Morgunblaðið - 24.11.1978, Qupperneq 15
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1978
47
hann hvíldar, sé ekki næröur
vímuííjafa, lijrKur hann í dvala. Við
alkoholistar þekkjum það, að fari
einhver okkar að drekka eftir
missera eða ára stöðvun, verður sú
drykkja aldrei betri heldur en
drykkjuskapurinn var áður en til
stöövunarinnar kom, on í flestum
tilfellum mun verri. Þetta verður
ekki véfengt, en benda má á, að oft
lúta endurfylliríin þróun, þannifj,
að fyrst fær afturbatabyttan sér
einn lítinn, í næstu viku'fær hún
sér svo tvo til þrjá, en skömmu
síðar fer allt á hvolf. Þarna er á
ferðinni lögmál, sem að vísu er
hæpit að tefja með tilfæringum, en
þaðverður ekki brotið.
Jafnframt því sem au^u manna
opnast betur ok betur fyrir hinni
voðalejíu víxlölvun, som auðvitað
bvnKÍst á aukinni neyslu lyfja. en
skrifast hjá vaxandi alkoholisma.
sést, að orðið „alkoholismi" leiðir
huKann á villiy;ötur. Víst er
hjákátlejtt að kalla lyfjavímu
alkoholisma. En það er lika
aljíjörleaa út í bláinn að kalla
lyfjaætur „dópista“. Lyfjaætur
ei);a ekkert frekar skilið fábjána-
stimpilinn heldur en hinir, sem
næra alkoholisma sinn á alkóhóli.
Vel mætti kalla lyfjaætuna
Medikal-Alkoholista, eða
MEDALKOHOLISTA eins og hér
á landi hefir stundum verið );ert
þet;ar skilja þarf á milli þeirra oj;
hinna, sem einj;öní;u næra sjúk-
dóm sinn á alkoholi. Erlendir
sérfræðinj;ar eru, sumir hverjir,
farnir að nota-orðið „SEDATl-
VEISM“ í stað alkoholisma (sem
íslenska mætti nteð orðinu „VÍM-
ISMI“), en með notkun þess orðs
leiðist huj;urinn að eðli inntökunn-
ar, vímunni, oj; lætur upprunann,
hvort heldur er áfenj;i eða lyfjum,
lÍKItja milli hluta.
Marpir alkoholistar, sem leita
vímunnar þfatt fyrir létta buddu
oj; kynnst hafa víxlnotkun lyfja oj;
áfenj;is hafa komist upp á iagið
með það, að nota hvora tveggja
vímuvaldana samtímis. Samverk-
andi auka þeir áhrif hvors annars
og með neyslu tiltölulga lítilla
skammta áfengis og lyfja má ná
mikilli ölvun, en þó óútreiknan-
legri, enda hafa slík tiltæki oft
orsakað varandi lamanir eöa
ótímabæran dauða.
II.
Ofangreinar vangaveltur varpa
Ijósi á eftirfarandi álytkanir:
a. Orsakanna til hins ört vaxandi
alkoholisma má rekja til ört
vaxandi lyfjanotkunar.
b. Orsakanna til þess, að æ
algengara er að tiltölulega ungt
fólk brunar niður þróunarstiga
alkoholismans á skemmri tíma
heldur en viltasti draumóra-
maður hefði getað ímyndað sér
fyrir 20 árum má rekja til nyjög
ört vaxandi lyfjanotkunar.
Ilugur manna hlýtur í þessu
sambandi að staldra við þá óhugn-
an, sem vissulega færist i vöxt, að
börnum á aldrinum 1—5 ára eru
gefin væg deyfilyf í pilluformi
gegn óróa, svo maður nú ekki tali
um þann nýupptekna voða, sem
felst i lyfjanotkun verðandi
mæðra um meðgöngutímann. Aug-
ljóst er, að ef fóstri er haldið í
stöðugri vímu síðustu 4—5 niánuð-
ina áður en naflastrengur er
skorinn þá sé kontinn nokkuð
öruggur grundvöllur að þróun
„vímisma". Og þegar viðkomandi
einstaklingur er farinn að neyta
áfengis 14 — 16 ára gamall kemur í
Ijós, að hann er löngu búinn að
ávinna sér grundvöllinn að
alkoholisma. Þess vegna er hrapið
svona hratt, kollsteypan svona
hörð, viðbrögðin verða þau sömu
og þjórarans sem lagt hefir
vímuvald sinn (þ.e. áfengið) á
hilluna um 14 — 16 ára skeið. Hrap
beggja þessarra einstaklinga
verður svipað, enda er undirstaðan
sú sama, og engu skiptir þótt
annar hafi . meðtekið vímuna i
móðurkviði en hinn í gömlu snjáðu
vaðmálsbrókunum sínum.
III.
Ef vinna á í alvöru gegn hinum
ört vaxandi alkoholisma er ekki ,
nóg að einblína á áhættuna sem
felst í notkun áfengis, því ví.xlverk-
un áfengis og lyfja vex svo hratt
að við ekkert verður jafnað annað
en bráðsmitandi farsótt. Lyfjag-
jafir verður að taka til endurmats
og fræðslu um hættuna af víxlölv-
un lyfja og áfengis verður að
stórauka. Hættan af ört vaxandi
lyfjaítroðslu er svo hrikaleg, að
taugapillugjafir þær sem undan-
farna áratugi hafa viðgengist
vegna misskilnings lækna á
alkoholisma, eru pjatt ejtt, þótt
hroðalegar séu, í samanburði við
það sm vænta má ef víxlölvun ekki
er tekin sem mjög alvarlegur
fyrirboði þess böls, sem æðir um
þjóðfélagið og verið er að hrinda
yfir þessa og næstu kynslóð — í
algjöru hugsunarleysi.
