Morgunblaðið - 13.01.1985, Qupperneq 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JANtJAR 1985
taka Elvis í sátt, eftir að hann fór í
herinn, en eftir það þótti hann vera
fyrirmynd bandarískra unglinga,
skyldurækinn sonur föðurlandsins,
sem hvorki neytti áfengis né tób-
aks.
Ekki er unnt að rekja hér feril
Elvis í smáatriðum eða nefna öll
þau lög og plötur sem hann skildi
eftir sig. Þó skal þess getið, að lagið
„All Shook Up“, sem út kom í apríl
1957, var níu vikur samfleytt í efsta
sæti vinsældalista í Bandaríkjunum
og er það, ásamt „Don’t Be Cruel“,
sem Elvis söng inn á plötu nokkrum
mánuðum áður, það lag sem lengst
hefur setið samfleytt í efsta sæti
vinsældalista í Bandaríkjunum.
Kvikmyndir og
herþjónusta
Elvis var nú orðinn þjóðardýrl-
ingur í Bandaríkjunum og marg-
faldur milljónamæringur. Hann
festi kaup á landareigninni „Grace-
land“ í Memphis og bjó sér og fjöl-
skyldu sinni þar heimili. Hann
hafði þá leikið í sinni fyrstu kvik-
mynd, „Love Me Tender" sem frum-
sýnd var í nóvember 1956. Árið 1957
voru frumsýndar tvær kvikmyndir
með Elvis í aðalhlutverkum, „Lov-
ing You“ í júlí og „Jailhouse Rock“ í
október. Þessar kvikmyndir fengu
allar metaðsókn og raunar var það
uvo með allar kvikmyndir Presleys.
Elvis lék í rúmlega 30 kvikmynd-
um á árunum 1960 til 1970 og gengu
þær undantekningarlaust mjög vel
hvað aðsókn varðaði og skiluðu all-
ar miklum hagnaði þótt deila megi
um gæði þeirra. Myndirnar voru
flestar byggðar á sömu formúlu og
er frá leið varð Elvis sjálfur afar
ósáttur við hlutverkin þótt hann
fengi litlu ráðið í þeim efnum.
Hann vildi takast á við veigameiri
hlutverk og trúði því að í sér byggju
ótvíræðir leikhæfileikar. Honum
gafst þó aldrei tækifæri til að
sanna það.
Þegar Elvis var kvaddur til her-
þjónustu árið 1958 töldu margir að
ferill hans væri á enda, þar eð hann
myndi hverfa aðdáendum sínum í
svo langan tíma. Höfuðsmaðurinn
fann þó ráð við því og lét hann
Elvis í sjónvarpsþættinum, sem
tekin var upp í júní 1968 og mark-
aöi upphaf þess tímabils er hann
fór aftur aö koma fram opinber-
lega eftir átta ára hlé. Á myndinni
er hann að syngja lagið „One
Night“, eitt af vinsælustu lögum
hans frá árinu 1958.
syngja inn á plötur áður en hann
fór, sem síðan komu út með vissu
millibili á meðan Elvis gegndi her-
þjónustu. Þá var fjórða kvikmynd-
in, „King Creole", frumsýnd á með-
an hann var í hernum. Elvis
gleymdist því ekki, fjarri því. Vin-
sældir hans jukust ef eitthvað var,
og nú voru foreldrarnir farnir að
elska hann líka.
Á meðan Elvis var í hernum lést
móðir hans og var það honum mikið
áfall. Hann hafði alla tíð verið mjög
háður henni og nánast dýrkað jörð-
ina sem hún gekk á. Hann átti erf-
itt með að sætta sig við orðinn hlut
og lengi á eftir talaði hann um hana
eins og hún væri enn á meðal lif-
enda.
Lífið í Graceland
Herþjónustan voru síðustu tengsl
Presleys við raunverulegt líf fólks-
ins í iandinu. í mars 1960 kom hann
heim, eftir að hafa gegnt herþjón-
ustu í Vestur-Þýskalandi. Upp frá
því fór hann að einangrast frá
venjulegu fólki og lífið tók á sig
mynd óraunverulegs ævintýris, sem
hann upplifði í sínum eigin heimi
ásamt félögum sínum í Memphis-
mafíunni, innan múranna í Grace-
land. Vinir hans tóku eftir mikilli
breytingu á honum til hins verra og
sumir vildu kenna um fráfalli móð-
ur hans. Þegar hér var komið voru
vinsældir hans orðnar af þeirri
stærðargráðu að ekki var talið á
það hættandi að láta hann koma
fram opinberlega á tónleikum.
Hann söng hins vegar inn á plötur
og lék í hverri myndinni á fætur
annarri. Bjó ýmist í Graceland eða í
einkavillu sinni í Hollywood, ein-
angraður frá umheiminum.
