Morgunblaðið - 11.03.1979, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1979
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
/
A
Loft-
inu
Langt er nú umliðið síðan
sýningar voru nokkuð regluleg-
ur viðburður á efri hæð hinnar
sérstæðu listmunaverzlunar að
Skólavörðustíg 6, er hlaut nafn-
ið „Á Loftinu". Helgi Einarsson
hannaði hana og rak fyrstu árin.
Ekki mun þó einungis vera við
hina nýju eigendur að sakast,
sem munu hafa haft á stefnu-
skrá sinni að halda áfram sýn-
ingarhaldi í húsnæðinu. En það
fara ekki allir svo auðveldlega í
spor þeirra Helga Einarssonar
og Bjargar Sverrisdóttur, fyrr-
verandi verzlunar- og rekstrar-
stjóra, sem einhvern veginn
tóku hinn sérstaka þokka og
yfirbrag húsnæðisins með sér,
er þau hurfu á braut. Maður
saknar þess anda, er þar sveif
yfir vötnum, og listlífið í borg-
inni er einum þætti fátækara.
Ekki þekki ég hina nýju eig-
endur, en menn bera þeim vel
söguna, og vil ég hvetja þá til að
halda áfram viðleitni sinni við
að virkja sýningarhúsnæðið. En
slíkt stendur og fellur með
rekstrarstjóra, sem þarf að vera
hugmyndaríkur og njóta trausts
listamanna.
Það mætti einnig hugsa sér,
að þetta yrði griðastaður tóm-
stundamálara, því að einhvers
staðar verða þeir að hafa at-
hvarf til sýningarhalds, vilji
þeir koma verkum sínum á
framfæri, og þá yrði ákveðnum
þætti í myndlistarlífinu góður
sómi sýndur.
Það er einmitt tómstundamál-
ari, Anna K. Þórðardóttir, sem
sýnir þar um þessar mundir,
menntuð í myndlistarklúbbi
Seltjarnarness og á námskeið-
um í Myndlistarskólanum í
Reykjavík. Þetta er fyrsta
einkasýning frúarinnar, sem
hefur áður tekið þátt í nokkrum
samsýningum.
Á sýningunni eru 35 myndir
gerðar í olíu, olíupastel og
vatnslitum og hafa flest verkin
yfirbragð ígripavinnubragða.
Um persónuleg stíleinkenni er
ekki að ræða nema í meðferð
litarins í nokkrum myndanna,
og þyrfti frúin að einbeita sér að
því að þroska þennan þátt hæfi-
leika sinna, því að hér kemur
það fram, sem ber vott um að
hún getur náð lengra. — Annars
er áberandi, hve tæknilegu hlið-
um myndverkanna er ábóta-
vant, teikning og myndbygging
laus og svífandi. Málverkin
„Sigalda" (3) er hér undantekn-
ing svo og telpumyndin, er hefur
hlotið nafnið „Vor“ (8) og er
gerð í olíukrít. Þessar tvær
myndir þóttu mér í sérflokki á
sýningunni.
Eg hvet svo að endingu hina
nýju eigendur að láta ekki deig-
an síga um sýningarhald í ein-
hverri mynd í húsnæðinu og
óska þeim velfarnaðar.
Bragi Ásgeirsson.
Leiðréttingar
Prentvillupúkinn gerðist ærið
aðsópsmikill í Myndlistarvett-
vangi mínum, er birtist sl.
þriðjudag, 6. marz. Villur þessar
voru sérdeilis óheppilegar, m.a.
af því að þær voru þess eðlis, að
flestir glöggir lesendur gátu
áttað sig á þeim og þær gefa því
síður tilefni til sérstakrar leið-
réttingar, — en voru þó mjög til
lýta.
Alvarlegast var þó, að fyrir-
sagnir, er greindu frá því, sem
um var fjallað, voru í einni
bendu og gátu því hæglega
valdið miklum miskilningi í þá
veru, að beint samhengi væri
milli þáttanna, en þetta voru þó
sjálfstæðar einingar, svo sem
fram kemur í greininni sjálfri.
—Þá datt út orð í pistli
mínum „Ljósið kemur langt og
mjótt". Rétt er upphafssetning-
in svona: Það hefur lítið farið
fyrir einum merkasta sýningar-
viðburði vetrarins í fjölmiðlum.
Bragi Ásgeirsson.
