Morgunblaðið - 13.02.1985, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 13. FEBROAR 1985
47
Tríhliða samræður kirkjudeilda eru einn þátturinn f samkirkjulegu starfsem-
inni. f þeim tilgangi að undirbúa slíkar viðræður við lútersku kirkjuna komu
orþódoxir kirkjuleiðtogar víðsvegar úr heiminum til fundar í Skálholti árið
1980. Hér sést hópurinn við Skálholtskirkju ásamt þáverandi rektorshjónum,
Dóru Þórhallsdóttur og sr. Heimi Steinssyni. Á myndinni eru einnig þrír
starfsmenn Lúterska heimssambandsins.
anna og milli þeirra. Við gerum
ráð fyrir bæði jákvæðum og neikv-
æðum viðbrögðum."
Upphafið sem viðmiöun
Hvernig hefur vinnubrögðum
nefndarinnar verið háttað?
„f upphafi, og raunar þar til
ráðstefnan var haldin hér i Lundi
árið 1952, var samanburðaraðferð-
in ríkjandi, bornar voru saman
hinar ýmsu kirkjuhefðir og játn-
ingar og leitast við að finna það
sem þeim er sameiginlegt. Viðmið-
unin var þá kirkjurnar og trúfé-
lögin í samtíðinni. Árið 1952 var
tekið upp nýtt sjónarmið. Þá varð
viðmiðunin það sem er sameigin-
legt frá upphafi þ.e.a.s. hin biblíu-
legu rit. I þessari aðferð er fólgið
gagnrýnið viðhorf til allra núver-
andi kirkna og trúfélaga. Ríkjandi
kirkjulegar hefðir og játningar
verða ekki eins sjálfsagður hlutur
og áður.“
Geturðu nefnt nokkur dæmi um
þetta út frá textanum sjálfum?
„Já, það er t.d. í sambandi við
skírnina. Það er augljóst að engin
kirkjudeild leggur jafn mikla
áherslu á mikilvægi skírnarinnar
og Nýja testamentið sjálft gerir."
Geta þjóðkirkjur Norðurlandanna
tekið þetta til sín sérstaklega?
„Já, það er ekki nokkur vafi á
því. Sjá t.d. grein 16 í kaflanum
um skírnina (á blaðsíðu 25 í ísl.
þýðingunni, innsk. PP). Þar stend-
ur að þeir sem iðka barnaskírn
skuli vera á varðbergi gagnvart
því að hún verði ekki misnotuð
þannig að skírnin missi raunveru-
legt gildi sitt. Þar stendur:
„Til þess að sigrast á ágreiningi
sínum þurfa bæði þeir sem iðka
trúaðra skírn og þeir sem iðna
barnaskírn að endurskoða
ákveðin atriði í breytni sinni.
Hinir fyrrnefndu ættu að leitast
við að tjá sterkar þá staðreynd
að börnin þurfa líka á náð Guðs
og vernd að halda. Hinir síðar-
nefndu verða að varast að veita
skírn athugasemdalaust og tak-
ast af meiri alvöru á við ábyrgð
sína á því að skírð börn séu alin
upp til að taka ábyrga afstöðu
til Krists."
Bak við þessa athugasemd ligg-
ur að sjálfsögðu það sem stendur
áður um sambandið á milli trúar
og skírnar í greinunum 8—10.
Skíriiin er ekki einkamál fjöl-
skyldunnar, heldur er hún mál
sem varðar söfnuðinn í heild."
Á sama tíma og samkirkjulegu
hreyfingunni hefur vaxið fiskur um
hrygg hefur orðið merkileg hreyfíng
og samstaða um helgisiði (liturgi)
þar sem oft virðist einnig leitað til
þess upprunalega. Hefur þessi hreyf-
ing haft einhver áhrif á starf ykkar í
guðfræðilegu nefndinni?
„Það má segja að á áttunda ára-
tugnum hafi aftur orðið viss
stefnubreyting innan nefndarinn-
ar í sambandi við það að meira
tillit var tekið til helgisiðanna.
