræði konurnar."
Stundum heyrast raddir i þá
átt að yngri konur vilji ekki
taka þátt í starfsemi kvenfélag-
anna. Er þetta rétt?
„Ég verð að viðurkenna að
þær koma ekki nógu mikið f
félögin en það er ekki sama
hvar félögin starfa. I Ijaup-
stöðunum og kauptúnunum
hefur þátttaka þeirra farið vax-
andi en í sveitunum er þátttaka
yngri kvennanna minni. Það
má heldur ekki gleyma því að
ungar konur í sveitum eru ekki
margar."
Skólamál hafa löngum verið
meðal þeirra mála, sem konur í
sveitum hafa látið sig nokkru
skipta. Hvert er þitt álit á stöðu
þessara mála í dag?
„Vfst er að skólamál eru
mikið vandamál um allt land en
á flestum stöðum er barna-
skólamenntun komin f viðun-
andi horf og er börnum eki.ð að
heiman og heim. Þegar barna-
skóla sleppir þurfa flestir ungl-
ingar að fara að heiman til
náms og er það mörgu heimil-
inu ofviða að kosta mörg börn í
Iangskólanám og dæmi eru til
þess að fjölskyldur úti á landi
hafa flutzt til Reykjavíkur af
þessum sökum einum.“
Hvaða möguleika á fólk í
sveitum til að taka sér leyfi frá
störfum eða orlof?
„Það er nánast útilokað nema
Sigurhanna Gunnarsdóttir
fólkið eigi uppkomin börn eða
einhver f fjölskyldunni geti
tekið að sér að veita búinu for-
stöðu. Að vfsu eru til lög um
orlof í sveitum en það fæst
ekkert fólk til að takast þessi
störf á hendur. Til þess að svo
geti orðið þarf að mínum dómi
að stórbæta aðstöðu þessa fólks,
því svo er ekki heldur sama
hvernig fólk velst í þessi störf.
Þaó þarf nokkra kunnáttu til að
taka við einu búi þó um stuttan
tíma sé. Erlendis s.s. f Sviss er
ákveðinn hópur fólks, sem sinn-
ir þessum störfum. — Við
megum heldur ekki gleyma því
að fólk f sveitum getur veikzt
og er þá oft nauðsynlegt að fá
fólk að til að sinna störfum við
búskapinn."
Á aðalfundi Stéttarsambands
bænda s.l. sumar var samþykkt
að makar bænda fengju aðild
að Stéttarsambandinu. Hvað
felst f þessari samþykkt?
„Hér eftir hafa makar
bænda, hvort sem bóndinn er
karlmaður eða konan, kosn-
ingarétt og kjörgengi innan
Stéttarsambandsins en þetta
gildir þó aðeins séu þau gift. Þó
að sveitakonan hafi þannig
fengið aðild að samtökum
stéttar sinnar, hefur hún ekki
þar með fengið aðild að
búnaðarfélögunum og kjör-
gengi og kosningarétt til
Búnaðarþings. Ég á bágt með
að trúa öðru en búnaðarfélögin
verði einnig opnuð fyrir konum
bænda. 1 d^g eru margir karl-
menn kjörgengir innan
búnaðarfélaganna, þó ekki séu
þeir skráðir fyrir neinu búi, en
slíkt er nú skilyrði. Okkur þyk-
ir þetta harla lítið jafnrétti." .
Ért þú farin að sjá árangur af
kvennaárinu?
„Já, árangurinn hefur þegar
orðið mjög mikill og á eftir að
verða enn meiri. Hvað snertir
okkur, konur í sveitum vil ég
minna á samþykkt aðalfundar
Stéttarsambands bænda í
sumar um að veita konum aðild
að Stéttarsambandinu. Allar
umræður eru til þess fallnar að
vekja fólk til umhugsunar um
vankantana."
Hvað^ætla konur á Suður-
landi áð gera i tilefni af
kvennafrísdeginum á morgun?
„Það verður haldinn fundur í
Selfossbíói kl. 11.30 um
morguninn og verða þar flutt
ávörp, leikþættir o.fl. Þegar
fundinum lýkur verður farin
hópferð til Reykjavíkur og
fjölmennt á útifundinn á
Lækjartorgi. Eftir þeim undir-
tektum og viðbrögðum, sem ég
hef heyrt, á ég ekki von á öðru
en konur á Suðurlandi fjöl-
menni.“
Að lokum hafði Sigurhanna
Gunnarsdóttir, formaður Sam-
bands sunnlenzkra kvenna,
þetta að segja í tilefni kvenna-
frfsdagsins:
„Sem hvatningu til kvenna í
sveitum vil ég segja. Reynum
að láta störf okkar þennan
kvennafrisdag virka sem
dálítinn pening í sparisjóð lífs-
ins. Látum þá öldu, sem nú er
risin ekki fjara út en fylgjum
henni eftir með störfum okkar
og verum ekki hræddar við að
axla þær byrðar í þjóðfélaginu,
sem í hlut okkar koma. Lokaósk
mín er, að öll heimsbyggðin
vakni til vitundar um það, að
konur eru líka menn.“
— t.g.