Sú blika, sem víxlölvunin boðar,
er voðalegur fyrirboði.
Steinar Guðmundsson
Bessi Bjarnason og Margrét Guðmuudsdóttir í hlutverkum sínum í „Á
sama tíma að ári“.
„Á sama tíma að ári”
sýnt í hundraðasta sinn
Ilundraðasta sýningin á banda-
ríska gamanleiknum „Á sama
tíma að ári" vcrður á sunnudags-
kvöldið en leikritið er nú sýnt á
stórasviði Þjóðleikhússins.
„Á sama tíma að ári“ eftir
Bernard Slade var frumsýndur á
Húsavík í vor og sýndur í leikför
um land allt til loka leikárs. I
haust var síðan tekið til við
sýningar á verkinu í Þjóðleikhús-
inu. Bessi Bjarnason og Margrét
Guðmundsdóttir fara með hlut-
verkin í leikritinu. Gísli Halldórs-
son leikstýrir verkinu en leik-
myndina gerði Birgir Engilberts.
Aðeins tvö leikrit á vegum
Þjóðleikhússins hafa náð svo
miklum sýningafjölda í einni lotu
en það voru gamanleikurinn
„Topas“ sem var sýndur 102
sinnum árin 1953 og ’54 og „Inúk“
sem hefur verið sýndur hátt á
þriðja hundrað sinnum.
Þórir N. Kjartansson:
Veiðimál í Vestur-
Skaftaf ellssýslu
Sjóurriðinn eða sjóbirtingurinn,
eins og við köllum hann hér
sunnan lands, er ein tegund
íslenskra göngufiska. Honum er
mjög lítill sómi sýndur af fiski-
ræktarmönnum þrátt fyrir ýmsa
kosti. Það er mun auðveldara að
rækta hann en lax. Hann getur
þrifist í ám, sem eru alltof kaldar
fyrir lax og er sjóbirtingurinn þar
að auki betri til átu. Hann er of
smávaxinn segja flestir. Ekki
viljum við Vestur-Skaftfellingar
viðurkenna það. Sjóbirtingurinn
hér, hefur meðalþyngd, sem marg-
ir laxastofnar þyrftu ekki að
skammast sín fyrir.
En hvað er þá að? Jú, stóri
gallinn við sjóbirtinginn er hvað
hann gengur seint. Það er sá
ókostur, seælir flesta frá því að
rækta hann. Tíminn, sem hægt er
að veiða hann á stöng er svo
stuttur, að veiðieigendur hér i
sýslunni reyna heldur að rækta
laxinn, þó erfiðlega gangi. Hann
gengur miklu fyrr og þar af
leiðandi mun verðmætari vegna
hins langa veiðitíma. Að vísu má
veiða sjóbirting í aprílmánuði en
það er niðurgöngufiskur, sem á
engan hátt stenst samanburð við
haustgöngurnar. Þann veiðiskap
mætti leggja niður að ósekju.
Lög urn lax- og silungsveiöi eru,
að langmestu leyti miðuð við
laxveiðina, þar hefur gleymst að
gera ráð fyrir hinum síðbúna
sjóbirtingi. Þetta gerir það að
verkum, að varla er hægt að veiða
sjóbirting á stöng í bergvatnsám
V-Skaftafellssýslu.
Þangað kemur hann ekki að
neinu ráði fyrr en veiðitíma lýkur.
I árósana kemur hann seinni part
júlímánaðar, en er síðan allan
ágúst og fram í september að
velkjast í jökulvatninu, þó að
nokkuð sé það breytilegt eftir
vatnavöxtum og staðháttum. I
jökulánum er hann veiddur í
lagnet ogáttarnet, þó skiptar
skoðanir séu um slíkan veiðiskap.
Nú þegar þetta er skrifað (15.
október) þarf ekki að ganga langt
með bergvatnsánum, til að sjá
hópa af rokvænum sjóbirtingi. Nú
er hann kominn í hyljina, sem
veiðimennirnir börðu í sumar og
slitu upp einn og einn lax,
árangurinn af sleppingu tugþús-
unda laxaseiða.
Tilgangur ntinn með þessum
skrifum er sá að hvetja Skaft-
fellska veiðimenn og veiðieig-
endur, sem ekki ná tilætluðum
árangri i ræktun á laxi, til þess að
sýna sjóbirtingsræktun meiri
áhuga. En þá verður jafnframt að
knýja fram breytingar á lax- og
silungsveiðilögu m.
Breytingar, sem fela í sér, að
leggja niður vorveiðina á sjó-
birtingnum, en fá í staðinn að
veiða hann fram í miðjan oktöber.
Það er óhætt þar sem sjóbirtingur
hrygnir senna en lax.
Ef þessar breytingar næðu fram
að ganga gæti farið svo, aö veiði á
þessum stórvaxna sjóbirtingi yrði
ekki síður eftirsótt en laxveiði. En
það gagnar lítið að eiga veiðiár
fullar afski, sem ekki má veiða.
Þórir N. Kjartansson.
Vík í Mýrdal.
ÐAS baði er máður dásam-
í heiminum. Yndislegt að
tíl að slappa af, hugsa og
. Að dekra algjörlega við
h sig í einrúmi, þó að aðeins
um stuttan tíma að ræða.
safna kröftum og áræði til að
.mkvæma eitthvað af öllu því,
mann langar til.
- er vellíðan sem mann einungis
hafði dreymt um, nú veruleiki.
BADEDAS fæst einnig
sem sápa og freyðibað,
sem þú getur treyst.