Morgunblaðið - 04.03.1979, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARZ 1979
VER#LD
FUGLASLOÐIR
Stórlaxar bíða skuldadaga
Þeir Persar, sem teljast til hinn-
ar fyrrum ráðandi stéttar í
Iran, bíða nú óttaslegnir og ráðþrota
í felum heima í glæsilegum einbýlis-
húsum sínum éftir því, að hin refs-
andi hönd byltingarinnar berji að
dyrum hjá þeim.
Eftir að byltingarmennirnir kom-
ust til valda í Iran, eru hinir auðugu
hægrisinnuðu fylgismenn keisarans
eins og hundeltir. Meirihlutinn af
persneskum yfirstéttarmönnum
flúði land fyrir mörgum mánuðum
og hafði á brott með sér feiknaleg
auðævi til þess að tryggja sér gull-
bryddaða útlegð. Hinir auðugustu
brugðu á þetta ráð, er þeir sáu að
hverju stefndi í innanlandsmálum
írans.
En nokkrir þeirra urðu sem sagt
um kyrrt í landinu, jafnvel eftir að
íranskeisari flúði úr landi um miðj-
an janúar.
„Enginn af okkur vildi trúa því, að
allt myndi hrynja í rúst svona
fljótt," sagði einn úr jiinum nýju
ieynilegu samtökum stjórnarand-
stæðinga í Iran, en það eru menn,
sem sýna keisaranum hollustu „Bylt-
ingarmenn unnu svo skjótan sigur í
Iran, að það kom öllum í landinu á
óvart.“
Það fékkst tæpast nokkur maður
til þess að trúa því, að íransher,
voldugasti og bezt búni herafli í
öllum Mið-Austurlöndum, myndi
reynast svo hlækinn og heykjast
niður eftir aðeins þriggja daga
götubardaga við byltingarmenn. I
mörg ár hafði áróður stjórnvalda
beinzt að því að telja Persum trú um,
að íranski heraflinn væri með öllu
ósigrandi, — og flestir höfðu látið
blekkjast.
Fjöldi fólks í Iran bíður þess í
örvæntingarfullri óþreyju að geta
komizt úr landi. Reglubundið far-
þegaflug frá Iran hófst aftur núna í
þessari viku, en aðeins konum, börn-
um og unglingum undir 18 ára aldri
er leyft að fara úr landi.
Enginn veit með vissu, hvaða nöfn
kunna að standa á hinum svörtu
listum nýju valdhafanna, í Iran yfir
fyrrverandi háttsetta opinbera em-
bættismenn og gjörspillta kaup-
sýslumenn, sem nú eiga að svara til
saka fyrir gjörðir sínar.
Sendiráð sumra erlendra ríkja í
Teheran veita írönskum borgurum
því aðeins vegabréfsáritun, að þeir
geti lagt fram sönnunargögn fyrir
því, að þeir eigi all gilda sjóði á
öruggum stöðum erlendis.
Þeir Persar, sem eiga gryStt fjár í
írönskum ríalum keppast nú við að
kaupa upp allan þann erlenda gjald-
eyri, sem þeim tekst að hafa upp á í
landinu, þar sem bankarnir hafa
hætt allri sölu á erlendum gjaldeyri
til einkaaðila.
Það er vissulega ekkert fagnaðar-
efni fyrir neinn, að þurfa að hrekjast
í útlegð frá föðurlandi sínu, en sumir
þessara Persa eiga einskis annars
úrkosta. Það eru þeir, sem misst
hafa atvinnu sína og vini í íran. Það
eru menn, sem hafa hugboð um, að
þeim muni alltaf verða hætt í hinu
komandi íslam-Iýðveldi, Iran, vegna
tengsla þeirra við fortíðina. Þetta
fólk á sér enga ósk heitari en að
komast úr landi.
