Morgunblaðið - 23.04.1985, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. APRÍL 1985
-----------------------------—-------
Náttúrugripasafn Islands
— eftirSigurð
Pétursson
Síðari grein
í tröllahöndum
Þann 4. apríl 1952 var skipuð ný
Byggingarnefnd Náttúrugripa-
safnsins. Voru tilnefndir í hana
prófessorarnir Þorkell Jóhannes-
son, sem var formaður, Trausti
Einarsson og Jón Steffensen;
ennfremur umsjónarmenn safns-
ins, Finnur Guðmundsson og Sig-
urður Þórarinsson. Nefndinni var
falið að endurskoða uppdrætti
Gunnlaugs Halldórssonar með til-
liti til skipulags háskólalóðarinn-
ar. Stefnt skyldi að því, að vinna
við bygginguna gæti hafist 1. maí
1953.
Hófust nú mikil fundahöld.
Haldnir voru 39 bókaðir fundir á
15 árum, sá síðasti i lok ársins
1967. Bætt var fljótlega í nefndina
þeim Valtý Stefánssyni ritstjóra
og Einari Erlendssyni húsameist-
ara og síðar miklu fleirum. Er þar
fyrst að nefna húsameistarana
Bárð ísleifsson, Hörð Bjarnason
og Guðmund Kristinsson, þá
Þorbjörn Sigurgeirsson eðlisfræð-
ing, er tók við formennskunni árið
1960, og síðan þá Eyþór Einarsson
grasafræðing, Birgi Thorlacius
ráðuneytisstjóra i menntamála-
ráðuneytinu og Árna Gunnarsson
frá sama ráðuneyti. Auk þess
vann Gunnlaugur Halldórsson
alltaf með nefndinni. Alls komu
því hér til skjalanna 16 manns.
Það var strax ljóst á fyrstu
fundum nefndarinnar, að teikn-
ingum Gunnlaugs Halldórssonar
yrði að breyta frá grunni, ef auka
ætti húsrýmið eins mikið og um
var beðið, en Gunnlaugur taldi að
umbeðnar stækkanir næmu um
1700 rúmmetrum (m3).
Var þar aðallega um að ræða
fyrirlestrasal og stækkanir á
vinnuherbergjum, bókasafni og
geymslum. Auk þess reyndist
mjög erfitt að finna byggingunni
stað á háskólalóðinni. Var þetta
allt rætt í nefndinni árum saman
án árangurs.
Þá var það á 21. fundi nefndar-
innar þ. 5. júní 1957, að bent var á
þann möguleika að kaupa hæð í
húsi Sveins Egilssonar við
Hlemmtorg og innrétta hana fyrir
Náttúrugripasafnið til bráða-
birgða. Lýstu viðstaddir nefndar-
menn sig allir fylgjandi þeirri til-
lögu. Þegar kom að því að háskóla-
ráð sótti um fjárfestingaleyfi í
þessum tilgangi, voru með um-
sókninni tilgreindar veigamestu
ástæðurnar fyrir því, að hraða
þurfti byggingu fyrir Náttúru-
gripasafnið, en ástæðurnar voru:
Þörf Náttúrugripasafnsins á
viðunandi byggingu,
þörf Háskóians á húsnæði fyrir
náttúrufræðikennslu og
þörf Landsbókasafnsins að
losna við Náttúrugripasafnið úr
sínum húsakynnum.
Hér var Náttúrugripasafnið
nánast orðið til ama. Það þurfti
aðeins að fá „viðunandi" húsakost,
svona rétt úrlausn, svo að þjónað
yrði hagsmunum hinna rótgrónu
stóru ríkisstofnana. Eftir því fóru
líka málalokin, nema hvað húsa-
kosturinn varð ekki einu sinni við-
unandi. Náttúrugripasafninu var
lokað árið 1960, gripunum pakkað
niður og þeir geymdir í 7 ár 1
gömlum „bragga" frá stríðsárun-
um. Byggingarnefndin hafði lengi
óttast, að kvikmyndahús háskól-
ans, sem verið var að byggja, yrði
látið ganga fyrir um fjárveitingar.
Þetta varð líka raunin, því að ekk-
ert var gert fyrir Náttúrugripa-
safnið, en árið 1961 stóð Háskóla-
bíó á sínum stað fullbyggt.
Háskólinn keypti nú 3. hæðina í
húsinu við Hlemmtorg og tók að
innrétta hana fyrir Náttúrugripa-
safnið. Tók það mörg ár, því að
tillögur voru margvíslegar, skoð-
anir skiptar og verkið gekk mjög
illa.
„Og fæddist lítil mús“
Húsið við Hlemmtorg, sem hér
er um að ræða, stendur á milli
tveggja aðalgatna. Veit suðurend-
inn út að Laugaveginum og er hús-
ið allt skráð Laugavegur 105.
