Morgunblaðið - 19.05.1979, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MAÍ1979
Múrning—Jóhann
Pétur Magnússon
frá Mœlifellsá
Jóhann Pétur Magnússon, fyrr-
um bóndi á Mælifellsá í Skaga-
firði, lést á Sjúkrahúsinu á Sauð-
árkróki 8. maí síðastliðinn.
Jóhann var fæddur 2. mars 1892 í
Gilhaga í Lýtingsstaðahreppi í
Skagafirði. Hann var sonur merk-
ishjónanna Helgu Indriðadóttur
ljósmóður og Magnúsar Jónssonar
í Gilhaga, sem bjuggu þar frá 1883
til 1905, að Helga drukknaði í
Svartá er hún var að koma heim
frá ljósmóðurstörfum 20. maí það
ár. Vakti sá atburður sveitarsorg.
Magnús heitinn og börnin stóðu á
hlaðinu í Gilhaga og horfðu á er
slysið varð, en gátu ekkert að gert.
Hafði þessi atburður varanleg
áhrif á systkinin og gleymdist
aldrei. Fóstri minn sagði mér oft
frá þessu slysi þegar ég var ungur
að árum og eins því að Hjálmar
faðir minn og Einar bróðir hans
hefðu leitað að líkinu og flutt það
heim að Gilhaga, en þess má geta
að Helga og Hjálmar faðir minn
voru systkinabörn.
Eftir lát konu sinnar bjó
Magnús áfram í Gilhaga til ársins
1911, en lét þá af búskap og var
hjá börnum sínum í Gilhaga uns
hann lést 22. júní 1915.
Jóhann var sjötti í röðinni ellefu
systkina sem ávallt hafa verið
kennd við Gilhaga. Þau Gilhaga-
systkinin voru mikið fyrirmyndar-
fólk, þróttmikil og vel gefin. Nú
eru átta þeirra horfin af sjónar-
sviðinu, en hin sem eftir lifa
háöldruð.
Jóhann ólst upp hjá foreldrum
sínum og stundaði öll algeng
sveitastörf. Gilhagi er fjallajörð
erfið og þurfti mikinn mannskap á
stóru búi eins og þar var, fráfærur
í seli á Gilhagadal og heyskapur
upp til fjalla í grasgeirum milli
grýttra rinda og í fúaflóum, þar
sem binda varð votaband og flytja
á hestum heim á tún í Gilhaga,
nokkurra klukkutíma lestargang.
Nefni ég þessa horfnu þjóðlífs-
hætti hér tii þess að gefa fólki
innsýn í hvað börn ólust upp við
um og eftir aldamótin síðustu.
Eins og að líkum lætur um
þróttmikinn strák vandist Jóhann
ungur að árum við smalamennsku,
göngur og eftirleitir og varð er
árin liðu allra manna kunnugast-
ur á Haukagils- og Eyvindarstaða-
heiðum, en það er ef að er gáð
enginn smáblettur, nær allt frá
Blöndu að vestan að vestri Jökulsá
að austan og allt suður í Hofsjök-
ul. Það var ekki einungis að
Jóhann væri kunnugur á þessu
svæði, heldur þekktti hann flestöll
örnefni á svæðinu, enda munu fáir
einstaklingar hafa farið jafn-
margar ferðir þar um og ég held
engir núlifandi menn nema ef vera
kynni fjallkóngurinn Magnús frá
Héraðsdal eða réttarstjórinn Guð-
mundur frá Brandsstöðum.
Jóhann þótti allra manna dug-
legastur í fjallaferðum, hvort
heldur var gangandi eða á hest-
baki, en hann reið hratt og ég
hefði ekki viljað vera hestur milli
fóta hans þegar honum fannst
mikið liggja við. Göngugarpur var
hann svo mikill að fátítt var, enda
þrekið mikið og heilsan góð, kjark-
urinn óbilandi. Örgerður var hann
og skapmikill. Þessir eiginleikar í
fari hans og háttum urðu þess
valdandi að telja verður hann
afreksmann í öllum svaðilförum.
Jóhann stundaði nám í Hvítár-
bakkaskóla í einn vetur og taldi
sig hafa hafa haft ómetanlegt
gagn af þeim vetri, enda hefur
hann efalítið verið opinn fyrir öllu
námi, þó reikningur væri honum
mest hugleikinn enda yfirburða-
maður í því fagi, sérstaklega í
hugarreikningi.
