Morgunblaðið - 19.02.1984, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1984

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 20 kr. eintakið.
íslandssaga og
friðarfræðsla
Alþýðubandalagsmenn og
meðreiðarsveinar þeirra
á Kvennalistanum berjast ntí
hatrammlega gegn ályktun al-
þingis íslendinga um að
kennsla í sögu íslensku þjóðar-
innar verði aukin í grunnskól-
um og að kennslan verði við
það miðuð, að nemendur öðlist
ekki aðeins þekkingu og skiln-
ing á sögu þjóðarinnar heldur
trú á landið og vilja til að
varðveita það menningarsam-
félag, sem þróast hefur á ís-
landi í ellefu aldir. Telja and-
stæðingar tillögurnar að af-
staða þeirra sem hana styðja
sé í ætt við galdraofsóknir
fyrri alda. Hatrammar árásir
alþýðubandalagsmanna á |
þessa tillögu eru einkar at-
hyglisverðar í sögulegu sam-
hengi. í því skyni að þvo af sér
kommúnistastimpilinn hafa
þeir um langan aldur látið
eins og enginn jafnist á við þá
þegar þjóðerniskennd og þjóð-
arást ber á góma. Barátta
kommúnista gegn því að í
skólum landsins verði lögð
rækt við trú á landið og varð-
veislu íslenskrar menningar er
í litlu samræmi við þessa yfir-
lýstu þjóðarást kommúnista,
enda hampa þeir henni til að
slá ryki í augu annarra.
Eitt helsta einkenni á
stjórnmálastarfsemi Alþýðu-
| bandalagsins er tvískinnungur
þegar meginatriði ber á góma.
Þjóðernislega tilfinningasemi
setja þeir á svið þegar það er
talið henta vegna áróðursstöð-
unnar. Kennsla í sögu íslands
er hins vegar misnotkun á
skólakerfinu og innræting að
mati marxískra sagnfræðinga
sem telja einræði Castrós á
Kúbu heimsins besta „lýð-
ræði“ og berjast fyrir því í
nýstofnuðum „uppeldis“-sam-
tökum að hafin verði kennsla
á óskilgreindum „friði" á
barnaheimilum, í grunnskól-
um og framhaldsskólum. ís-
landssagan er nákvæmlega
skilgreint og afmarkað náms-
efni. Þeir sem leggjast gegn
því að kennsla i sögu íslands
verði aukin í grunnskólum og
telja ályktun alþingis um það
vantraust og aðför að kennur-
um landsins eru hins vegar
áköfustu talsmenn þess að al-
þingi samþykki óljósa ályktun
um friðarfræðslu alls staðar
þar sem opinberir aðilar geta
beitt skipunarvaldi sínu og
börn eru annars vegar.
Hræsni alþýðubandalags-
manna hefur birst í mörgum
myndum allt síðan Kommún-
istaflokkur íslands var stofn-
aður 1930. Hún hefur þó sjald-
an orðið jafn átakanleg og
núna þegar þeir standa upp á
alþingi og rakka þá niður sem
vilja standa vörð um forsend-
ur íslensks frelsis og sjálf-
stæðis, söguna, tunguna og
menninguna og heimta síðan í
hinu orðinu að sögukennsla
víki fyrir friðarfræðslu.
Hvaða þörf er á því að láta
sögu íslands víkja fyrir friðar-
fræðslu í íslenskum skólum?
Er hin ópvopnaða smáþjóð að
búa sig undir einhverjar þær
aðgerðir sem ógna friði í ver-
öldinni? Á að koma þeirri
skoðun kommúnista á fram-
færi að við búum ekki við frið
fyrr en við rjúfum samvinnu
við vinveittar nágranna-
þjóðir? Kommúnistar segja að
„tilskipanir til kennara" sæmi
ekki alþingi þegar saga ís-
lands er annars vegar en vilja
að slíkar tilskipanir séu gefn-
ar af þingmönnum um friðar-
fræðslu á barnaheimilum, í
grunnskólum og framhalds-
skólum.