Sumir Persar reyna að láta sem
hinn nýi raunveruleiki allt í kringum
þá sé þeim með öllu óviðkomandi;
glííypa róandi pillur til þess að gera
hversdagslífið bærilegra eða drekka
upp síðustu birgðir sínar af innfluttu
whiský og halda dauðahaldi í vest-
ræn stöðutákn sín eins og með því að
eiga hunda af hreinræktuðu kyni og
hafa útlenda þjóna.
En diskótekin í Teheran eru nú
þögul og hljóð og skíðabrekkurnar
eru mannlausar, svo það er í reynd
ekkert sérlega skemmtilegt lengur
að vera einn af þessum auðugu
iðjuleysingjum í íran.
Nú orðið heyrist aðeins við og við
bergmálið af einmanalegu fótataki í
rúmgóðum anddyrum hinna íburðar-
miklu skrauthýsa í Hollywood-stíl,
sem eru heimili svo margra íranskra
auðmanna. Á sama tíma glymja
byltingarsöngvar úr útvarpsviðtækj-
um þessa fólks og sjónvarpstækjum,
og sífellt er verið að lesa fréttir af
þeim atburðum, sem eru að gerast á
götum úti.
Stórir glæsibílar eru ekki hreyfðir
lengur, heldur látnir safna ryki inni í
ÍRAN — Hinn sívaxandi glundroði i
íran veit ekki á gott fyrir fólkiö sem
nú er aö uppgötva aö það heföi betur
foröaö sér á meðan tími gafst til. Á
myndinni lýsir leiöbeinandi leyndar-
dómum vélbyssunnar fyrir meölimum
skæruliöahreyfingar, sem talin er
hliöholl Moskvu.
bílskúr, en órakaðir milljónamær-
ingar, klæddir í verkamannagalla,
aka um í bílnum, sem þjónustufólkið
hafði áður til umráða.
Rán og gripdeildir hafa að sögn átt
sér stað, svo að trúarleiðtoginn
Ajatollah Rúhollah Khómeini hefur
séð sig tilneyddan að láta strengilegt
lagaboð út ganga til þess að koma í
veg fyrir að fylgismenn hans ryðjist
inn á heimili manna og handtaki fólk
án nokkurrar opinberrar handtöku-
skipunar stjórnvalda.
Nýr kapituli í írönsku byltingunni,
þ.e.a.s. stéttabaráttan, er rétt um
það bil að hefjast. Ættbálkakerfið er
að vísu enn við lýði í Iran, að vissu
marki, þannig að stundum er unnt að
láta einhvern ættingja tala máli sínu
við sigurvegara byltingarinnar, ef
menn þykjast vera umkringdir og í
hættu staddir.
Annars hafa næstum allir íbúar
hinna ríkmannlegu borgarhluta á
hæðunum nyrzt í höfuðborginni
Teheran, skilið tímanna tákn:
kokteilboðin hjá þessu fólki hafa
lagst af, grasfletirnir umhverfis
húsin eru ekki lengur hirtir, og
galtómar sundlaugarnar gína hæðn-
islega við eigendunum. Hópar her-
lögreglumanna úr íslamska lögreglu-
liðinu halda uppi eftirliti á götum
úti, og þessir lögreglumenn eru
einasta vörnin gegn ræningjum, sem
leika lausum hala með vopn, sem
þeir komust yfir meðan á bylting-
unni stóð. Vitanlega hafa ræningjar
þessir alveg sérstakan augastað á
húsum auðugra manna í borginni,
því þar eiga þeir helzt von á auð-
fengnum ránsfeng.
Á tímum keisaradæmisins og í
ógnarstjórn þeirri, sem Savak, leyni-
lögregla keisarans, hafði komið á í
íran, voru það vinstrisinnar, sem
ekki þorðu að treysta símanum.
Núna eru það aftur á móti þeir, sem
áður tilheyrðu hinni ráðandi stétt í
íran á dögum keisaraveldisins, sem
verða að búa í felum og nota sérstakt
merkjamál, þegar þeir tala í símann.