Árið 1917 giftist Jóhann eftirlif-
andi eiginkonu sinni Lovísu
Sveinsdóttur Gunnarssonar frá
Mælifellsá. Það var mikið gæfu-
spor fyrir hann, því Lovísa hefur
reynst honum frábær lífsföru-
nautur. Eins og að líkum lætur
varð hún langtímum saman að
stjórna búi á Mælifellsá í löngum
fjarvistum bónda síns og vera
honum skjöldur og skjól í marg-
breytilegu veraldarvolki. Þau
byrjuðu búskap í Breiðagerði 1917
og voru þr í 4 ár eða þar til þau
keypti Mælifellsá árið 1921, og þar
bjuggu þau til ársins 1944.
Árin sem þau bjuggu á Mæli-
fellsá eru eflaust hápunkturinn í
þeirra lífi. Þar eignuðust þau
börnin sín og þar fékk athafna-
þráin fyrst útrás. Þau byrjuðu að
bylta þúfunum og slétta túnið og
byggja upp bæjar- og peningahús
eftir þeirra tíma mælikvarða. Á
Mælifellsá höfðu þau alltaf nokk-
uð stórt bú. Þó voru kýr alltaf
fáar, en margt fé og hross með því
flesta sem þekktist á einum bæ í
Skagafirði.
Þrátt fyrir stórt bú og miklar
annir voru þau hjónin annáluð
fyrir gestrisni og greiðasemi allt
til hinstu stundar. Jóhann var
snjall hagyrðingur og orti mikið,
og urðu sumar vísur hans lands-
fleygar, en fátt hefur birst á
prenti nema sýnishorn í Skag-
firskum ljóðum 1957.
Þekktastur mun Jóhann fyrir þá
umfangsmiklu hrossaverslun sem
hann rak um áratugaskeið, er
hann keypti afsláttarhross í
Húnaþingi og Skagafirði og rak til
Fæddur 21. ágúst 1895.
Dáinn 12. aprfl 1979.
Nú finnst mér tómlegt að fara
Hringbrautina. Hringbrautin
missti mikið af sínum fyrri
sjarma þegar hún Lovísa amma dó
fyrir 6 árum, og nú þegar afi er
fallinn frá líka finnst mér lítið
sem ekkert eftir.
Afi fæddist á Móum á Kjalar-
nesi, en ólst upp í Hausthúsum hjá
Jóni og Sigríði stjúpforeldrum
sínum.
Hann byrjaði að vinna fyrir sér
strax og aldur og geta leyfðu eins
og tíðkaðist á þessum hörðu árum.
Afi var harðduglegur maður og
Akureyrar til slátrunar ár eftir
ár. Keypti hann þá frá 300 og allt
upp í 600 hross, slátraði þeim á
Akureyri og annaðist sjálfur bæði
sölu og dreifingu. Bókhaldið hafði
hann í kollinum, svo ekki þurfti
hann að eyða tíma við skrifborðið.
Þetta virtist ekki koma að sök, því
hann hafði frábært minni.
Störfin voru mörg. Um langt
árabil stundaði Jóhann jarðbóta-
vinnu fyrir Lýtinga og eitt sumar
austur í Kelduhverfi. Þá var hann
mörg ár vörður við Blöndu þegar
sauðfjárvarnirnar voru mestar.
Eftir 1950 vann hann á Keflavík-
urflugvelli fjölda ára, uns leiðin lá
til Reykjavíkur þar sem hann
stundaði verslunarstörf um skeið,
en hin síðari ár var hann fastur
starfsmaður hjá Sláturfélagi Suð-
urlands. Vorið 1971 fluttist
Jóhann svo að Varmalæk og
dvaldist þar uns hann fór á
sjúkrahús fyrir fáum vikum.
Öll störf sem Jóhann vann fyrir
aðra vann hann af trúmennsku og
dugnaði. Vinnuglaður var hann og
vinsæll meðal starfsfélaga.
Jóhann var í raun maður einka-
framtaksins og þekkja það allir
sem honum kynntust hvað hann
var einbeittur og áræðinn í öllum
athöfnum, hvort sem það var
verslun eða annar rekstur sem
hann hafði með höndum. En þrátt
fyrir mikinn einkarekstur og um-
svif þar að Iútandi, var hann
mikill félagshyggjumaður, eld-
heitur framsóknarmaður alla tíð
og trúði á samvinnuhreyfinguna
til að leysa hin margvíslegustu
vandamál sem dreifbýlið á við að
búa nær endalaust og ekkert
einkaframtak fær við ráðið. Enda
er það nú svo að við erum margir
framsóknarmenn fyrir það að
Framsóknarflokkurinn er eina
stjórnmálaaflið í landinu sem
hefur verndað og varið samvinnu-
hreyfinguna og hefur skilning á
því að nyti hennar ekki við, væri
landauðn víða í hinum dreifðu
byggðum landsins. Þetta vissi
fóstri minn vel og var trúr sinni
pólitísku hugsjón til dauðadags.
