Morgunblaðið - 08.12.1982, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1982
35
gleymdi hann íslendingum í við-
leitni þeirra til aukins sjálfræðis.
Við skulum líta á ljóðskáldið
Björnstjerne Björnson. Það er erf-
itt að lesa Digte og Sange (Kvæði
og söngva) án þess að finna til
annarra hugmyndatengsla en
þeirra sem kvæðin sjálf fela í sér.
„Þegar menn opna þókina," skrif-
ar Poul Levin, „er eins og opnað sé
fyrir eintóma hljóma. Tónskáldin
hafa líka lagt kvæðin undir sig.“
Þar má minna á snillinga eins
og H. Kjerulf, E. Grieg, R. Nord-
raak. Björnson var oft talinn ljóð-
rænt skáld fyrst og fremst. En
þegar afköst hans á þessu sviði
eru borin saman við annað sem
hann orti, verður útkoman sú, að
ljóðin eru í raun aðeins lítill hluti
af því sem hann reit. — Ljóð hans
eru ærið misjöfn að gæðum. En
lífið sjálft hefur skapað mörg
þeirra og því eiga þau enn
hljómgrunn.
Björnson er öðrum fremur full-
trúi manngöfgi í norskri ljóðlist.
Það er göfgi þar„sem enga hálf-
velgju er að finna — tilfinning
hans er ósvikin, ekkert holt að
innan. Við sannfærumst um það
við könnun á orðavali, myndnotk-
un og byggingu kvæðanna. — Við
fáum í kvæðum hans áþreifanlega
lýsingu á landslagi og sögu norsku
þjóðarinnar. Ástarjátning til
lands og þjóðar er hrein og lát-
laus, en snjöll í öllu sínu íburðar-
leysi:
Ja, vi elsker dette landet...
Hreinni og einfaldari gat játn-
ingin ekki verið.
Nýjasta útgáfan á ritum
Björnson: Samlede verker hefur að
geyma fullar þrjú þúsund blaðsíð-
ur með frekar smáu letri. Á bak-
hlið er mynd af olíumálverki, sem
P.S. Kröyer gerði af skáldinu sjö-
tugu: Hvað sýnir hún? Viljakraft,
meitlaða drætti, mikla reisn. Hinn
konunglegi Björnson: „Björnson
hefur konungsmál" (H. Ibsen). Að
ég verð svo hrifinn af myndinni á
sína orsök í andlitsdrætti frá
munnviki og upp í vangann, mildi
sem breiðir úr sér en dokar við
augað: Hvass hirtingamaður og
mildur friðþægjari í senn.
Snúum okkur enn að Sigrúnu á
Sunnuhvoli. í sögunni kemur fram
róttæk pólitísk stefnuskrá með því
að bændurnir eru leiddir fram í
bókmenntunum. Framhald Sig-
rúnar er Árni og aðrar sveita-
lífssögur. Þessi skáldskapur felur í
sér tilfærslu á sósíölskum og
stjórnmálalegum valdtækifærum
með því að gera bændastéttina
fullfæra til þess að gegna embætt-
um og annast kaupsýslu. — Og
varla lesa menn Fiskistúlkuna
(Fiskerjenten) án þess að merkja
áhuga skáldsins fyrir auknum
kvenréttindum. Konur leika ávallt
stór hlutverk í bókum Björnsons.
Fiskistúlkan, sem telja má fyrstu
listrænu skáldsögu okkar og er í
ætt við nútíma skáldsögu, er sam-
félagskyndill skoðuð í því ljósi að
hún lýsir konu sem berst gegn
venjubundnu stirðnuðu samfélagi.
Sagan fer að mestu fram á sviði
athafnar og hugmyndafræði. Nú á
dögum lifir sagan engu að síður
fyrir einstæðan hæfileika Björn-
sons að lýsa skapi kvenna.
Björnson mat norskt bændafólk
mikils og hélt því fram að það
bæri uppi heilbrigði og þrótt sem
birtist í fari norsku þjóðarinnar.
Sveitalífssögur Björnsons eru
hans mest lesnu bækur enn í dag.
Skáldið trúði á „sigur ættarinn-
ar“ (slektens seier). Smám saman
náði ættarkennd hans til allrar
þjóðarinnar, til annarra norrænna
þjóða, Germana. Hann er alla sína
tíð algermanskur. Bæði í grundt-
vigskum kristindómi, og því sem
var á hans dögum nútímaleg og
vísindaleg þróunarkenning, fann
hann staðfestinguna á trú sinni á
framfarirnar, á „sigur ættarinn-
ar“ og mannúð og mennt sem
faðmaði allt að sér.
Fróöleikur og
skemmtun
fyrirháa sem lága!
JRorrmnMftííih
Alltaf í leiðínni
WUIIKfffJI
NAUIMNUIA SIMI 37737 og 3C737
FEROASKRIFSTOFAN
URVAL
VtD AUSTURVOLL SMi 26900
#IHinTE m.#
SSte Fil
Aukaleikur
FH — Zeljeznicar
í Laugardaishöll og
hefst kl. 20.00
Sjáumst í Höllinni í kvöld
Við Mljum tðlvupappir
FORMPRENT
Hvarfisgðtu 78,
■ímar 25960 — 25566.
Saltsalan hf.
Hafðu samband við
HAGSVNl
REIKNIOGTÖLVUÞJÓNUSTA
STRANDGATA33
SIMI 27100
FIMSKIP ^ fylLÁ TRVCCINGAMIÐSTOílNf
LIIVIUIlll \#T\/ ADALSTRÆTt ■ - REYKJAVlK
Hvað gera
þeir í kvöld?
eru það
hafnfirsku
snillingarnir
gegn Júkkonum
I FH er það félag sem hefur
staðið sig hvaö best gegn um
árin gegn erlendum liðum.
Þeir leika léttan hraðan og
skemmtileqan handbolta.