Gísli Guðmundsson
Hvalsnesi — 75 ára
Suðurnesin hafa aldrei verið
sérstaklega rómuð fyrir náttúru-
fegurð. Þó eru þeir margir ferða-
mannahóparnir svo og einstakl-
ingar, sem lagt hafa leið sína
þangað til þess að skoða það sem
ber fyrir augu á þessum slóðum,
enda fjölbreytni mikil í landslagi,
þótt gróðursæld mætti þar meiri
vera. En þessi landshluti geymir
þó sögustaði nokkra, sem vissulega
vekja áhuga ferðamannsins. Á
sumum þessara staða er þó fátt
eða ekkert eftir, sem minnir á
forna frægð, en samt^sem áður
talar þar löngu liðin saga sínu
máli og vitnar með áhrifaríkum
hætti um mannleg örlög og mann-
virki, sem tímans tönn eða nátt-
úruhamfarir hafa að mestu eða
með öllu afmáð sjónum manna, til
dæmis að taka Kirkjuból á Mið-
nesi og Básendakaupstað.
Einn er þó sá sögustaður á
Miðnesi, sem enn heldur fullri
reisn. Er það kirkjustaðurinn
Hvalsnes. Þar hefur kirkja staðið
um aldir, og raunar var þar einnig
prestssetur allt til 1811. Sú kirkja,
sem nú stendur á Hvalsnesi, var
reist árið 1887 af Katli Ketilssyni,
stórbónda og hreppstjóra í Kot-
vogi, sem þá var eigandi Hvals-
ness. Þótt kirkjan sé ekki stór, er
hún hið veglegasta guðshús, ein
fárra kirkna á landinu, sem hlaðin
er úr höggnu grjóti og getur því
væntanlega staðið um aldir.
Vart getur þann ferðamann, er
leggur leið sína um Suðurnes til að
kynnast landi og staðháttum, að
hann komi ekki við á Hvalsnesi til
þess að skoða þar stað og kirkju.
Þótt kirkjan sé fögur og vel búin
gripum og góðum munum, mun þó
flesta, sem í þessa kirkju koma,
einkum fýsa að sjá dýrgrip þann,
er hún geymir mestan, legstein
Steinunnar Hallgrímsdóttur, sem
faðir hennar, séra Hallgrímur
Pétursson, setti á leiði elskaðrar
dóttur í Hvalsneskirkjugarði. Á
steininn hefur séra Hallgrímur
höggvið nafn dóttur sinnar og
ártalið 1649. En séra Hallgrímur
vígðist til Hvalsnesþinga 1644 og
þjónaði þar í sjö ár, unz hann
fluttist að Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd.
Þeir sem koma í hlað á Hvals-
nesi, hvort heldur eru fleiri eða
færri, fara ekki án leiðsagnar til
kirkju. Er þeir hafa kvatt dyra, er
gjarnan upp fyrir þeim lokið af
aldurhnignum manni, ljósum yfir-
litum, fríðum sýnum og virðuleg-
um, — manni, sem árin og lang-
varandi vanheilsa hafa þó í nokkr-
um mæli sett sín merki á. Þessi
maður er Gísli Guðmundsson með-
hjálpari og kirkjuhaldari Hvals-
neskirkju og safnaðarfulltrúi
Hvalsnessafnaðar.
Þegar til kirkju kemur, kann
hann frá mörgu að segja, því að
fullyrða má, að enginn núlifandi
maður er sem hann gjörkunnugur
kirkju og stað á Hvalsnesi, svo og
þeim prestum er þar hafa þjónað á
liðnum árum og öldum. Hann er
vel máli farínn, svo að unun er á
að hlýða, enda efnið honum eink-
arhugleikið og hjartfólgið. Og víst
er um það, að þegar haldið er á
braut, fer gesturinn mun fróðari
um þennan stað og kirkju en þá er
hann bar að garði. Þó er þess að
geta, að hafi ekki verið um fjöl-
menna hópferð að ræða, heldur
fámennari heimsókn eða einstakl-
inga, sem eitthvað þekkja til á
Hvalsnesi, þá er þeim gjarnan
boðið til stofu, því að gestrisni
þessa heimilis er og hefur alla tíð
verið frábær. Meðan staðið er við
ber margt á góma, því að húsbónd-
inn er í senn ræðinn og greindur
vel, hefur víðtæka og staðgóða
þekkingu á því, sem er að gerast í
nútímanum, en kann þó ekki síður
skil á þeim hlutum eða viðburðum,
er gerðust í gamla dagá, því að auk
fjölþættrar lífsreynslu, er hann
mjög vel lesinn og margfróður. Er
það með ólíkinduih, hve vel hann
er að sér í hinum óskyldustu
efnum. Það er þó ekki einvörð-
ungu, að sá gestur er kveður
Hvalsnesheimilið, fari þaðan vel
mettur góðum veitingum, efnisleg-
um sem andlegum, heldur tekur
hann með sér yl þeirrar hjarta-
hlýju og góðvildar, sem hann átti
þar að mæta. Því er með þakklæti
í huga haldið úr hlaði.
