Morgunblaðið - 04.11.1984, Blaðsíða 2

66
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4, NÓVEMBER 1984
Frá suraarsýningu Árbæjarsafns í leikrdngum.
„Alltaf líf í
gömlum húsum“
Nanna Hermannsson borgarminjavörður tekur við starfi
lénsminjavarðar í Svíþjóð eftir 10 ár í Árbæjarsafni
(Ljósm. Emilfa).
„Einn draumurinn hefur verið að koma hér upp tækniminjasafni."
Húsið Líkn sem geymir nú skrifstofur Árbæjarsafns. Þetta hús stóð áður
við Kirkjustræti og Alþingishúsið var byggt ( kálgarði hússins.
„Þetta hús hefur verið kallað
Líkn, og stóð upphaflega við
Kirkjustræti. Austan við það var
mikill kálgarður sem lagður var
undir Alþingishúsið, þannig að
segja má að Alþingishúsið sé byggt
í kálgarði þessa húss. Húsið var
reist 1848 og var í fyrstu ein hæð,
hlaðin úr múrsteinum sem urðu af-
gangs er Dómkirkjan var byggð.
Húsið gekk einnig oft undir nafn-
inu hús Halldórs Kr. Friðriksson-
ar, en hann var kennari við Latínu-
skólann. Halldór eignaðist húsið
1851, og bjó þar til dauðadags. Er
Alþingishúsið fékk hluta kálgarðs-
ins sem tilheyrði húsinu, byggði
Halldór ofan á húsið, þessa hæð
sem við erura nú í. Þessi hæð er
því fjörutíu árum yngri en neðri
hæðin, byggð 1884 úr timbri og
einangruð með steinsteypu.**
Húsið sem hér er rætt um
stendur i túnfæti Árbæjarsafns
og það er Nanna Hermannsson
borgarminjavörður sem segir
sögu hússins í stórum dráttum.
Húsin standa þarna hvert i ná-
lægð annars, flest áttu rætur
einhvers staðar annars staðar en
urðu að víkja fyrir nýrri húsum,
nútímabyggingarháttum, krön-
um og lyfturum sem margir telja
aðalarkitektana í dag. Svona
fljótt á litið virðast þau ekki eiga
neitt annað sameiginlegt en það
að vera öðruvisi en hin húsin i
Árbæjarhverfinu sem eru reynd-
ar farin að skriða yfir nálægar
hæðir, og margir farnir að
gleyma að Árbæjarhverfið dreg-
ur nafn sitt af gamla bænum
þarna í nágrenninu.
Jíúsið Líkn var tekið í notkun
fyrir safnið árið 1978, og hér eru
nú skrifstofur safnsins." Nanna
er önnum kafin við að pakka
niður, hún er á leið til Svíþjóðar
eftir 10 ára starf í Árbæjarsafni.
Fyrir framan gula húsið sem
hún hefur búið í þennan tíma
stendur hálffullur gámur með
hluta af búslóð fjölskyldunnar
innanborðs.
„Ég hef fengið launalaust leyfi
í eitt ár, og er búin að ráða mig
til starfa sem lénsminjavörður í
Norrköping, kem til með að
fylgjast með fornminjum í Suð-
urmannalandi og verð forstöðu-
maður safnsins í Nyköping.