Jóhann vann mikið að félags-
málum Lýtinga, þótt hann væri
sjaldan á oddinum. Hann var þó
formaður fóðurbirgðafélagsins um
árabil og nokkur ár í hreppsnefnd.
Annars var hans félagsmálabar-
átta ekki bundin við það að hann
næði einhverri virðingarstöðu í
stjórnum eða nefndum, en hitt
vita allir sem hann þekktu hvað
drjúgur hann var að koma þeim
mönnum á framfæri og til met-
gerðist fljótlega togarasjómaður,
sem ekki var fyrir neina aukvisa á
þeim árum. Sjómennskuna stund-
aði afi í tæp 40 ár og það sést best
á þvi hversu afi hefur verið vel
liðinn að hann var aðeins með
þrem skipstjórum í öll þessi ár.
Það voru hann og hans líkar, sem
gerðu sjómennskuna að því sem
hún er í dag, ekki bara þrældómur
mykranna á milli árið út, heldur
mannsæmandi starf. Sigurður afi
var félagslyndur og skemmtilegur
maður, virkur félagi í Sjómanna-
félagi Reykjavíkur um áratuga
skeið og vildi sjómennskunni allt
það besta.
Afi var lánsamur maður. Hann
hélt heilsu fram á síðasta dag, og
gat séð um sig sjálfur, lesið blöðin
og fylgst með þjóðmálum og öllu
því sem honum fannst áhugavert.
orða sem hann hafði trú á til
starfa í þágu heildarinnar. Ég
held eftir þau kynni sem ég hafði
af félagsmálastörfum Jóhanns að
hann hafi verið sá snjallasti áróð-
ursmeistari sem Lýtingar hafa átt
á síðustu áratugum, og engum hef
ég kynnst sem verið hefur annar
eins snillingur að koma sínum
málum fram. Sparaði hann þá
hvorki tíma né fyrirhöfn, enda eru
til margar skrýtlur og brandarar
frá hans manndómsárum, sem
ekki verða skráð hér.
Jóhann var með hærri mönnum
á vöxt, allþrekinn og vörpulegur á
velli allt til dauðadags. Enginn
skartmaður var hann í klæðaburði
eða yfirleitt í sínum athöfnum,
enda oft þungt hugsandi. Ef um
verslun var að ræða, skáldskap
eða önnur áhugamál, var hugur-
inn bundinn svo föstum böndum
að hann vissi lítið hvað fram fór í
kringum hann. Gekk hann þá oft
um gólf eða hallaði sér afturábak
upp í rúm, fékk sér kaffi og drakk
það útafliggjandi af undirskál og
hirti þá lítt hvað marga bolla
hann drakk, hvort þeir voru þrír
eða fimm. Hann gekk aldrei á öðru
skótaui en gúmmístígvélum og
notaði þau jafnt úti og inni, en
öðrum þræði gekk hann á sokka-
leistum neðanísaumuðum með
skinni á hælum, því konu hans
fannst sokkaslitið óbærilegt, enda
voru þeir mikið notaðir. Er hann
var á Akureyri í verslunarferðum
hélt hann jafnan til hjá Rut
Ólafsdóttur og Eiríki Einarssyni,
en þau voru mikið vinafólk hans.
Kom þá stundum fyrir að Rut sá
hann kominn út á götu á sokka-
Afi fékk vinnu í Áburðarverk-
smiðjunni þegar Helgafellið var
selt til Akureyrar, og þar vann
hann í 17 ár, en varð að láta af
störfum 74 ára, eldhress og reifur,
og hefði margur fimmtugur
maðurinn mátt vera ánægður með
þá heiisu sem afi hafði þá. Það
finnst mér mikið óréttlæti þegar
þessum öldnu kempum, sem búið
hafa þessari kynslóð betri og
þægilegri lífsskilyrði er launað
með svona framkomu. Eftir eða
rétt um það bil sem afi kom í land
gekk hann í Oddfellowregluna og
var þar til dauðadags. Honum
þótti vænt um þá reglu.
Mesta gæfa afa held ég að hafi
verið þegar hann giftist Lovísu
ömmu 17. nóvember 1917, stór-
brotinni dugnaðar- og mannkær-
leikskonu, sem gerði alla betri,
sem voru svo lánsámir að kynnast
henni. Þau eignuðust átta börn,
sem öil eru á lífi nema eitt
(Sigurður Einar dó 8 mánaða).