Kirkjustaðurinn Hvalsnes á
Miðnesi heldur enn fornri reisn,
þótt slíkt hið sama verði ekki sagt
um suma aðra sögustaði á þessum
slóðum, eins og fyrr var að vikið.
Þá reisn má vissulega þakka þeim,
sem þennan stað hafa setið. Gísli
Guðmundsson er kvæntur mikilli
mannkostakonu, Guðrúnu Páls-
dóttur, sem fædd er og uppalin á
Hvalsnesi. Þar fæddist einnig og ól
allan sinn aldur Magnús Pálsson
bróðir hennar, en hann lézt árið
1970. Magnúsi var flest vel gefið.
Auk þess að vera áræðinn og snjall
sjósóknari, var hann listasmiður
og tónlistarmaður ágætur, þótt
lítillar menntunar fengi hann
notið í þeirri listgrein. Komið hafa
út eftir hann 22 sálma- og sönglög,
sem bera listagáfu og hæfileikum
hans fagurt vitni. Magnús var
organisti Hvalsneskirkju í 43 ár,
án þess nokkru sinni að þiggja
laun fyrir.
Enda þótt Hvalsnessöfnuði þyki
vænt um kirkju sína og hafi sýnt
það í verki, þá má þó fullyrða, að
það er fyrst og fremst Gísla
Guðmundssyni, svo og Guðrúnu
konu hans og Magnúsi bróður
hennar að þakka, að staður og
kirkja á Hvalsnesi hafa haldið
þeirri reisn, sem raun ber vitni.
Þau Hvalsneshjón, Gísli og Guð-
rún, hafa í sannleika helgað kirkju
sinni krafta sína varðandi hirð-
ingu, búnað, helgihald og hvers
kyns þjónustu. Þau hafa einnig
gefið henni stórgjafir og látið sér á
allar lundir mjög annt um hana,
1
%
auk þess sem Gísli hefur um
áratugi verið fulltrúi kirkju og
safnaðar á opinberum vettvangi.
Gísli Guðmundsson er fæddur
12. marz 1904 að Klapparkoti í
Fuglavíkurhverfi og verður því 75
ára á morgun. Foreldrar Gísla
voru hjónin Gróa B. Einarsdóttir
og Guðmundur Gíslason. Hafði
móðir Gísla verið ekkja, áður en
hún giftist Guðmundi, og eignazt
tvö börn með fyrri manni sinum,
Gesti Sigurðssyni, — Lísbet, sem
búsett er í Keflavík og Einar, sem
býr í Norðurkoti.
Þegar Gísli var tveggja ára,
fluttist hann með foreldrum sínum
að Norðurkoti og ólst þar upp. Var
hann elztur þriggja alsystkina og
eru hin, Sigurður Ragnar og Mar-
grét, látin fyrir nokkrum árum.
Þau voru búsett í Keflavík.
Gisli dvaldi í foreldrahúsum til
27 ára aldurs og stundaði einkum
sjósókn, fyrst á opnum skipum,
síðar sem vélstjóri á bátum frá
Sandgerði, en vélstjóraréttindi
hafði hann hlotið árið 1925. Sumr-
ið 1931 fluttist Gísli að Hvalsnesi,
enda voru þau þá heitbundin hann
og heimasætan þar, Guðrún Páls-
dóttir. En þá um haustið veiktist
Gísli af berklum og lá heima, unz
hann lagðist inn á Vífilsstaðahæli
um miðjan febrúar 1932. Þar
dvaldist Gísli í tvö ár, en kom
heim vorið 1934 og vann — eftir
því sem heilsa hans leyfði — að því
að hjálpa Magnúsi mági sínum við
útgerð þá, er hann rak frá Hvals-
nesi. Þann 3. ágúst 1935 gengu þau
í hjónaband Gísli og Guðrún, en
tæpu ári síðar veiktist Gísli á ný
og fór öðru sinni á Vífilsstaðahæli,
þar sem hann lá fram á síðsumar
1937. Eftir að þaðan kom fór Gísli
að geta unnið nokkuð, þótt hann
yrði lengi að vera undir læknis
hendi. Fékkst hann þá við ýmiss
konar vinnu s.s. miðstöðvarlagnir
og uppsetningu vindrafstöðva,
enda maður bráðlaginn til allra
verka. Árið 1946 var raflínan lögð
frá Sogi til Suðurnesja, og réðst þá
Gísli í vinnu til Aðalsteins Gísla-
sonar rafvirkjameistara í Sand-
gerði. Síðar hóf Gísli rafvirkjanám
hjá Aðalsteini og lauk sveinsprófi
í þeirri grein árið 1951. En löggild-
ingu sem rafvirkjameistari hlaut
hann árið 1955. Eftir það starfaði
Gísli nokkuð að raflögnum á eigin
vegum, en snemma árs 1955 réðst
hann sem skrifstofu- og inn-
heimtumaður til Rafveitu Miðnes-
hrepps og gegndi því starfi til
ársloka 1970, er hann varð að
hætta vegna heilsubrests. Hafði
hann kennt kransæðasjúkleika
síðan 1958, sem ágerðist, auk þess
sem ýmsir fylgikvillar sóttu á
hann, svo að hann varð að dveljast
á sjúkrahúsum um lengri eða
skemmri tíma. Þess á milli hefur
hann dvalizt heima og stundað
talsvert bókband í tómstundum
sínum auk lesturs góðra bóka. En
langvinn og oft þung veikindi sín
hefur Gísli borið með einstöku
æðruleysi án þess nokkru sinni að
kvarta og ósjaldan gert mun
minna úr þeim en efni stóðu til,
jafnvel oft ætlað sér meira en veik
heilsa hans leyfði.