„Þetta hefur verið geysilega
skemmtilegur tími hér í Arbæj-
arsafni, það hefur margt gerst á
þessum 10 árum sem liðin eru
frá því ég hóf störf hér. Það hef-
ur verið mjög skemmtilegt að
fylgjast með þeirri þróun sem
hefur átt sér stað í sambandi við
viðhorf til gömlu húsanna og
margt gott gerst í húsfriðun-
armálum. Reykjavík er mjög fal-
leg borg, en það þarf oft ein-
hvern utanaðkomandi til að
benda á fegurð sem heimamenn
líta á sem sjálfsagðan hlut.“
Gömul hús pökkuð inn
í bárujárn
Út um gluggann á Líknarhús-
inu má sjá nokkur húsanna sem
flutt hafa verið á safnið, einna
næst er Suðurgata 7 sem pökkuð
hefur verið inn í bárujárn, við-
gerðir ekki hafnar. Árbæjarsafn
á sér tiltölulega stutta sögu eins
og flestum er kunnugt og ef til
vill ekki úr vegi að rifja hana
upp. Reykjavíkurborg eignaðist
jörðina árið 1906, en búið var í
Árbæ þar til 1948. Safnið var svo
stofnað árið 1957 sem útisafn,
með því markmiði að endurreisa
Árbæ, friðlýsa svæðið, stefna að
almenningsgarði á svæðinu og
flytja þangað eða endurreisa
menningarsögulega merkar
byggingar. Einn helsti hvata-
maður að stofnun safnsins var
Lárus Sigurbjörnsson skjala- og
miniavörður Reykjavíkurborgar.
„Eg kom hingað á ferðalagi
1973, var þá safnvörður í forn-
minjasafni í Færeyjum, og þá
spurði Þór Magnússon þjóð-
minjavörður mig að því hvort ég
vildi taka að mér stjórn Árbæj-
arsafns." Nanna er fil. lic. í þjóð-
háttafræðum, hafði kennt þjóð-
háttafræði i Bretlandi og unnið
við danska Þjóðminjasafnið áður
en hún kom hingað. Nanna er
fædd og uppalin í Sviþjóð, móðir
hennar er islensk en faðirinn
sænskur. íslandi hafði hún þó
kynnst lítilsháttar, verið við
menntaskólanám hér í tvo vetur.
„Mér fannst svæðið hérna
ósköp óásjáiegt i fyrstu er ég
byrjaði sem safnvörður hér 1.
apríl 1974. Þegar ég kom hingað
var ólafur B. Jónsson ráðsmaður
hér og auk hans voru smiðir á
verkstæðinu sem unnu að endur-
byggingu húsanna, en engin
skrifstofa var á staönum. Gula
húsið sem við hér á staðnum
nefnum svo var tekið af Laufás-
vegi 31, og fyrst var skrifstofan
þar auk þess sem þar var íbúð
fyrir mig og manninn minn.
Fljótlega kom samstarfsmaður,
Júlíanna Gottskálksdóttir list-
fræðingur sem nú er í fram-
haldsnámi i arkitektúr. Kristín
Jónasdóttir kom svo hingað sem
aðstoðarmaður 1975, hún vinnur
við textílviðgerðir og hefur sinnt
ýmsum störfum fyrir safnið.
1978 komu svo hingað þær Mjöll
Snæsdóttir fornleifafræðingur
og Guðný Gerður Gunnarsdóttir
þjóðháttafræðingur.
Þú spyrð ef til vill hvað allt
þetta fólk hafi að gera hér á
safninu, þar sem það er aðeins
opið þrjá mánuði á ári. En á vet-
urna er unnið hér við að gera
upp gömul hús, könnuð brot úr
sögu Reykjavíkur, tekið á móti
skólabörnum og öörum gestum
sem óska sérstaklega eftir því.“
{ Líknarhúsinu er því að finna
ýmsar skjalfestar upplýsingar
um Reykjavíkurborg, þar má
finna sögur einstakra húsa og
ljósmyndir úr gömlu Reykjavík.
„Ekki hægt að skilja
Laxness án þess að... “
Sumir hafa gagnrýnt Árbæj-
arsafn fyrir að það sé ekki nægi-
lega lifandi, lagt til að búið verði
í gömlu húsunum eða komið upp
einhvers konar starfsemi í þeim
svo sem verslunum eða veit-
ingastöðum. Hvað segir Nanna
um þessa gagnrýni?