Tvíhyggja kommúnista á ís-
landi er í fullu samræmi við
lýsingar George Orwells í bók-
aulskipulagt vopnað rán
á föstudagskvöldið, þegar
tæpum tveimur milljónum
króna var náð frá starfs-
mönnum Áfengis- og tóbaks-
verslunar ríkisins, við nætur-
hólf Landsbankans á Lauga-
vegi 77 vekur óhug. Ekkert má
til spara í því skyni að ná ræn-
ingjanum. Líklegt er að hann
hafi fengið hugmyndina eftir
að manni, sem ekki er enn
fundinn, tókst að stela stórfé í
útíbúi Iðnaðarbankans í
Breiðholti. Tveir stórþjófar,
annar vopnaður, ganga lausir
þegar þetta er skrifað.
Oftar en einu sinni hefur
verið vakið máls á því hér á
þessum stað að íslenski þjóð-
arbragurinn sé að breytast.
Við erum að taka stökkið úr
fámenni yfir í fjölmenni. Þótt
íslendingar séu ekki margir í
samanburði við milljónaþjóð-
irnar neyðumst við til þess að
grípa til margra þeirra örygg-
isráðstafana sem þar tíðkast í
samskiptum manna. Illvirki
eins og þau sem hér eru nefnd
kalla á forvarnaraðgerðir af
inni 1984. Hún setur æ meiri
svip á umræður í lýðfrjálsu
ríkjunum þar sem kommúnist-
ar níðast á hugtökum eins og
friður, frelsi og lýðræði með
herfilegum hætti hvar sem
þeir geta og helst þar sem
heiðarlegir menn eiga sér ekki
ills von, gagnvart einlægum og
leitandi börnum á heimilum
og í skólum ríkis og sveitarfé-
laga. Gegn þeim hugmynda-
fræðilegum níðingsverkum
verður að rísa hvar og hvenær
sem nauðsyn krefst.
ýmsu tagi af hálfu banka og
fyrirtækja með mikið fé í
vörslu sinni.
Einkaaðilar hafa gerst um-
svifamiklir í öryggisgæslu
fyrir stofnanir og fyrirtæki og
fer vel á því. Innan lögregl-
unnar í Reykjavík hefur verið
komið á fót svonefndri vík-
ingasveit sem er sérþjálfuð til
að takast á við vopnaða ódæð-
ismenn. Þessa sveit þarf að
styrkja eftir því sem kostur er.
Þegar hugað er að hlutverki
lögreglunnar og þeirra sem
gæta öryggis í daglegum sam-
skiptum borgaranna á hið
sama við og þegar rætt er um
frið á milli þjóða, að um leið
og tortryggni og hræðsla gríp-
ur um sig gera menn strax
miklar kröfur til þessara að-
ila, en gleyma því gjarnan
þegar allt er með friði og spekt
að jafnt á friðar- og hættu-
stundum er nauðsynlegt að
hafa viðbúnaðinn í lagi.
Óttinn við að nást og hljóta
makleg málagjöld er enn sem
fyrr það sem helst heldur
óbótamönnum í skefjum.
Rán í Reykjavfk
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
:
:
Rey kj a víkurbréf
>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Laugardagur 1$. febrúar
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦i
Málvöndun -
framburöur hins
talaða orös
Nokkur skoðanaskipti hafa far-
ið fram í fjölmiðlum um kennslu
mælts máls, framburð tungunnar.
Er það vel. Matthías Jónasson,
prófessor og emeritus frá Háskóla
Islands, segir m.a. í Morgunblað-
inu föstudaginn 10. febrúar sl.:
„Hér þarf að stinga við fótum.