Gísli er maður félagslyndur og
hefur gefið sig talsvert að félags-
störfum. Sem ungir menn voru
þeir bræðurnir virkir félagar í
ungmennafélagi Miðnesinga, er
stofnað var 1920. Þá var Gísli einn
af stofnendum slysavarnadeildar-
innar Sigurvon í Sandgerði, sem
stofnuð var 1928. Var hann lengst
af gjaldkeri hennar, og á 40 ára
afmæli deildarinnar 1968 var hann
gerður heiðursfélagi hennar. Einn-
ig hefur hann mætt á mörgum
þingum Slysavarnarfélegs íslands
sem fulltrúi deildar sinnar. Loks
er þess að geta, að hann var um
skeið starfandi í Lionsklúbbi
Sandgerðis.
Árið 1940 varð Gísli meðhjálp-
ari og kirkjuhaldari Hvalsnes-
kirkju og litlu síðar safnaðarfull-
trúi Hvalsnessafnaðar. Hefur
hann síðan setið alla héraðsfundi
prófastdæmisins að einum undan-
skildum vegna þess að fundarboð
barst honum of seint.
Þau hjónin Gísli og Guðrún hafa
aldrei safnað veraldarauði, enda
naumast að vænta. Á heimili
þeirra hefur alla tíð verið afar
gestkvæmt, og 'allir, sem þangað
koma, verða að þiggja rausnarleg-
ar veitingar, því að gestrisni er
einstök. Einnig eru þau sérstak-
lega gjafmild og greiðug. Getið
hefur verið um stórgjafir þeirra til
kirkjunnar. Hitt vita færri, hve
ótrúlega þau eru örlát á gjafir til
allrar hjálpar- og líknarstarfsemi.
En þótt þau hjón hafi ekki aflað
sér auðs á veraldarvísu, hefur
þeim annars konar auður fallið í
skaut. Þau hafa eignazt tvær
myndarlegar og mannvænlegar
dætur, sem tekið hafa að erfðum í
ríkum mæli mannkosti foreldra
sinna. Eldri dóttirin Guðlaug er
gift Tómasi Grétari Ólasyni, sem
stundar vinnuvélaleigu, og búa
þau í Kópavogi, en sú yngri, Iðunn
Gróa, er gift Hjálmtý Guðmunds-
syni, tölvufræðing og eiga þau
heima í Reykjavík. Eru téngdasyn-
irnir dugnaðarmenn og drengir
góðir, en barnabörnin, 8 að tölu, öll
hin efnilegustu.
Hvalsneshjónin hafa alla tíð
notið mikils trausts og virðingar
sveitunga sinna sökum mannkosta
og fyrir hið mikla og fórnfúsa
starf, sem þau hafa unnið fyrir
kirkju sína. Því veit ég, að ég má
flytja Gísla og konu hans innilegar
þakkir Hvalsnessafnaðar á þessu
merkisafmæli hans. Og síðast en
ekki sízt vildi ég flytja honum
hjartans þakkir fyrir ágætt og
náið samstarf í meira en aldar-
fjórðung. Við hjónin þökkum þeim
Gísla og Guðrúnu hjartanlega
frábæra gestrisni, góðar viðtökur
og ánægjuríkar samverustundir á
heimili þeirra, en ekki síður þann
hlýhug, vinsemd og góðvild, sem
okkur hefur alltaf mætt á þessu
heimili, sem segja má að verið háfi
okkar annað heimili, síðan við
fluttum á Suðurnesin. Um leið og
við þökkum alla tryggð og vináttu
í áratugi, flytjum við Gísla og
Guðrúnu konu hans hjartanlegar
hamingjuóskir í tilefni þessa af-
mælis og biðjum þeim, heimili
þeirra og ástvinum blessunar
Guðs, gæfu og farsældar á ókomn-
um árum.
Guðm. Guðmundsson.