Þetta kemur fram i textanum. Þar
eru ábendingar um það hvað sé
eðlilegt að hafa um hönd í sam-
bandi við skírnina og kvöldmáltíð-
ina. í sambandi við þjónustuna og
embætti kirkjunnar er fjallað sér-
staklega um vígsluna. Allt þetta
er beinlínis tengt helgisiðunum. Á
bak við þetta sjónarmið nefndar-
innar liggur sú staðreynd að hvað
sem nú stendur í játningarritun-
um og öðrum sambærilegum rit-
um, þá er það sem sagt er og gert í
guðsþjónustunni það sem snertir
fólkið. { helgisiðunum birtist
skilningur kirkjunnar á skírninni,
kvöldmáltíðinni, þjónustunni og
mörgum öðrum atriðum. Það er
margt í helgisiðahreyfingunni
sem stefnir í sömu átt og sam-
kirkjulega hugsjónin. Guðsþjón-
ustur ólíkra kirkjudeilda hafa þró-
ast á líkan hátt."
Kvöldmáltíðarsakra-
mentið - máltíð drottins
Er eitthvað þaö í textanum sem
þér þykir markverðast að náðst hafí
samhugur um innan nefndarinnar?
„Það væri þá helst kaflinn um
Heilaga kvöldmáltíð. Hann fjallar
um ýmislegt sem án efa er fram-
andi fyrir sumar kirkjudeildir.
Heilög þrenning er t.d. ákaflega
lifandi tákn innan vissra safnaða í
sambandi við kvöldmáltíðina. Þar
er þakkargjörð til Föðurins, minn-
ing Krists og ákall til Heilags anda.
í lúterskri hefð hefur áherslan
beinst að því Kristologiska og
sambandi Jesú og einstaklingsins.
í texta nefndarinnar er hin
kirkjulega heild tekin inn í mynd-
ina. Þar er áhersla lögð á Heilaga
kvöldmáltíð sem máltíð Drottins
— máltíð í guðs ríki — samfélagið
við Jesú og minninguna um þær
máltíðir sem hann neytti með
lærisveinum sínum. Þær boða
fögnuðinn og eftirvæntinguna um
komu Guðs ríkis í Kristi. Þetta
sjónarmið hefur sem sagt orðið
útundan í lúterskri hefð. Við höf-
um í raun og veru týnt þessu
niður. Lúther skrifaði árið 1519
bækling um kvöldmáltíðina. Aðal-
þema hans var samfélagið (com-
munio), samfélagið í Kristi, og
fyrir hann, samfélagið um Guð, og
ekki síst samfélag þeirra sem
neyta sakramentisins.
Eftir þetta komu svo upp deilur
milli fylgismanna Lúters annars
vegar og fylgismanna Zwinglis og
Kalvins hins vegar. Þá varð
spurningin um eðli nærveru
Krists í sakramentinu aðalmálið
en hin atriðin hreinlega gleymd-
ust.“
Geturðu nefnt önnur dæmi þar
sem Límatextinn gefur kirkjunum
ástæðu til að endurmeta hefð sína
og læra af öðrum?
„Það eru án efa mörg svipuð
dæmi innan annarra kirkjudeilda
þó ég þekki það ekki eins vel. {
rómversk-kaþólskp kirkjuhefðinni
hefur t.d. áköllun Heilags anda
fallið í skuggann. Nú sést örla á
henni í kaþólsku messunni eftir
þær umbætur sem urðu í kjölfar
Annars Vatikanþingsins."
Það hefur án efa verið stór stund
þegar trúar- og skipulagsnefndin
samþykkti Límatextann og sendi
hann frá sér. Þú varst þar viðstadd-
ur.
„Já, þetta var á fundi nefndar-
innar í Líma í janúar 1982. Sér-
stök undirnefnd hafði verið valin
til þess að ganga frá textanum og
hún sendi frumvarp sitt til allra
nefndarmanna í ársbyrjun 1981 til
þess að þeir gætu komið með
breytingartillögur. Nefndin tók
við þessum tillögum og mikið verk
og vandasamt lá þá fyrir að vinna
úr þeim. Þegar við komum til
Líma lá svo fyrir niðurstaða und-
irnefndarinnar. Enn komu fram
breytingartillögur — um 100 tals-
ins.
Það leit sem sagt alls ekki vel út
með það, að takast mætti að sam-
þætta hin ólíku sjónarmið, og
sameinast um eina skýrslu. Það
var óvinnandi vegur fyrir undir-
nefndina að taka tillit til allra
nýkominna breytingatillagna og
það var ómögulegt að segja hvern-
íg fara mundi við atkvæðagreiðsl-
una. Það var því alveg sérstök
stemmning í salnum þegar í Ijós
kom að enginn greiddi atkvæði
gegn textanum. Enginn notfærði
sér heldur þann möguleika að
sitja hjá. Skýrslan var því sam-
þykkt samhljóða. í raun og veru
bjóst enginn við þessu. Það má
orða það þannig að við höfum á
þessari stundu fundið fvrir nær-
veru Heilags anda. Sameiginlegar
guðsþjónustur og bænastundir
voru mikilvægur þáttur sem efldu
samstöðu og skilning okkar á
sjónarmiðum hvers annars."