„Annaðhvort verður bóndinn að
mjólka einn á sunnudögum eða
konan að gefa vinnu sína”
— rætt við Sigríði Arnadóttur
Arnarbæli í Grímsnesi
„Að koma ull í fat og mjólk f
mat var sá eini lærdómur, sem
stúlkum var uppálagt að til-
einka sér fram yfir aldamót en
hlutirnir hafa breytzt og senni-
lega er emti tynr ungt ioik ao
gera sér grein fyrir aðstöðunni
f sveitum áður fyrr. Nú er
hlóðaeldurinn horfinn en raf-
magnseldavél af nýjustu gerð
komin f staðinn, það þarf ekki
lengur að bera þvott út f læk
eða brjóta gat á ís til að þvo
þvott, nýjar sjálfvirkar og hálf-
sjálfvirkar þvottavélar sjá fyrir
þvf.“
Við erum stödd á bænum
Arnarbæli í Grímsnesi en þar
býr Sigríður Árnadóttir ásamt
manni sínum Guðmundi
Kristjánssyni. í Arnarbæli hef-
ur Sigríður búið síðan 1941 eða
í 34 ár. Hún er ættuð frá Odd-
geirshólum í Hraungerðis-
hreppi og væri því stutt hjá
henni að fara í bernskuhagana,
ef ölfusá skildi ekki að. Sig-
ríður hefur haft mikil afskipti
af félagsmálum kvenna á
r«..*..«innrií r»cr hpfnr frá árinu
ÖUUUI tanui ---r-
1967 verið formaður Kven-
félags Grimsneshrepps. Sig-
riður fræðir okkur fyrst um
störf á heimilum þegar hún var
að alast upp á öðrum og þriðja
áratug þessarar aldar en Sig-
ríður er fædd árið 1907.
„Hann var næsta lítill sjón-
deildarhringur sveitastúlk-
unnar þegar ég var að alast
upp, það þurfti að vinna ullina
en sú vinna var stöðugt kapp-
hlaup við tímann. Að vísu var
það alltítt að karlmenn ynnu
Ifka að ullarvinnunni. Það
þurfti að spinna ullina og koma
henni í vinnufært form og hélzt
þessi iðja á heimilunum fram
til 1950, þó lengur hafi það
þekkzt á einstaka bæ. Hvað
mjólkina snertir verður mesta
breytingin árið 1929, þegar
Mjólkurbú Flóamanna var
stofnað. Sennilega er tilkoma
þess og rafvæðingin í sveitum
það, sem mestu hefur breytt
vinnu á sveitaheimilum. Við
stofnun mjólkurbúsins var
hætt að vinná-mjólk neimá a
bæjunum en hún þess i stað
send til búsins. Þó að vinnan
við mjólkina hafi ekki verið
ýkja vandasöm, þá tók hún
mikinn tíma. Margar konur
náðu furðu miklum hraða með
þeim frumstæða hitamæli, sem
þær réðu yfir, fingrinum. Á
þessum tíma varð að baka allt
heima s.s. rúgbrauð á hlóðum
eða í ofni og kökur.“
En hvað með útivinnuna?
„Konur hafa alltaf gengið til
útivinnu með mönnum sinum
og ekki síður nú þegar fækkað
hefur í sveitum. Þá var það
algengt hér á Suðurlandi að
Sigrfður Árnadóttir
bændur færu f ver og varð þá
konan að sjá um gegningar."
Ertu sammála þvf mati, sem
lagt er á störf húsmæðra í sveit-
um að framleiðslu búanna í
verðlagsgrundvellinum?
„Nei, það get ég ekki verið.
Konum eru nú ætlaðir 2 tímar á
dag alla daga nema sunnudaga
til að vinna við búið. Ef reiknað
er með að þessum tima sé varið
til mjalta, kemur í ljós að kon-
unni eru áætlaðar 12 stundir á
viku, þannig er ekki um annað
að ræða hjá henni en að láta
bónda sinn mjólka einan á
sunnudögum eða Vinna kaup-
laust. Þó öll þjónustustörf inn-
an heimilisins séu ekki reiknuð
með er þetta samt sem áður
hróplegt misræmi. Flestar ung-
ar konur ganga einnig til hey-
vinnu og oft með vélum, að því
ógleymdu að þær hlaupa f
skarðið, þegar bóndinn for-
fallast."
Hvaða möguleika á fólk í
sveitum tii aö iaka Ser írí GÖ3
leyfi frá störfum?
„Það er næstum ógerlegt
fyrir bændur en húsmæður
hafa stundum brotizt I að taka
sér orlof en það er ekki hægt
um vik að fara að heiman. Oft
hefur verið rætt um að fá stúlk-
ur til heimilisstarfa á meðan
húsmæður tækju sér orlof en
þá er eftir að fylla f skarð bónd-
ans. Hjá þeim sem hafa kúabú
gefst engin stund og oft á tiðum
ganga húsmæðurnar tíl mjalta
á hverjum degi og það er stutt
síðan ég hætti að fara í fjós.“
—t-g-