Hér er þörf afturhvarfs. íslensku-
kennarar verða að snúa sér að
þeim mikilvægari verkefnum, sem
bíða þeirra. Stafsetningaræfingar
og skrifleg fullgreining ná aldrei
tilgangi sínum, meðan hljómfeg-
urð, myndauðgi og skýrleiki mælts
máls týnast og gleymast í skugga
þeirra. Ef við viljum innræta æsk-
unni málvöndun, bæði að hljómi,
orðavali og byggingu, þá verðum
við öllu framar að kenna henni að
tala málið skýrt og hreint, opna
eyru hennar fyrir hljómi og gerð
hins mælta máls, kenna henni að
þekkja og virða lögmál málfræð-
innar í hinum síhvika straumi
þess. Hver unglingur, sem lýkur
námi, á að kunna að orða hugsun
sína viðstöðulaust, tala með eðli-
legum hraða svo hreint mál og
fagurt sem hann gæti ritað best,
tala með eðlilegum áherzlum og
hreinum raddblæ."
Síðar í grein sinni segir prófess-
or Matthías:
„Hugmynd mín er sú, að stór-
aukin rækt verði lögð við kennslu
og þjálfun í mæltu máli, allt frá
þriðja eða fjórða ári grunnskóla.
Hún á að tengjast lestri, en tak-
markast þó engan veginn við
hann, enda fer meginhluti skóla-
kennslu fram á mæltu íslensku
máli. Eftir þrjú skólaár er allur
þorri barna orðinn sæmilega læs.
Þá ætti að hefjast nýr þjálfunar-
áfangi í áheyrilegum Iestri og
framsögn og standa til loka
grunnskólans. Vissulega þarf að
kenna skýran og hijóðréttan
framburð allt frá upphafi skóla-
göngunnar og veitir hljóðaðferðin
við lestur góð tök á því. Samt
þurfa börn að hafa náð nokkurri
lestrarleikni áður en þeim er ætl-
andi að losa sig frá bókinni að því
marki, að lestur þeirra nálgist
hreim hins mælta máls.“
Greinarhöfundur segir það sína
skoðun að landshlutabundin til-
brigði í framburði og orðaforða
megi ekki glatast, en miklum ár-
angri megi ná með framburðar-
kennslu, án fullrar samræmingar.
Orðrétt segir hann: „Með sam-
stilltu átaki kennarastéttarinnar,
sem nú eflist enn að menntun og
áliti, mætti okkur auðnast að laða
börn og ungmenni til að beita
tungutaki síns landshluta eins
skýrt og áheyrilega og hæfileikar
hvers og eins leyfa framast."
Hér þarf í raun engu við að
bæta. En tilvitnuð hugleiðing á er-
indi til hvers þess, sem vernda vill
þá dýrmætu sameign þjóðarinnar,
móðurmálið.
„Snjókarlar"
skattheimtunnar
Engum dylst að ríkissjóður þarf
tekjur til að mæta útgjöldum
margvíslegum, sem Iög, kjara-
samningar og framkvæmdakvaðir
leggja honum á herðar. Kröfur á
hendur ríkissjóði eru ófáar og
ósmáar. Og kröfugerðin vex frem-
ur en hitt. Endanlega þarf að
sækja útgjöldin öll, í einni eða
annarri mynd, til atvinnulífs og
almennings.
Hugmyndaflug stjórnmála-
manna hefur óvíða náð lengra en í
skattheimtu. Þannig eykur það
ríkissjóðstekjur ekki lítið ef Vetur
konungur hleður niður snjó. Sveit-
arstjórnir leggja nótt við nýtan
dag í snjóruðningi svo fólk megi
komast klakklaust milli heimila
og vinnustaða og annarra erinda í
önn hins daglega lífs. Flestar nýta
eigin vélakost, auk þess sem tæki
eru leigð til starfans. í miklum
snjóavetrum hverfa milljónir og
aftur milljónir króna í snjóruðn-
ing. Ýmis sveitarfélög verða illa
úti fjárhagslega af þessum sökum.