Þú hefur starfað við samkirkjuleg
verkefni nú í 20 ár. Hvað er að þínu
mati mikilvægast með tilliti til
áframhaidandi árangurs af þessu
starfi?
„Það er reynsla mín að það sé
ekki svo óyfirstíganlegt fyrir guð-
fræðinga og fulltrúa kirknanna að
komast að samkomulagi þegar
þeir vinna saman og geta rætt
málin ofan í kjölinn. En niður-
staðan verður oft framandi fyrir
þá sem ekki hafa tekið þátt í þess-
um umræðum. Þess vegna gerist
svo lítið þótt ótal samkirkjuleg
skjöl séu skrifuð. Límatextinn
hefur fengið einstakar móttökur
nú þegar og ég held að ætla megi
að fjöldi fólks taki nú þátt i þessu
starfi. Hann hefur orðið sam-
kirkjulegu hreyfingunni hvati og
sú var ætlunin í upphafi."
Þeir sem átt hafa þess kost að
hlýða á fyrirlestra prófessors Per
Erik Personar, komast fljótt að
raun um, að það er ekki að ósekju
sem hann hefur valist til þátttöku
í hinu mikilvæga starfi, sem fram
fer í trúar- og skipulagsnefndinni
á vegum Alkirkjuráðsins. Hann
hefur einstakt vald á hinum ýmsu
játningahefðum og kirkjukepning-
um, greiðir úr þeim á einfaldan og
ljósan hátt, og sýnir hvernig hinar
ólíku sögulegu og menningarlegu
forsendur hafa veitt þeim í ólíka
farvegi. Hann dregur um leið fram
það sígilda í kristindóminum og
tengir það ritum biblfunnar og
hinni postullegu kenningu.
Pétur Pétursson er doktor í trúar-
lífsfélagsfræði og starfar rið rann-
sóknir og kennslu við hiskólann í
Lundi. Hann er fréttamaður Mbl.
þar.
Bændahallarinnar til að kynna
náttúruverndarlögin og blása upp
óskabyr þeim til handa. Frum-
mælandi var Eysteinn Jónsson.
Ekki sá nein merki þess að bjart-
sýni okkar bænda, að við gætum
haft vit fyrir Alþingi, hefði borið
neinn árangur.
Sló nú aðeins í baksegl, er ég
benti á þessa galla á annars góðu
frumvarpi, sem þjónaði mikils-
verðu markmiði. Tali mínu var í
engu sinnt og ætlast til að óska-
byrinn héldist. Þá hvessti nokkuð
og lá við af af tæki byrinn. Ég
benti á með rökum sem enn
standa óhrakin, að ekki mætti
setja i ein lög „náttúruvernd og
lögverndað traðk“, og leit nú út
fyrir að fundurinn gæti orðið all
sviptivindasamur. í stað þess að
svara mér úr ræðustóli, gekk
Eysteinn að borði okkar frænda
og við ræddum þetta nokkra stund
í hljóðskrafi, og varð það að sam-
komulagi og fastmælum bundið,
að þessi ágalli yrði sniðinn af
frumvarpinu. Við það var staðið.
Fundurinn var langur og góður,
mikill einhugur um náttúruvernd-
armál.
Sá mæti maður Hákon Guð-
mundsson hæstaréttarritari sakn-
aði þeirra atriða sem niður voru
felld, svo að hann ritaði þar um,
og taldi að frumvarpinu hefði ver-
ið spillt f meðförum Alþingis. Ég
tók hanskann upp fyrir Alþingi,
taldi það hafa sýnt sanngirni og
vitsmuni og sendi Hákoni opið
bréf í Tímanum sumarið 1973;
„Bein þú geiri þínum f aðra átt
þangað sem þörfin er meiri". Þess-
ar orðræður urðu ekki lengri.
Hákon svaraði mér af vinsemd og
Við Laugafell um 20. aprfl 1984.
háttvísi, sendi mér bókina Land-
nýting, áritaða: Grímur Norðdahl.