Þegar þessir menn minnast á nýju
valdhafana í íran, reyna þeir jafnan
að komast eins varlega og óljóst að
orði og frekast er unnt og tala því
gjarnan um „hinn aðilann, sem
vann."
Viss yfirborðskenndur glæsibrag-
ur, sem áður einkenndi Teheran,
virðist nú vera horfinn og afmáður
að fullu og öllu. Þeir fulltrúar
þessara fyrrum svo íburðarmiklu
lífshátta höfuðborgarinnar, sem enn
eru eftir í Teheran, bíða ennþá í
ofvæni — eftir næstu flugvél til
útlanda frá flugvellinum í Mehra-
bad. Bíða eftir því, að röðin komi að
þeim. Bíða á heimilum sínum milli
vonar og ótta eftir því að skothríðin
hefjist ef til vill á nýjan leik. Þannig
bíða þeir átekta í ótta sínum og
einmanaleik.
- RICHARD WALLIS
Þessi fálki er íslenskur og var aö líkindum ætlaöur einhverjum
austurlandafurstanum. Aö minnsta kosti var hann fangaöur í þeim
tilgangi að smygla honum til útlanda.
Fálkinn í 4 milljónir
Það er ævinlega ánægjulegt að geta flutt góðar fréttir úr
atvinnulífinu. I þetta sinn er það af fálkaföngurum í Egyptalandi.
Þeir muna sem sé ekki önnur eins uppgrip og nú eru, — fálkaverðið orðið
áttahundruðfalt frá því sem var árið 1970.
Náttúrulega er annar hver rólfær Egypti kominn á veiðar. En það er
hægara ort en gert að fanga fálka og temja til veiða. Beztir
fálkafangarar í Egyptalandi eru Tahawimenn, sem svo eru nefndir og
fluttust til Egyptalands frá Arabíu á þrettándu öld. Þeir eru ein 40
þúsund talsins og búa búum sínum í austurhluta landsins, upp af
óshólmum Nílar. Þeir veiða fálka þegar þeir komast höndum undir, og
selja þá auðugum' sportveiðimönnum frá Saudiarabiu eða löndunum við
Persaflóa.
Ég hitti einn þessara fálkafangara að máli; hann heitir Mutlaq al
Tahawi, er bóndi og býr í litlu þorpi, Gezirat al Saud. Hann segir, að þeir
félagar í þorpinu hafi náð einum 40 fálkum í fyrra. Og flökkufálki, vel á
sig kominn, sem metinn var á 100 pund egypzk fyrir níu árum selzt nú á
8000 pund. Það jafngildir nærri 600 sterlingspundum (nærri 4 millj. kr.).
Mutlaq lærði ungur að leggja gildrur fyrir fálka, var farinn að stunda
veiðar 10 ára gamall. „í þá daga fönguðum við fálka til eigin nota“ segir
hann. „Við höfðum þá til veiða. En nú eru þeir orðnir svo dýrir, að menn
hér eru hættir að halda þeim eftir handa sjálfum sér, — nú orðið eru
allir fálkar seldir, flestir innan nokkurra vikna frá því þeir voru
fangaðir“.
Mutlaq nefnir það til marks um ábatann af fálkaveiðunum, að um
fartímann á haustin væru a.m.k. 2000 manns í sinni sveit úti öllum
stundum að reyna að fanga fálka.
