Morgunblaðið - 28.08.1979, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. ÁGÚST 1979 13
Myndllst
eítir BRAGA
ÁSGEIRSSON
sýningar
Doktor Ulla og náttúran sjálf hjálpast að við að
skapa hinar furðulegustu kynjamyndir. Þessi var
með lokuð augu og munn áður en hann fór í ofninn.
Tvær
Alberto Carneiro
í sýningarsalnum að Suður-
götu 7 sýnir um þessar mundir
Portúgali nokkur, Alberto
Carneiro að nafni. Nefnir hann
myndröð sína Body Art/ Art
Body. Einkunnarorð sýningar-
innar hljóða svo: „Náttúran um-
sköpuð í líkingu okkar og mynd,
við í henni og hún miðpunktur
fegurðarskyns okkar“. Carneiro
er fæddur 1937 og hefur unnið
mikið af verkum sínum eftir
áhrifum úr náttúrunni. Hér
styðst Carneiro m.a. við minn-
ingar frá æskuárum sínum, því
að faðir hans var vínyrkjubóndi
og tengsl hans við náttúruna því
mikil og náin.
Sýning Carneiros byggist á
röð ljósmynda, og við hlið þeirra
er jafnan jafnstórt spjald, þar
sem á er ritað orðið Art, beint á
miðjuna. Minnir þetta því fyrir
sumt á bókaopnu, sem er endur-
tekin í síbylju til að finna bestu
lausnina. — Það er mjög lítill
ferskleiki yfír þessu öllu, ljós-
myndirnar alveg þokkalega
teknar og útfærðar, en ekki er
frumleikanum fyrir að fara í
þessum verkum. Minnir þetta á
þá athöfn að fletta albúmi, en
mismunurinn er sá, að skoðand-
inn gengur um og skoðar myndir
á veggjum. Eftir að hafa heim-
sótt þessa sýningu er undirritað-
ur gjörsamlega afvopnaður sem
listrýnir, — hér þarf skáld og
áróðursmeistara slíkra vinnu-
bragða til að úthella vizku sinni
og andagift, og ég viðurkenni
fúslega andleysi mitt, er ég
stend frammi fyrir slíkri tegund
listar í þúsundasta skipti.
í stað þess að hrella lesendur
með andleysi mínu langar mig
til að segja litla sögu, er ósjálf-
rátt kemur upp úr hugskoti
mínu: Sagan fjallar um
rússneskan bónda, er bjó í af-
skekktu smáþorpi. Ivan þessi var
bersýnilega mikill uppfinninga-
maður, þvi að hann var stöðugt
að bjástra við ýmsar nýjungar
einangraður út í horni og leit
vart upp úr verki, svo mikill var
áhuginn og eldmóðurinn. Eitt
sinn hafði hann smíðað sérstakt
farartæki, sem gat flutt fólk úr
einum stað í annann með beit-
ingu fótaaflsins einvörðungu.
Ivan lagði mikla elju og fórnfýsi
í þessa framkvæmd sína og var
vakinn og sofinn við að full-
komna hana, og árangurinn varð
farartæki á þrem hjólum, sem
hægt var að knýja áfram með
hjálp fótstigsins (pedalanna).
Farartækið samanstóð af tré-
bálkum, tannhjólum úr járni og
var þung og klossaleg smíði, en
það var þó hægt að mjaka því úr
stað. Ivan var sannfærður um að
uppfinning hans væri þvílíkt
snilldarverk, að hann gæti
örugglega selt það einhverjum
framleiðanda í borginni með
fjöldaframleiðslu fyrir augum.
Því ákvað hann að halda til
borgarinnar á farartækinu. Á
leiðinni var stöðugt verið að fara
fram úr honum af hjólandi fólki
á glæsilegum og hraðskeiðum
hjólhestum, og hve mjög sem
Ivan hamaðist á fótstiginu, dróst
hann alltaf afturúr og fólkið
hvarf fljótlega úr augsýn, slíkur
var hraðamunurinn. Að lokinni
harðri en ójafnri baráttu varð
hann að lokum, útkeyrður og
vonsvikinn, að viðurkenna það
fyrir sjálfum sér, að hann hafði
ekki fundið neitt nýtt upp...