Síðan kemur ríkissjóður og bætir
23,5% söluskatti ofan á herleg-
heitin (kostnaðinn) og skiptir þá
ekki máli, hvort unnið er með eig-
in tækjum eða leigðum. Vanda-
málið skal skattlagt.
Með lögum nr. 24/1983 var fjár-
málaráðherra heimilað að endur-
greiða sveitarfélögum söluskatt af
kostnaði þeirra við snjómokstur.
Þessi heimild hefur enn ekki verið
nýtt. Aðspurður um, hvort til
stæði að létta þessum snjóruðn-
ingsskatti af sveitarfélögum, svar-
aði fjármálaráðherra skorinyrt:
„Svar mitt getur verið stutt. Það
er einfaldlega nei.“
Orðrétt sagði ráðherra:
„Heimild þessi hefur ekki verið
nýtt vegna þeirra vandkvæða sem
á því eru að framkvæma endur-
greiðslur af þessu tagi með sæmi-
legum hætti. Menn verða að átta
sig á því að vinnuvélaþjónusta er
söluskattsskyld, hvort sem hún er
unnin fyrir aðra eða í eigin þágu.
Snjómokstur annast sveitarfélög
bæði með eigin tækjum svo og
leigutækjum. Það er ákaflega erf-
itt fyrir skattyfirvöld að stað-
reyna, hvenær þessi tæki hafa
verið að moka snjó eða að vinna að
einhverju öðru.“ Ráðherra tæpti á
tveimur leiðum: 1) Annarsvegar
að undanþiggja vinnuvélanotkun
söluskatti, sem þýddi of mikið
tekjutap fyrir ríkissjóð. 2) Hins-
vegar að taka upp einhverskonar
styrkjakerfi um jöfnunarsjóð eða
ríkissjóð til sveitarfélaga sem
sæta mikilli snjókomu.
Snjókoma er ekki ný af nál sem
skattstofn fyrir ríkissjóð. Hún gaf
góðar tekjur í ríkissjóð öll fimm
fjármálaráðherraár Ragnars Arn-
alds, 1978—1983, án þess að hann
hefði þá mörg orð um skattmóral-
inn. En nú brá nýrra við. Þessi
fyrrverandi „snjókarl" íslenzkrar
skattheimtu sté í ræðustól þings-
ins, er fjármálaráðherra hafði
sagt sitt nei og mælti: „Ég segi
fyrir mig, að ég varð mjög undr-
andi á svari hæstvirts fjármála-
ráðherra ...!“ Þessum fyrrverandi
fjármálaráðherra hefði þó verið í
lófa lagið, ef áhugi hefði staðið til,
að ganga frá reglugerð um fram-
kvæmd tilvitnaðs heimildar-
ákvæðis áður en hann stóð upp úr
valdastól sínum. En sumir menn
verða ekki „mjög undrandi" fyrr
en þeir verða óbreyttir á ný. Þá
vex undrun með degi hverjum.
Hvað sem líður orðaskilmingum
fyrrverandi og núverandi fjár-
málaráðherra hlýtur það að vera
meir en lítið vafasamt, hvort við-
halda eigi sem skattstofni til rík-
issjóðs veðurfarsvanda af því tagi
sem hér um ræðir. Á vetrarófærð,
sem víða skapar vanda í þéttbýli,
eins og höfuðborgarbúar hafa
reynt í vetur, að vera sölu-
skattsskyld með þessum hætti?
Það er fleirum en sveitarstjórn-
armönnum sem finnst mál að
linni. Ef ekki fer máski vel á því
að Veðurstofunni verði falinn
hluti fjárlagagerðar framvegis.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1984 25
Gleðileg tilkynning hefur dottið
inn um bréfalúgu ófárra borgara,
þess efnis að nú sé ríkissjóður til-
búinn til að skila skylduláni sem
hann skammtaði sér af launum
þeirra á árinu 1978. Það sé til
reiðu uppreiknað i bankanum.