„Húsin sem gerð eru upp hér á
safninu eru gerð upp með það í
huga að þau eru safnmunir, hús
sem á að búa í þarf að einangra
betur, setja upp rafmagn, hita og
þess háttar. Hér er verið að sýna
ákveðna þróun í byggingum, og
yrði erfitt að fá að skoða húsin
ef einhver byggi í þeim. Árbæj-
arsafn er fyrst og fremst safn,
og hér er hægt að skoða sögu-
fræg og venjuleg hús frá mis-
munandi tímum á einum stað
sem hlýtur að vera kostur. Hug-
myndin er að hér verði komið
upp nokkurs konar þorpi, hér
eru götur eða vísir að götum,
byggðin er enn heldur óþétt þar
sem fleiri hús eiga eftir að bæt-
ast í hópinn, því söfn sem þessi
byggjast venjulega á löngum
tíma.
Ég er ekki sammála þvl að
húsin séu ekki nógu lifandi þar
sem ekki er búið í þeim. Það er
alltaf líf í gömlum húsum. Þau
verða lifandi um leið og fólk
kemur að skoða þau, sýnir börn-
unum sínum hvernig forfeðurnir
bjuggu, þetta er hluti af þjóðar-
arfinum, það er t.d. ekki hægt að
skilja Laxness án þess að reyna
að setja sig inn í hvernig fólk
bjó. Ég held að þðrfin fyrir safn
af þessu tagi eigi eftir að aukast
með árunum. Þessi gömlu timb-
urhús eru ótrúlega fá og því mik-
ils virði að þeim sé vel við haldið.
Hvað varðar veitingahúsrekst-
ur, þá höfum við mörg undanfar-
in sumur verið með kaffiveit-
ingar í Dillonshúsi, húsið hefur
verið tekið mjög rækilega í gegn,
og næsta sumar á það að vera
fullbúið og væntanlega mjög fal-
legt.
Við höfum breytt inngangin-
um í safnið frá því sem áður var,
nú fer miðasalan fram í húsi
sem áður var Laugavegur 62, þar
verður komið upp verslun og ég
geri ráð fyrir að fólk geti komið
þar inn eins og í gamla búð og
keypt eitthvað eins og í gamla
daga.
Sumarsýningar og
Útnorðursafn
Á sumrin höfum við verið hér
með sýningar, héldum sýningu á
leikföngum eitt árið, flugminj-
um annað árið, þá hefur verið
hér iðnminjasýning, sýning á
verkum Jóns Helgasonar, sýning
á kvensöðlum og sýning á al-
þýðulist úr Dölunum í Svíþjóð
svo eitthvað sé nefnt. Við erum
með í svokölluðu Útnorðursafni,
en það er samstarf menningar-
sögulegra safna i Grænlandi,
Færeyjum og íslandi. Þetta safn
hefur m.a. fengið styrk úr Nor-
ræna menningarsjóðnum til sýn-
inga og nú eru sex sýningar í
gangi á vegum safnsins, flytjast
á milli landa.“
— Hvaða framkvæmdir eru
næst á döflnni hér i safninu?
„Það verður gengið betur frá
aðkomu safnsins, og undirbúin
sýning í prófessorshúsinu frá
Kleppi. Þar verður sýning úr
sögu Reykjavíkur, atvinnulíf og
byggingar. Það er að mörgu leyti
erfitt að fara frá þegar mörg
verkefni eru framundan, einn
draumurinn hefur t.d. verið að
koma hér upp tækniminjasafni,
en nú er eingöngu til deild í
Þjóðminjasafninu með því nafni.
Gamla rafstöðin hér i nágrenn-
inu er ágætlega til þess fallin."
— Hvensr liggur leið þín
hingað næst?
„Eg kem hingað á þing næsta
sumar, en ég veit ekki hvort ég
kem til að vera að loknu þessu
ári. Við eigum tvo stráka, 8 og 9
ára, sem eru fæddir og uppaldir
hér á safninu, annar þeirra
fæddist hér í einu húsanna, og
við eigum eftir að sjá hvort þeir
festa rætur í Svíþjóð."
texti: Valgeröur Jónsdóttir