Þannig orkar þessi sýning á
mig, — einkunnarorð hennar eru
forn sannleikur og ekki einu
sinni frumleg né skilmerkilega
sett fram, hrífa ekki né vekja til
eftirþanka. Allt saman þunnur
þrettándi, sem minnir óþyrmi-
lega á, að þessi árstími gengur
undir nafninu agúrkutíð....
Formanir
bökunarofnsins
I matstofu hollustufæðis úr
ríki náttúrunnar, „Á næstu grös-
um“ að Laugavegi 42, sem að
öllum likindum verður lögð nið-
ur á næstunni, stendur yfir
frumleg sýning. Er hér um að
ræða skúlptúrform gerð úr lif-
andi korntegundum ðg án nokk-
urra gerviefna. Deigið er hrært
og hnoðað og þarnæst oftast
mótuð úr því andlit og / eða
grímur, og síðan er þessu stung-
ið inn í ofn og hitastigið látið sjá
um útkomuna. Þetta er ævaforn
aðferð, sem er víða í fullu gildi
enn þann dag í dag og tengist
vissum hátíðardögum, helgisið-
um og trúarathöfnum jafnframt
því 'að vera bráðskemmtilegur
leikur, er lífgar upp hvunndag-
inn, Höfundur verkanna nefnir
sig „Doktor Ulla“, en að baki
þessa nafns munu vera fleiri en
einn. Það sem athygli vekur hér,
er mikil sköpunargleði og fjöl-
breytni í skúlptúrformum
ásamt eðlilegum og náttúruleg-
um lit. Hér er enginn glans né
gerfiefni, grunnfærðir og
skreytikenndir litatónar, —
áferðin er alfarið náttúrunnar
gerð. Árangurinn er mjög
hressilegur og gleður augað og
hefur öllu öðru fremur náðst
fyrir það, að hvort sem aðstand-
endur gera sér það ljóst eður ei,
þá eru þessi vinnubrögð, óþving-
uð og náttúrulega framan
sprottin, einmitt undirstaða og
kvika allrar sannrar listsköpun-
ar.
Vildi maður óska þess, að
margur listamaðurinn virkjaði
slíkt upprunalegt sköpunarafl í
stað þess að hlaupa eftir erlendri
forskrift harðsoðinna „fræð-
inga“ í útlandinu.
Ein aí myndum Albertos Carneiro.
Sigurbjörn Guðmundssori verkfræðingur:
Kaupmáttur launa og verðbólga
Hr. ritstjóri.
Morgunblaðið hefur undanfarið
flutt fréttir og viðtöl í tilefni af
nýrri framfærsluvísitölu í byrjun
ágúst og verðbótavísitölu, sem
taka skal gildi þann 1. september
n.k., m.a. rætt málið í leiðara.
Haft er eftir nýjum framkvæmda-
stjóra ASÍ, Ásmundi Stefánssyni,
að þessar tölur sýni lækkun kaup-
máttar launa um rösk 4%, og
þeirri fullyrðingu er haldið fram
sem algildum sannleika í málinu,
enda í samræmi við hefð liðins
tíma. Hins vegar tel ég eðlilegt að
farið verði að huga að forsendum
slíkrar fullyrðingar og segja, hvað
þurfi að gerast í framtíðinni til
þess að hún standist dóm reynsl-
unnar.
Hvað er
kaupmáttur launa?