Frá þeim eru nú komnar miklar
ættir og munu afkomendur þeirra
vera á milli 70—80. Afi og amma
voru bæði á meðan heilsa hélst
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð, við andlát og jaröarför,
ÁRNAJÓNSSONAR,
Byggðarenda 22.
Sérstakar þakkir til Verkstjórafélagsins Þórs.
Soffía Magnea Jóhannesdóitir,
Ólafur Árnason, Eyrún Jóhannesdóttir,
Sólveíg Árnadóttir,
Jón Árnason, Ragnheiður Benediktsdóttir,
Margrét Árnadóttir, Gísli Guðmundsson,
Örn Árnason, Margaret Hattrick,
Ragna Rósantsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Minning — Sigurður
Einar Ingimundarson
+
Eiginmaöur minn,
PÁLL GEIR ÞORBERGSSON,
fyrrverandi verkstjóri,
Mánagötu 16,
lézt að kvöldi 17. maí.
Anna Árnadóttir.
leistunum og var hann þá jafnan
að fara í hús eða hitta viðskipta-
vini eða bregða sér í bankann.
En þrátt fyrir að hann hegðaði
sér ekki alltaf eins og fjöldinn,
kom það honum ekki að sök. Hann
kom alltaf til dyranna eins og
hann var klæddur, hver sem í hlut
átti. Menn þekktu hann ekki öðru-
vísi og vildu hafa hann svona.
Þetta var hann sjálfur og varð
ekki breytt. Hann var sterkur
persónuleiki með stóra sál. Hann
skar sig að vísu úr fjöldanum, en
dauft væri mannlífið ef allir væru
steyptir í sama mótinu.
Þau Lovísa og Jóhann áttu
saman fjögur börn, tvær stúlkur
sem létust ungar, Gunnar, bónda
og verslunarmann á Varmalæk,
síðar verslunarmann í Reykjavík,
dáinn 9. janúar 1979, og Svein,
núverandi bónda og kaupmann á
Varmalæk. Fóstursonur þeirra er
undirritaður og kom til þeirra 3ja
ára árið 1923, þegar faðir minn dó.
Á Mælifellsá var ég til ársins 1942
eða í 19 ár. Ég á margar hugljúfar
minningar um pabba minn (en svo
kallaði ég hann alla tíð) bæði fyrr
og síðar. Þær verða ekki skráðar
hér, en víst er að ég á honum
mikið að þakka. Með honum var
gott að vera, meðal annars vegna
þess hversu hreinskilinn hann var
og hjartahlýr. Eitt vil ég þakka
sérstaklega, en það eru öll þau
ógrynni af vísum og ljóðum sem
ég lærði af pabba og hans vísna-
vinum.Þegar þeir komu t.d. Þor-
steinn bróðir hans og Sigurður
„varðstjóri" þá upphófst nokkurs-
konar ljóðavaka, og margt af
þessu lærði ég og nýt þess enn.
Ég veit ekki til þess að Jóhann
ætti sér nokkurn óvildarmann,
þrátt fyrir umfangsmikil og marg-
breytileg störf. Þótt hann hefði
ákveðnar skoðanir bæði í pólitík
og öðrum málum, var hann alltaf
vinsæll.
Að lokum þakka ég samveru-
stundirnar margar og góðar. Guði
og góðum vættum þakka ég heils-
hugar fyrir að gefa fótlúnum
ferðamanni fararleyfi óbuguðum
af elli kerlingu.
Hinumegin landamæranna bíða
vinir í varpa og fagna gesti sínum.
Mömmu, sem liggur veik á Sjúkra-
húsinu á Sauðárkróki, fjölskyld-
unum á Varmalæk og öðrum vin-
um og vandamönnum pabba sendi
ég og kona mín samúðarkveðjur.
Jóhann Hjálmarsson
frá Ljósalandi.
miklir ættfeður saman, og þegar
amma lést árið 1973 og afi var
einn síðustu sex árin, tók hann við
skýrslugerðum ömmu um afmæli
og fleira viðkomandi hópnum og
hélt sínu striki og ömmu fram á
síðustu stundu.
Nú veit ég að afi minn og amma
mín elskuleg eru búin að ná saman
aftur eftir sex ára aðskilnað og í
hjarta minu er ég glaður, þó að
söknuður sé sár. Nú veit ég að
báðum líður vel og þau geta fylgst
með sínum stóra afkomendahópi,
sem verður í minningu um mikil
heiðurshjón og ættfeður að halda
tengslum sínum og samkomulagi
eins og afi og amma hefðu best
kosið.
Einar.