Einfalt mál! Ýmsir hugðust nú
nýta þennan lengi geymda eyri.
Meðal þeirra Salome Þorkelsdótt-
ir, alþingismaður, en af hennar
launum og launum manns hennar
hafði ríkið hirt skyldusparnað á
sínum tíma.
Salome framvísaði tilkynning-
unni á réttum stað í bankanum.
Ekki lá fé þeirra hjóna á lausu.
Eiginmaðurinn yrði að gefa konu
sinni skriflegt umboð til að snerta
féð. Hún varð að halda upp í Mos-
fellssveit við svo búið. Nú, Jóel
Jóelsson veitti eiginkonu sinni,
Salome Þorkelsdóttur, skriflegt
umboð um að hún mætti taka út
skyldusparnað beggja. Því fram-
vísaði hún í bankanum. Ekki dugði
það. Á umboðið vantaði uppáskrift
tveggja vitundarvotta um að hann
hefði raunverulega og liklega alls-
gáður skrifað undir plaggið. Skil-
ríki um að hún væri téð eiginkona
komu fyrir ekki. Deildarstjóri var
kallaður á vettvang. Lýstí því yfir
að öllum væri orðið Ijóst hver hún
væri, en lögin krefðust viðveru
tveggja vitundarvotta — sem ekki
höfðu verið tiltækir við morgun-
verðarborðið í Mosfellssveitinni.
Ekki fékkst féð fyrr en nöfn vit-
undarvotta lá fyrir. Ef Jóel hefði
komið sjálfur, þurfti hvorki leyfi
eiginkonunnar né vottorð tveggja
valinkunnra manna til að hann
gæti tekið út upptekið skyldu-
sparnaðarfé þeirra beggja.
Hann hefði ekki einu sinni þurft
að koma. Gat bar einfaldlega
hringt í síma og látið færa upp-
hæðina yfir á reikning sinn. Heil-
agur sannleikur! Stendur svart á
hvítu prentað í leiðbeiningum sem
fylgdu tilkynningunni. Þar stend-
ur aftur á móti ekkert um að eig-
inmaðurinn verði að skrifa heim-
ild, hvað þá að hjón þurfi vitund-
arvotta. En gat þá ekki eiginkonan
látið flytja féð milli reikninga á
nafni manns síns í bankanum.
Ekki aldeilis. Unnur Ágústsdóttir
ætlaði að láta flytja skyldusparn-
að þeirra hjóna af tilkynningunni
með nafni eiginmanns hennar,
Kjartans Jónssonar, á reikning
með sama nafni. En Unnur hefur
árum saman átt erindi í bankann
fyrir sínar eigin stofnanir, Thor-
valdsensfélagið og Bandalag
kvenna, svo og fyrirtæki manns
síns. Aldrei þurft umboð til þess.
En nú kom ekki til mála að hún
fengi að flytja skyldusparnaðarfé
þeirra beggja milli reikninga.
Ekki er einu sinni ljóst hvar á
að spyrjast fyrir um skúrkinn sem
stjórnar þessari meðferð á konum.
Hélt satt að segja að þetta væri
löngu liðin tíð. En eins og Piet
Hein segir í þýðingu Auðuns
Braga:
Þú herjar á vandann
samt viðhúinn því
að birtist hann aftur
og aftur á ný.
Hefi það þó fyrir satt að þeir
haldi að þeir séu nútímafólk,
blessaðir. Einasta skýringin sem
þeir létu sér detta í hug, sem
spurðir voru, var að þessi ákvæði
hafi verið sett í kerfið til að konan
gæti ekki bara labbað niður í
banka og tekið út féð, sem þau
hafa bæði unnið fyrir. En vitan-
lega varð hann sjálfur að geta hirt
það allt með einu símtali í bank-
ann. Að gera hann afturreka væri
of auðmýkjandi. Þá vaknar spurn-
ingin: Ef hjón hafa nú skilið síðan
1978, þegar féð var tekið hernámi
af launum þeirra beggja, þá leysir
eiginmaðurinn að sjálfsögðu út
skyldusparnað konunnar og þarf
engan að spyrja um ieyfi.