Fyrst væri ekki úr vegi að
kanna, hvað felst í hugtakinu
kaupmáttur launa. Stutt skil-
greining gæti verið: „Kaupmáttur
tiltekinna launa er magn skil-
greindra lífsgæða, sem kaupa má
fyrir launin." Lífsgæðin hafa al-
mennt verið talin hér þær vörur,
þjónusta og annað, sem liggur til
grundvallar útreikningi fram-
færsluvísitölu. Framfærsluvísital-
an sýnir í reynd aðeins breytingu
verðgildis þessara lífsgæða frá
einum tíma til annars miðað við
íslenskar krónur, og kaupmáttur-
inn sem slíkur hefur ekki verið
mikið til umræðna heldur breyt-
ingar á honum. í þessu sambandi
er rétt að benda sérstaklega á að
kaupmáttur fyrirframgreiddra
launa er almennt meiri en launa,
sem greidd eru eftirá vegna hækk-
andi verðlags. Miðað við núver-
andi verðbólgu jafngildir það sem
3% kaupmáttarauka að fá launin
sín greidd fyrirfram í byrjun
mánaðar í stað þess að fá þau eftir
á í lok mánaðarins.
Spáð í
verðbólguna
Ég hefi ekki haft í frammi neina
tilburði til að finna fullyrðingu
framkvæmdastjóra ASÍ stað með
samanburði á launum og verðlagi
á tímabilinu júní-ágúst annars
vegar og mars-maí hins vegar,
enda fyllilega gefið í skyn að
kaupmáttarskerðingin verði sam-
tímis um 9% kauphækkun 1. sept.
n.k.
Hins vegar hafi ég reynt að
meta, hvað þarf að gerast í verð-
lagsmálum næstu 3—4 mánuði til
þess að fullyrðingin fái staðist,
með þeirri niðurstöðu, að frekar
þurfi að bæta í verðbólguna en
hitt á næstu mánuðum. Til glöggv-
unar á forsendum útreikninga
skal þess getið, að ég notaði
launaupphæðina 100 í hverjum
mánaðanna júní-ágúst og 109 í
hverjum mánaðanna sept.-nóv.
Framfærslukostnað reiknaði ég
samkvæmt meðfylgjandi töflu,
þar sem dálkur I sýnir óbreytt
verðlag eftir ágústmánuð, dálkur
II um 9% verðhækkun frá ágúst
til nóvember og dálkur III um
13.5% hækkun (áframhaldandi
óbreytt verðbólga frá maí-ág.).
Ýmislegt má eflaust segja um
þessa túlkun verðlagsþróunar
(verðbreytingar milli útreiknings-
daga framfærsluvísitölu), en þó
býður mér í grun, að önnur túlkun
breyti litlu um meginniðurstöður,
sem eru þær, að haldist verðbólga
óbreytt næstu þrjá til fjóra mán-
uði frá því sem hún var síðustu
þrjá, skerðist kaupmáttur launa
um 3,5%. Hækki verðlag næstu
þrjá mánuði aðeins um 9% skerð-
ist kaupmáttur launa 0,5—1,5%
(hærri talan gildir fyrir þá, sem fá
launin sín greidd fyrirfram).
Komist hins vegar á algjör verð-
stöðvun vex kaupmáttur launa um
4,5—7,5% (hærri talan íyrir þá,
sem fá launin sín greidd eftir á).
maí
júní
júlí
ágúst
september
október
nóvember
desember
Til eftirþanka
Ég eftirlæt ritstjóra Mbl. og
öðrum, ef ritstjórinn telur þessa
ritsmíð birtingarhæfa, að draga
sínar ályktanir af framanskráðu.
Ég get þó ekki stillt mig um að
varpa fram einni fullyrðingu og
einni spurningu í lokin.
Fullyrðingin: Framkvæmda-
stjóri ASI telur líkur á fremur
vaxandi verðbólgu á næstunni og
hefur vonandi eitthvað fyrir sér í
þeim efnum.
Spurningin: Er hugsanlegt að
2% kauphækkun 1. september
með samsvarandi minni verðbólgu
framundan komi launafólki betur
en þau 9%, sem ákveðin hafa
verið? Hér kann óafgreiddur verð-
hækkanahalli að vega þungt.
Reykjavík, 21. ágúst 1979
Sigurbjörn Guðmundsson
(verkfræðingur. Álftamýri 47,
105 Reykjavík)
100,0 100,0 100,0
104,5 104,5 104,5
109,0 109,0 109,0
113,5 113,5 113,5
113,5 117,0 118,5
113,5 120,5 123,5
113,5 124,0 128,5
113,5 127,5 133,5
I II III