Morgunblaðið - 31.01.1984, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 1984
Dagatal
fylgiblaöanna
* ALLTAF Á ÞRIÐJUDÖGUM *
n«3TIA
«2»
AT.TTAF A FIMMTUDÖGUM
Alltaf á fóstudögum
ALLTAF A LAUGARDÖGUM
LESBCK
ALLTAF A SUNNUDÖGUM
stóA
CXÍ EFNISMEIRA BLAÐ!
Fimm sinnum í viku fylgir
auka fróðleikur og skemmtun
Mogganum þínum!
AF ERLENDUM
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Zhivkov á blaðaraannarundi í Reykjavík haustið 1970.
Breytmgar
í Búlgaríu
VÍÐTÆKAR breytingar hafa verið gerðar á valdaforystunni í Búlgaríu,
fyrst og fremst til þess að koma stjórn efnahagsmála í betra horf svo að
unnt verði að herða á baráttunni gegn efnahagsvanda landsmanna og
flýta efnahagsumbótum. Hvort það tekst leiðir tíminn í Ijós.
Með þessum breytingum hef-
ur Todor Zhivkov forseti,
sem hefur verið leiðtogi búlg-
arska kommúnistaflokksins í 30
ár, enn treyst sig í sessi. Tiltölu-
lega ungir menn taka við af eldri
vaidamönnum og verið getur að
tilgangur breytinganna sé einnig
sá að koma upp nýrri sveit
valdamanna. Eftirmaður Zhiv-
kovs verður síðan að öllum lík-
indum valinn úr þeim hópi.
Mikilvægustu breytingarnar
voru þær að tveir stuðnings-
menn Zhivkovs voru skipaðir að-
alfulltrúar í stjórnmálaráðinu.
Þeir munu ugglaust eiga mikinn
þátt í mótun stjórnarstefnunnar
framvegis ásamt Zhivkov.
Chudomir Alexandrov, sem er
aðeins 47 ára gamall, tekur við
embætti fyrsta varaforsætisráð-
herra, auk þess sem hann fær
stöðu aðalfulltrúa í stjórnmála-
ráðinu. í kommúnistaríkjum
hefur fyrsti varaforsætisráð-
herra venjulega eftirlit með
efnahagsmálum. Alexandrov
hefur verið einn af riturum mið-
stjórnarinnar og var áður leið-
togi flokksdeildarinnar í höfuð-
borginni Sofia.
Alexandrov verður nokkurs
konar yfirráðherra efnahags-
mála og fær það meginhlutverk
að bæta efnahagsástandið og
framfylgja fyrirhuguðum efna-
hagsumbótum. Þær miða m.a. að
því að dreifa ákvörðunarvaldi í
efnahagsmálum og eru að sumu
leyti sniðnar eftir ungverskri
fyrirmynd. Hann tekur við af
Todor Bozhinov, sem fær nýtt
ráðherraembætti og tekur við
yfirstjórn orku- og hráefnamála.
Önnur helzta breytingin var
sú að Yordan Yotov, aðalritstjóri
flokksmálgagnsins „Rabotnich-
esko Delo“, sem einnig var
skipaður aðalfulitrúi í stjórn-
málaráðinu, var gerður að yfir-
hugsjónafræðingi flokksins.
Hann tekur við því starfi af Al-
exander Litov, sem var óvænt
vikið úr stjórnmálaráðinu í sept-
ember.
í hópi þeirra sem voru svipt
embættum var Tsola Dragoi-
cheva, 85 ára stjórnmálaráðs-
fulltrúi, „kvenböðull Búlgaríu"
sem stóð fyrir fjöldahandtökum
fyrst eftir valdatöku kommún-
ista. Veselin Nikiforov var vikið
úr starfi bankastjóra landsbank-
ans og Georgi Atansov úr stöðu
formanns nefndar, sem sér um
endurskoðun ríkisreikninga. Eft-
irmenn þessara tveggja manna
hafa ekki verið skipaðir.
Síðast urðu mannaskipti í
Búlgaríu í júlí 1982 þegar Kiril
Zarev var vikið úr embættum
varaforsætisráðherra og for-
manns ríkisskipulagsnefndar-
innar og Stanish Bonev skipaður
eftirmaður hans. Georgi Karam-
anev varð varaforsætisráðherra
og ráðherra innanríkisviðskipta
og opinberrar þjónustu.
í febrúar 1982 hafði Bozhinov,
sem nú hefur þokað um set, verið
skipaður fyrsti varaforsætisráð-
herra í stað Stamen Stamenov,
sem lézt í ágúst 1981. Georgi
Yordanov varaforsætisráðherra
varð formaður menningarnefnd-
arinnar í stað dóttur Zhivkovs,
Lyudmila Zhivkova, sem lézt 38
ára gömul af völdum heilablóð-
falls í júlí 1981.