Þegar skyldusparnaðurinn frá
árinu áður var greiddur út, var
annar háttur á. Með sama hugar-
fari þó. Allir áttu að mæta í fjár-
málaráðuneytinu og sækja
skammtinn sinn. Sólveig Ólafs-
dóttir lögfræðingur hugðist þá
trítla yfir ganginn og sækja
skyldusparnað sinn og eigin-
mannsins, Jónatans Þórmunds-
sonar. Svo einfalt gat það ekki
verið. En féð fékkst útborgað eftir
að deildarstjórinn hafði fengið í
hendur umboð frá prófessornum,
skrifað formlega á löggiltan
Shhhh!
skjalapappír með vottorðum
mætra lagaprófessora og hafði
lýst yfir að þetta merka skjal væri
fullnægjandi. Það ætti í raun að
innramma.
Sólveig hefur raunar þjálfunina
í leiknum „konan og kerfið“. Lög-
um samkvæmt telja þau hjónin
fram hvort í sínu lagi. Skatta-
‘framtölin þeirra aðskilin nema
hvað þau hanga saman á kilinum.
En þegar hún kemur o£ vill fá að
sjá sitt eigið framtal, gengur það
ekki þrátt fyrir nafnskírteini og
nafnnúmer. Ekki hægt að finna
það nema undir nafni og númeri
manns hennar. Hún er ekki til sem
einstaklingur á skattstofunni.
Bara sem viðauki við eiginmann-
inn. Kerfið þurrkar semsagt
skipulega út konurnar, jafnvel þar
sem þær eru lögum saman ein-
staklingar. Ætli megi ekki svona í
leiðinni þurrka þær út sem
skattgreiðendur. Það væri ekki
ónýtt. En þar hafa þeir áttað sig á
því að 80% kvenna yfir 16 ára
aldri hafa atvinnutekjur og eru
ekki bara framlenging af körlum.
Auðmjúkar konur, sem eiga að
biðja um leyfi til að nota tekjur
sínar. Enda skyldusparnaðurinn
tekinn af þeirra launum líka.
Ýmislegt fróðlegt hefur komið
fram í þeim könnunum, sem gerð-
ar hafa verið að undanförnu á
tekjum kvenna og tekjuskipting-
unni almennt í samfélaginu. Enda
mögulegt orðið með nýju tölvu-
tækninni að keyra slíkar upplýs-
ingar út og gera samanburð. Það
gerir allan muninn. í tölvu má
keyra út þær sérgreindu upplýs-
ingar sem menn telja sig þurfa að
fá og það sem beðið er um.
En af hverju ætli sé beðið um,
fengnar og birtar sundurliðaðar
upplýsingar um laun kvæntra
karla og ókvæntra karla, giftra
kvenna og ógiftra kvenna, þegar
verið er að gera úttekt á launum
til upplýsinga fyrir samningavið-
ræður? Hvað skyldu menn nú ætla
að gera með upplýsingar um
hjúskaparstétt i launasamning-
um? Láta vinnuveitandann greiða
þeim kvæntu hærri laun fyrir að
bera þann kross að eiga eigin-
konu? Eða lægri laun af því hann
á hvergi neina? Greiða giftum
konum hærri laun fyrir vinnu sína
en þeim ógiftu eða öfugt? Og láta
þann, sem missir maka sinn óvilj-
andi yfir í annan heim eða viljandi
annað í þessum heimi, lækka í
launum á vinnustað? Eða hækka?