Með kveðju í tilefni af tilskrifi í
sumar. Hákon Guðmundsson. Mér
þykir óvenjuvænt um þessa bók.
Féll svo þessi umfjöllun niður,
utan hvað ég skrifaði smáævin-
týri, Baltazar myndskreytti, til-
einkað þeirri frómu hugsjón, að
allt ísland væri opið og frjálst öll-
um landsins börnum.
Þó bókin Landnýting sé mér
kær, hef ég skömm á sumu sem í
Ljósm./Garðar Skaftason
henni stendur, til dæmis þessum
orðum Páls Líndal á bls. 24: „Þar
dugar engin linka. í þeim efnum
verður „að stjórna með járn-
sprota", svo að notuð séu orð úr
helgri bók.“ Svona járnsprota-
siðfræði er íslendingum boðið
uppá á seinnihluta tuttugustu ald-
ar, þjóð, sem á eitt elsta þing ver-
aldar, þjóð, sem hefur um aldir
smalað allt Island svo vítt sem
gras grær, með skipulögðu sam-
starfi sem gerir kleift að sigrast á
ótrúlegustu viðfangsefnum.
Fjallkóngar þurfa engan járn-
sprota.
Islendingar sóttu sjálfstæði sitt
í hendur Dana, ekki með járn-
sprota, aðeins með rökum og sann-
girni. Danir svöruðu með vitsmun-
um og drengskap. Þessi saga ætti
að vera kennd við alla háskóla
heims. Við þurfum ekki að sækja
fyrirmynd um stjórnarfar austur í
Miðj arðarhaf sbotna.
Jafnrétti
Rithöfundurinn Nexe segir ein-
hvers staðar frá frænku sinni, fá-
tækri vinnukonu, sem réði sig í
nýja vist. Frúin tók á móti henni
vingjarnleg og virðuleg og spurði:
Mætti ég fá að sjá meðmælin yðar.
Vinnukonan dró þau upp úr tösk-
unni og rétti frúnni. Hún las,
kinkaði svo kolli og sagði: Ágætis
meðmæli. Þá sagði vinnukonan:
Mætti ég svo fá að sjá meðmælin
yðar?
Hver er réttur þegnsins? spurði
ólafur Thors. Allt þetta vakir
fyrir mér þegar hér er hreyft
óformlegum hugmyndum um að
gera þá með nokkrum hætti
ábyrga gerða sinna, sem með
reglugerðarrugli stofna til
árekstra í réttarfari landsins.
Svipað og þeir sem árekstrum
valda í umferðinni sieppa ekki
ábyrgðarlaust. Þar með er ekki
sagt að það eigi að nota járn-
sprota, hýða menn við staur, setja
í gapastokk eða beita öðrum þeim
ruddaskap sem áður tíðkaðist.
Hitt gæti komið til athugunar að
nota svipaðar aðferðir og íþrótta-
hreyfingin beitir, gefa áminn-
ingar, víkja mönnum frá um til-
tekinn tíma og að fullu; ef annað
þykir ekki duga.
Hefði það verið hundur
Þegar hundur er hér nefndur, er
það gert með hugarfari Alberts og
barnsins sem fannst grátandi yfir
hundi sínum dauðum. Lögreglan
hafði skotið hann án dóms og laga.
Góð kona fékk mig til þess að út-
vega hvolp barninu til huggunar.
Hundurinn hefur verið vinur
mannsins frá örófi alda. Islend-
ingar hefðu vart haldið líftórunni
án aðstoðar hans við fjárgæslu,
smalamennsku og vörslu túna og
engja. En taki hann upp á þeim
fjanda að hundsa sitt hlutverk og
þjóti eltandi og geltandi eftir
hverju sem er, þá fær hann orð í
eyra. Er hundskammaður. Láti
hann sér ekki segjast, losa menn
sig við hann.
Náttúruverndarráð á miklu
hlutverki að gegna, en taki það
upp á því að sniðganga stjórn-
arskrá og lög, skrumskæla ís-
lenska tungu, sem er ein af dás-
emdum náttúrunnar, eins og
lóukvak eða lækjarniður, og tor-
velda þjóðinni umgengni við nátt-
úru landsins, þá fær það orð í
eyra. Og láti það sér ekki segjast,
þá losar þjóðin sig við það.
Grímur S. Sorðdahl er bóndi í
Mosfellssreit og raraformaður
Náttúrurerndarsamtaka Suður-
lands.