Ymsar sögur eru sagðar af lífinu
í Graceland á þessum árum. Víst er
að þar hefur verið líf og fjör þótt
erfitt sé að greina satt frá lognu í
þeim efnum. Elvis var nú orðinn
gjörsamlega einangraður frá um-
heiminum og það var heilmikið til-
stand þegar hann hætti sér út fyrir
landareignina. Það þótti tilkomu-
mikil sjón að sjá þegar bílaflotinn
ók úr hlaði í Graceland, tíu til tutt-
ugu limúsínur, lífverðir í nokkrum
fyrstu, kóngurinn sjálfur í einni,
sjimpansinn hans í annarri og
hundurinn í þeirri þriðju. Uppátæki
þau, sem Elvis og félagar hans í
Memphis-mafíunni höfðu í frammi
á þessum árum verða ekki tíunduð
hér. Lífið var leikur og fíflagangur,
kvennafar og samkvæmi.
Miklar sögur fara af örlæti Elvis
á þessum árum, enda vissi hann
ekki aura sinna tal og þótti með
ólíkindum eyðslusamur. En hvernig
sem hann sóaði peningum á báða
bóga sá hvergi högg á vatni. Fjár-
munir streymdu inn, enda lék Elvis
í þremur kvikmyndum á ári að með-
altali, sem allar hlutu metaðsókn.
Sagt er að Elvis hafi átt það til að
senda bláókunnugu fólki stórgjafir
ef hann vissi að það ætti um sáit. að
binda. Sögur þessar spurðust út og
áttu þátt í að gera hann að þjóð-
hetju í Bandaríkjunum, eins konar
Hróa hetti.
Á sama tíma gerðist hann æ
kröfuharðari gagnvart samstarfs-
fólki sínu og hann krafðist skilyrð-
islausrar hlýðni og undirgefni af
öllum sem voru í kringum hann.
Þessari hlið á rokkkóngnum var
ekki haldið á loft út á við né heldur
furðuleg uppátæki, eins og þegar
hann skaut á sjónvarpsskerminn
þegar honum líkaði ekki dagskráin,
eða þegar hann ræsti félagana út
um hánótt til að fara í skoðunarferð
um líkhúsin í Memphis.
Bítlarnir voru nú komnir fram á
sjónarsviðið og tónlistarsmekkur
unga fólksins breyttist. Í bakgrunn-
inum gnæfði hins vegar ímynd
rokkkóngsins, óáþreifanleg og dul-
arfull. „Hvar er Elvis?“ spurðu Bítl-
arnir þegar þeir komu til Banda-
ríkjanna og loksins í ágúst, árið
1965, bar fundum þeirra saman á
heimili Presleys í Bel Air í Holly-
wood. Elvis talaði aldrei um Bítlana
sem arftaka sína, en þeir gerðu
enga tilraun til aö leyna aðdáun
sinni á honum og nefndu hann iðu-
lega sem sína einu og sönnu fyrir-
mynd.
Priscilla
Þess er áður getið, að Elvis höfð-
aði einkum til ungra stúlkna í upp-
hafi frægðarferils síns og það voru
konur sem upphaflega hófu hann á
stall frægðar og frama. Jafnvel eft-
ir að hann fór aftur að koma fram
opinberlega í Las Vegas, á árunum
eftir 1970, voru bekkirnir þéttskip-
aðir konum, sem sátu eins og dá-
leiddar með andvörpum og óhljóð-
um og engum gat dulist, af hvaða
hvötum rakur gljáinn í augum
þeirra var sprottinn.
Sjálfur var Elvis mikill kvenna-
maður og kom það fram strax í upp-
hafi frægðarferils hans. Red West
minnist þess í bók sinni að í þá
gömlu góðu daga hafi hann stund-
um verið með fleiri en einni stelpu
sama daginn. Raunar biðu þær í
röðum og Elvis hefur aðeins verið
eins og hver annar dauðlegur mað-
ur í þessum efnum.
Eitt af lögmálum höfuðsmanns-
ins til að byggja upp vinsældir og
ímynd Elvis var að halda honum í
hlutverki hins eftirsótta pipar-
sveins. Það kom því mörgum á
óvart er hann gekk að eiga Priscillu
Ann Beaulieu í maí 1967. Þeir sem
til þekktu vissu þó betur. Elvis
hafði kynnst Priscillu barnungri á
meðan hann gegndi herþjónustu í
Þýskalandi, en hún var dóttir eins
af yfirmönnum bandaríska hersins
í Evrópu. Kunningsskap þeirra var
þó haldið leyndum fyrir umheimin-
um þar til þau voru vígð saman í
heilagt hjónaband á Aladdin-hótel-
inu í Las Vegas.
Hjónaband þeirra var farsælt til
að byrja með og haft er eftir Red
West að Priscilla sé áreiðanlega
eina manneskjan sem Elvis hafi
nokkru sinni þótt verulega vænt
um, ef undan er skilin móðir hans.