Að vinnuveitandi hætti að greiða
fyrir afhenta vinnu og greiði í
staðinn eftir hjúskaparstétt eða
skv. þörfum, sem líka reiknast
veigamikill þáttur? Þurfa þá allir
það sama? Sumir segjast ekki geta
lifað á launum sínum nema kom-
ast a.m.k. eina ferð til útlanda á
ári og skipta um bílinn annað
hvert ár. Efiaust rétt. En aðrir
virðast komast af án þess.
Ef á að greiða laun eftir þörfum
en ekki framlagi, hvor þarf þá
meira, sá sem á maka eða sá sem
ekki á maka? Hvor er þurftarfrek-
ari, sá sem borgar af einum laun-
um fyrir húsnæði, sima, útvarp,
sjónvarp, rafmagnið og hitann
o.s.frv. eða sá sem borgar það á
móti öðrum? Hvor þarf hærri laun
þar sem börn eru á heimili, sá sem
einn borgar mat og föt eða tveir
borga það sem þau þurfa? Þannig
mætti halda áfram. Eitthvað
hljóta þeir að hafa i huga sem láta
sitja við að reikna þarfir launþega
fyrir launasamninga eða skipta
þeim upp í kvænta og ókvænta,
giftar og ógiftar. Varla eru menn
bara í tölvuleik, þótt leikfangið sé
nýtt og hafi aðdráttarafl. Eða
hvað? Spennandi verður að sjá
hvað býr í huga þeirra?
Hið dularfulla svar hlýtur að
birtast fyrr en varir. Ég verð bara
að segja eins og Bernhard Shaw í
lok fagnaðarláta á frumsýningu á
leikriti hans „Arms and Man“,
þegar maður úti í sal tók að púa á
hann. Shaw leit í áttina til hans og
sagði: „Ég er þér alveg sammála,
en hvers erum við megnugir svo
fáir á móti svo mörgum?" Hvers
megum við sem ekki skiljum leik-
inn á móti svo mörgum sem
klappa?
Mismunandi hús-
hitunarkostnaður
Fátt veldur meiri mismunun í
kjörum fólks í landinu en mis-
munandi húshitunarkostnaður.
Það skiptir máii, t.d. fyrir lág-
launamann á „köldu svæði", ef
hann greiðir þre- til fimmfaldan
húshitunarkostnað þess sem býr á
viðskiptasvæði Hitaveitu Reykja-
víkur.
Talið er að 60% þjóðarinnar,
eða um 135 þúsund manns, búi að
ódýrum hitaveitum. Um 25%
þjóðarinnar sæta hita frá rafveit-
um eða dýrum hitaveitum með
margföldum húshitunarkostnaði.
Þar að auki búa 6% eða um 15
þúsund manns við olíuhitun.
Þessi mismunun í framfærslu
fólks eftir búsetu og framboði
valkosta við húshitun hefur oft
komið á dagskrá Alþingis, enda
ekki ný af nálinni. Það er hinsveg-
ar nýlunda að Hjörleifur Gutt-
ormsson, fyrrverandi orkuráð-
herra, og Ragnar Arnalds, fyrr-
verandi fjármálaráðherra, sem
báru stjórnsýslulega ábyrgð á
orkumálum og fjármálum 1978—
1983 gangi fram fyrir skjöldu á
þessum vettvangi.
ólafur Þ. Þórðarson, þingmaður
Framsóknarflokks, lagði m.a.
áherzlu á eftirfarandi efnisatriði í
þingræðu um þetta efni:
• 1) í ráðherratíð Hjörleifs Gutt-
ormssonar, fyrrverandi iðnaðar-
ráðherra, hækkaði gjaldskrá
Landsvirkjunar um 600%.
• 2) „Verkafólk í Reykjavík kýs
heldur að vera atvinnulaust á höf-
uðborgarsvæðinu og hafa hina
ódýru hitaveitu en að fara á þá
staði þar sem fiskiþorpin eru og fá
sér atvinnu. Það er betri kostur.
Þannig standa málin. Og við flytj-
um inn erlent vinnuafl."