Lyudmila hafði setið í stjórn-
málaráðinu síðan 1979 og verið
formaður menningarnefndar-
innar síðan 1975. Miðstjórnar-
fulltrúarnir Mircho Spasov og
Zhivko Popov voru reknir vegna
ásakana um glæpsamlegt at-
hæfi.
Auk mannaskiptanna nú hafa
verið gerðar víðtækar breyt-
ingar á skipulagi og starfstilhög-
un ráðuneyta og á starfsliði
þeirra. Ráðuneytum, sem fjalla
um efnahagsmál, hefur verið
fækkað.
Hingað til hefur Zhivkov fylgt
hægfara stefnu í efnahagsmál-
um. Búlgaría er eitt fátækasta
ríki Evrópu og óvíða í Austur-
Evrópu hafa lífskjör verið eins
VETTVANGI
slæm. Fyrir nokkrum árum var
mikill vöruskortur og fréttir
bárust um mótmæli og jafnvel
setuverkföll í líkingu við verk-
föllin í Póllandi. Lélegt húsnæði
og lág laun hafa kynt undir
óánægju á undanförnum árum,
vaxandi spilling hefur vakið
reiði og ungt fólk hefur dýrkað
allt sem amerískt er.
En ekkert bendir til þess að
„innri andstaða" hafi verið
skipulögð og á síðari árum hafa
Búlgarar búið við töluverðan
hagvöxt, meiri en gengur og ger-
ist í Austur-Evrópu, þótt hann
yrði minni í fyrra en vonað var.
Þrátt fyrir þetta hefur verið við
ýmis vandamál að stríða í efna-
hagsmálum.
Einkum hefur verið brotalöm í
stjórn og skipulagi efnahags-
kerfisins og breytingarnar nú
eiga að sýna landsmönnum að
stjórnvöld vilji bæta úr því. Til-
raunir hafa áður verið gerðar til
að bæta stjórn efnahagsmála og
auka valddreifingu, en sérfræð-
ingar segja að þeim umbótum
hafi ekki verið framfylgt að öllu
leyti og sá sveigjanleiki, sem
vonað hafi verið að þær leiddu
til, ekki orðið að veruleika.
En á sama tíma og halli hefur
verið á utanríkisviðskiptum
Rússa og annarra Austur-
Evrópuþjóða hafa Búlgarar rétt
við fyrri greiðsluhalla. Vegna
samdráttarins í heiminum hefur
verð á hráefnum, sem þeir fá að-
allega frá Sovétríkjunum, hins
vegar hækkað meira en verð á
landbúnaðarafurðum, sem þeir
selja úr landi.
Búlgarar hafa notið góðs af
aðstoð Rússa, sem þeir eru ná-
tengdir og hafa litið á sem „stóra
bróður“, og m.a. fengið frá þeim
olíu á niðursettu verði. Stundum
hafa þeir endurselt hluta þessar-
ar olíu fyrir harðan gjaldeyri.
Búlgaría hefur stundum verið
kölluð „16. sovétlýðveldið" vegna
fylgispektar við Rússa (einnig
hefur verið sagt að Búlgaría sé
e.t.v. eina landið, þar sem menn
hvorki óttist né hati Rússa). En
þrátt fyrir náið samband við
Rússa hefur Zhivkov ekki hikað
við að hefjast handa um efna-
hagsumbætur á undan þeim og
auk þess hefur hann beitt sér
fyrir því að Balkanskagi verði
lýstur kjarnorkuvopnalaust
svæði.
Sú barátta Zhivkovs gengur
ekki í berhögg við utanríkis-
stefnu Rússa. En fréttaritari
Guardians bendir á að hún sé þó
talin nokkurs konar bending til
þeirra um að Búlgarar vilji ekki
taka beinan þátt í ráðstöfunum
Varsjárbandalagsins gegn upp-
setningu bandarískra meðal-
drægra eldflauga í Vestur-
Evrópu.
Zhivkov sagði í ræðu nýlega að
sú ákvörðun Rússa að koma fyrir
meðaldrægum eldflaugum í
Austur-Þýzkalandi og Tékkó-
slóvakíu í „hefndarskyni" mundi
óhjákvæmilega raska öllum
efnahagsáætlunum í Austur-
Evrópu. Sjálfur landvarnaráð-
herra Austur-Þýzkalands, Heinz
Hoffmann hershöfðingi, hafði
áður lýst sams konar ugg í ann-
ars herskárri ræðu. Fyrirætlanir
Rússa hafa vakið ugg víða í
Austur-Evrópu og yfirvöld hafa
lagt á það óvenjuríka áherzlu að
skýra út ástæðurnar fyrir al-
menningi.
Ekki er víst hvort Rússar hafa
lagt til enn sem komið er að
meðaldrægum eldflaugum verði
komið fyrir í Búlgaríu eins og í
Austur-Þýzkalandi og Tékkó-
slóvakíu. En búlgarskir leiðtogar
hafa tekið eins skýrt fram og
þeir hafa getað að slíkur mögu-
leiki vekf með þeim ugg.