Dóttir þeirra, Lisa Marie, fæddist í
febrúar 1968, og lífið virtist brosa
við fjölskyldunni í Graceland.
Þetta sama ár var farið að ræða
það í alvöru að Elvis kæmi aftur
fram opinberlega. í júní 1968 kom
hann fram í sjónvarpsþætti, eftir
átta ára hlé, og þótti takast vel upp.
Þetta var fyrsta tilraun þessarar
lifandi goðsagnar, til að stíga niður
af stallinum og koma aftur til fólks-
ins. Hann varð að sanna fyrir sjálf-
um sér að aðdáendurnir væru enn á
sínum stað og elskuðu hann eins og
fyrr.
Endurkoma í
Las Vegas
Elvis mun hafa verið mjög hik-
andi í fyrstu við að koma fram á
hljómleikum enda hefði það getað
þýtt endalok ferils hans ef illa tæk-
ist til. Hann komst þó að þeirri
niðurstöðu að annað hvort væri að
duga eða drepast. Hljómleikarnir
voru svo haldnir á International
Hotel í Las Vegas í ágúst 1969, og
Elvis gerði svo stormandi lukku, að
annað eins hafði aldrei sést í þess-
ari háborg skemmtiiðnaðarins.
Skemmtikraftar í Bandaríkjun-
um hafa gjarnan verið metnir í
réttu hlutfalli við velgengni þeirra
á skrauthótelum Las Vegas-borgar.
Samkvæmt þeim mælikvarða er
Elvis dýrasti og eftirsóttasti
skemmtikraftur sem uppi hefur
verið. Hann var sá eini sem tókst að
troðfylla salina vikum saman, á
uppsprengdu miðaverði og var upp-
selt marga mánuði fyrirfram. Og
þannig var það allt fram á síðasta
dag.
Endalokin
En þótt Elvis ætti slíkri vel-
gengni að fagna á sviðinu voru blik-
ur á lofti í einkalífinu. Priscilla
undi illa hinu einangraða lífi í
Graceland, og hún fékk sjaldan að
fara með í hljómleikaferðirnar.
Elvis hafði tekið aftur upp gamla
kvennafarið og fór ekki leynt með
það. Þá mun nokkuð hafa verið far-
ið að bera á vaxandi lyfjanotkun
hjá honum, þótt heimildum beri
ekki saman um hvenær, eða hvers
vegna Elvis féll í þá sjálfseyð-
ingargryfju.
Sumir segja að það hafi ekki
byrjað fyrr en um svipað leyti og
hann fór aftur að koma fram opin-
berlega í Las Vegas. Hann hafi þá
verið svo taugaóstyrkur að hann
hafi orðið að styrkja sig á örvandi
lyfjum og síðan hafi þetta vaxið
hröðum skrefum.
Önnur heimild hermir að lyfja-
neyslan hafi byrjað með hálsbólgu
og Elvis hafi þá verið sleginn svo
sjúklegum ótta við að missa rödd-
ina, að það hafi jaðrað við hreina
vitfirringu. Hann hafi sífellt heimt-
að sterkari og sterkari lyf við
ímynduðum krankleika í hálsi og
hafi þetta endað með áðurnefndum
afleiðingum. Enn aðrir halda því
fram að Elvis hafi byrjað í örvandi
lyfjum eftir að móðir hans dó, þótt
ekki hafi borið á þessari neyslu fyrr
en undir lokin.
Hér skal ekkert fullyrt í þeim
efnum, en víst er að það er ekki fyrr
en Elvis kemst í kynni við lækninn
Dr. Nick um og eftir 1970 að lyfja-
notkunin fer að verða vandamál.
Læknir þessi var þekktur meðal
skemmtikrafta undir nafninu „Dr.
Feelgood" enda var hann óspar á
hvers konar lyf til að létta mönnum
tilveruna.
Það var raunar ekki fyrr en eftir
skilnað þeirra Priscillu í október
1973, að menn þóttust sjá þess ein-
hver merki að Elvis gekk ekki heill
til skógar, hvorki andlega né lík-
amlega. Hvort sem það voru afleið-
ingar skilnaðarins eða af öðrum
orsökum skal ósagt látið, en víst er
að skilnaðurinn við Priscillu kom
ákaflega illa við Elvis, og særði
stolt hans og sjálfsvitund. Það var
nefnilega hún sem skildi við hann
en ekki öfugt. Raunar hafði EIvis
haft á orði að skilnaður væri óum-
flýjanlegur, enda vildi hann losna
úr hjónabandinu. Priscilla var hon-
um fjötur um fót í kvennamálunum,
sem sífellt urðu fyrirferðarmeiri í
einkalífi hans. En það var hann sem
ætlaði að skilja við hana.