Hér er kveðið fast að orði um
stjórnun Hjörleifs (sem fram-
sóknarmenn studdu til ráðherra-
dóms í fimm og hálft ár), en fjöl-
margir strjálbýlisþingmenn úr
öllum flokkum hafa verið gagn-
rýnir á verðþróun húshitunar
undanfarin mörg ár.
Karvel Pálmason, þingmaður
Alþýðuflokks, sagði í þessari sömu
umræðu:
„Ég veit ekki hvort menn gera
sér grein fyrir því að t.d. núna í
janúarmánuði þurfti íbúðareig-
andi í Bolungarvík ... að borga 9
þúsund krónur í upphitun þar“.
Hér var kallað fram í: „Fyrir tvo
mánuði?" „Nei, fyrir einn mánuð,"
var svar Karvels.
Hér er eflaust tíundað einstakt
dæmi, en engu að síður gefur þessi
staðhæfing þingmannsins tilefni
til að staldra við og huga vel að
stöðu mála. Það er líka íhugunar-
efni, hversvegna Hjörleifur Gutt-
ormsson, Ragnar Arnalds og
Svavar Gestsson, sem fóru með
orku-, fjármála- og félagsmála-
ráðuneyti 1978—1983, vakna fyrst
til vitundar um þetta misrétti þeg-
ar þeir stíga upp úr valdastólum,
sem gáfu þeim aðstöðu til að gera
„eitthvað í málinu".
Ekki dugar fyrir Alþýðubanda-
lag að kenna samstarfsaðilum um.
Það fór með þau ráðuneyti sem
varða alla þætti þessa máls,
orkuþáttinn, félagslega þáttinn og
fjármálaþáttinn. Það hafði þar
ofan í kaupið hið margfræga neit-
unarvald.
Núverandi iðnaðarráðherra,
Sverrir Hermannsson, brá skjótt
við og hækkaði niðurgreiðslur
húshitunarkostnaðar allnokkuð.
Fjárlagafé til þessara niður-
greiðslna hækkaði um 700% frá
síðustu fjárlögum Ragnars Arn-
alds til fyrstu fjárlaga Alberts
Guðmundssonar. Jafnframt hafa
félagsmála- og iðnaðarráðherrar
tekið upp samstarf um „ákveðnar
orkusparandi aðgerðir", sem verið
er að vinna að þessa dagana.
Frumvarpsgerð, varðandi húshit-
unarmál, er í smíðum. Of snemmt
er fullyrða um, hvort umrædd
viðbrögð duga, en þau eru þó við-
leitni. Og sú er reynslan, gömul og
ný, og skiptir þar ekki máli hvert
viðfangsefnið er, að vinstri menn
tala en hægri menn framkvæma.
Sjálfsagt er að reyna, eftir því
sem aðstæður leyfa, að „leiðrétta"
félagslega og efnahagslega mis-
munun eftir búsetu, sem vissulega
er fyrir hendi. Það er t.a.m. vafa-
samur gjörningur að leggja sölu-
skatt ofan á flutningskostnað vöru
frá uppskipunarhöfn út í strjál-
býlið.
En það má undir engum kring-
umstæðum blanda þessu máli
saman við jafnari kosningarétt,
sem heyrir til almennum mann-
réttindum. Þegar mannréttindi
eiga í hlut er það bæði á valdi
löggjafans og skylda hans, að
þegnarnir hafi sama rétt, þ.e.
sömu áhrif á skipan löggjafar-
þings, hver sem búseta þeirra er
eða efnahagslegar aðstæður. Það
er grundvaílaratriði þingræðis og
lýðræðis, sem ekki má fram hjá
horfa. Þessvegna er það ekki
vansalaust, hve hægt ganga þau
málin á löggjafarþinginu, sem
varðá stjórnarskrá og kosninga-
lög. Þar má þessi hæggenga stofn-
un, Alþingi, <spretta úr spori. Á
þeim mannréttindamálum hefur
nógu lengi verið sofið.