Annan fangara hitti ég i öðru þorpi; hann heitir Faris Abd al Ati og
hefur það umfram flesta fálkafangara að hann er útskrifaður frá
Hagfræðiháskólanum í London. Hann kveðst hafa selt mörgum
ríkismönnum og þjóðhöfðingjum í löndunum að Persaflóa fálka. Faris
veitir sér það að hafa jafnan tvo fálka heima til veiða. Hann lýsti því
fyrir mér hvernig farið er með fálkana: það er sem sé byrjað á því að
sauma aftur augnlok þeirra meðan verið er að sníða hæfilega hettu á
höfuð þeirra. Hettan er heil og er henni ætlað að vernda fálkann við
áreitum. Fálkar eru ákaflega viðkvæmir og nýveiddir og ótamdir fuglar
geta orðið illviðráðanlegir ef þeir sjá i kringum sig. Þess vegna er þeim
byrgð sýn. Þeir virðast ekki jafnuppnæmir við framandlegri lykt eða
hljóðum.
Það er svo merkilegt um fálkahald, að fálkafangarar halda fuglunum
yfirleitt ekki nema þrjá eða fjóra mánuði, rétt yfir veiðitímann á
veturna. Síðan er þeim sleppt lausum aftur. — SHIAM BHATIA.
AFENGISBOLIÐl
Odýrt
brennivín
magnar í
mönnum
þorstann
Það gengur seigt og fast að vinna
bug á áfengisbölinu þótt alltaf
sé mönnum að koma í hug ný og
betri ráð. Nú er það nýjast í Bret-
landi að hækka verðið og er þá
vonazt til þess að menn minnki
drykkjuna.
Dr. Griffith Edwards, forstöðu-
maður fíknideildar svonefndrar Geð-
lækningastofnunar, lýsti því yfir á
blaðamannafundi um daginn að
áfengisverð ætti að réttu lagi að
fylgja verðbólgunni og væri hæfilegt
að færa verðið til sama hlutfalls og
var árið 1969. Mundi það örugglega
til þess fallið að draga úr drykkju-
skap. „Áfengi er eins og hver önnur
neyzluvara að því leyti að menn
kaupa því meira af því þeim mun
ódýrara sem það er. Nú hefur verðið
lækkað jafnt og þétt undanfarin ár,
enda hefur neyzlan aukizt að sama
skapi" sagði Edwards. Edwards er
formaður rannsóknarnefndar sem
skipuð var til þess að gera úttekt á
áfengismálum í Bretlandi. Er nefnd-
in nú búin að gefa út mikla skýrslu,
„Áfengi og áfengissýki" og byggir
Edwards framangreinda skoðun sína
á niðurstöðunum í skýrslunni. Þar
kemur m.a. fram, að á árunum
1950—1976 jókst áfengisneyzla í
Bretlandi um 87%. Ennfremur að nú
leita 25 sinnum fleiri geðlæknis-
hjálpar við áfengissýki en fyrir 20
árum.
Það er eitt höfuðmarkmið með
skýrslu nefndarinnar að eyða ýmis-
legri rótgróinni þjóðtrú um áfengi og
stofna til opinskárrar umræðu um
áfengi, kosti þess og galla, notkun og
misnotkun. „Það er nefnilega ólíkt
með áfengi og tóbaki" sagði einn
nefndarmanna á blaðamannafundi,
„að tóbakið er alillt en áfengi getur
bæði verið til góðs og ills“.
Griffith Edwards og félagar hans í
nefndinni, halda því fram, eins og
sagði, að það eigi að hækka áfengis-
verð til muna. Ennfremur að alls
ekki eigi að veita fleirum vínsölu- og
vínveitingaleyfi. Aftur á móti telja
þeir ekki til neins að banna áfengis-
auglýsingarnar. Það hafi ekkert
dregið úr reykingum þegar síga-
rettuauglýsingar voru bannaðar í
sjónvarpinu. Það sé ekki hægt að
knýja hvað sem er fram með laga-
setningu.
„Það þarf víðtækan og öflugan
áróður, til þess að eyða rótgrónum
ranghugmyndum og firrum um
áfengismál" segir Edwards.. „Fyrr
verður okkur ekkert ágengt. Áfengis-
bölið er ekki einkamál lítils hluta
þjóðarinnar. Það kemur öllum við“.
- ATEPIIEN COOK