Norðurendinn veit út að Hverfis-
götunni og er oft gefið þar númer-
ið 116, en það hús er hvergi til á
skrá. Aðalinngangurinn á fram-
hlið hússins er frá Hlemmtorgi, og
er þar bæði stigi og lyfta. Annar
inngangur minna áberandi er frá
Hverfisgötu, þar er stigi en engin
lyfta. Þetta er eina leiðin að sýn-
ingarsal Náttúrugripasafnsins.
Gestirnir þurfa ekki lyftu, bara
vísindamennirnir.
Stærð hússins er 6 hæðir, gólf-
flötur alls 4556 fermetrar (m2) og
er eignarhluti Háskóla Islands
16,5% þ.e. 751,24 m2. Þessu hús-
rými hefur verið ráðstafað á eftir-
farandi hátt: Sýningarsalurinn er
aðeins 100 m2 og önnur salarkynni
því ca. 650 m2. Þetta húsrými er
eingöngu notað fyrir skrifstofur
og til annarra nota sérfræð-
inganna við safnið, en þeir eru nú
átta talsins, svo og fyrir bókasafn
og geymslur fyrir náttúrugripi,
sem ekki rúmast í sýningarsaln-
um.
Sýningarsalurinn þarna er til
skammar lítill. Það er aðeins fyrir
snilli Finns Guðmundssonar, að
þar hefur tekist að setja fagurlega
upp ótrúlega marga sýningargripi.
Þetta litla safn er talið fjársjóður
fræðslu og ánægju, sem örfáir vita
um og erfitt er að finna og nálg-
ast. Salur þessi var opnaður 1. maí
1967 og hefur allt staðið þar
óbreytt síðan. Aðsókn að safninu
er sáralítil, innan við 10 gestir á
dag, jafnvel á sunnudögum, að því
er undirritaður hefur fregnað og
sjálfur reynt. Er það Vio hluti þess
sem var árið 1945, miðaö við fram-
anritaða töflu.
Það er augljóst mál að vegna
smæðar sýningarsalarins, stað-
setningar hans og fjölda ósýndra
gripa, er þetta safn fjarri því að
geta kallast Náttúrugripasafn ís-
lands.
Því verður ekki neitað, að hér
hafa orðið hærðileg mistök við
nýtingu og innréttingu hæðarinn-
arti húsinu við Hlemmtorg. Sýn-
ingarsalurinn hefði átt að vera
tvöfalt stærri og með beinan inn-
gang frá aðaluppgangi. Þá væri
samt eftir nægilegt húsrúm fyrir
þrjá umsjónarmenn, einn fyrir
hverja deild safnsins, en fleiri
þurftu þeir ekki að vera. Auk þess
gat rúmast þarna bókasafn,
vinnustofur fyrir uppsetningu
náttúrugripa og lagfæringar á
þeim, og svo einhver geymsla. Við
þessi skilyrði gat Náttúrugripa-
safnið vel unað i nokkur ár, meðan
beðið væri eftir þeirri byggingu, er
lofað hafði verið með samningnum
frá 1947.
En nú hefur Ríkissjóður íslands
svikið þann samning, eins og áður
var sagt, og Náttúrugripasafn ís-
lands er týnt og tröllum gefið.
Dr. Sigurður Pétursson
„Til þess að bjarga
Náttúrugripasafni ís-
lands liggur nú beint við
að nema nú þegar úr
gildi lög nr. 48/1965 um
Náttúrufræðistofnun ís-
lands m.m.. Öðlist þá
lögin nr. 17/1951 um
Náttúrugripasafn ís-
lands aftur gildi sitt.“
Gönuhlaup
Þann 18. maí 1965 voru gefin út
lög nr. 48/1965 um almennar nátt-
úrurannsóknir og Náttúrufræði-
stofnun íslands. Aðaláherzlan er
þar lögð á að skapa eina allsherjar
„miðstöð almennra vísindalegra
rannsókna á náttúru íslands", sem
um leið hafi „eftirlit með almenn-
um rannsóknum erlendra náttúr-
ufræðinga hér á landi". Þetta lítur
ágætlega út, en þetta er bara
sama verkefnið og falið var Ran-
nsóknaráöi ríkisins með lögum nr.
68/1940.
En það er annað miklu athyglis-
verðara í ofannefndum lögum um
Náttúrufræðistofnunina, því að í
4. greininni stendur, að nú skuli
koma upp tveimur náttúrugripa-
söfnum: I fyrsta lagi „sem full-
komnustu vísindalegu safni ís-
lenzkra og erlendra náttúrugripa"
og í öðru lagi „sýningarsafni, er
veiti sem gleggst yfirlit um nátt-
úru íslands og sé opið almenn-
ingi“.
Það verður að segjast eins og
það er, að hér er á ferðinni eitt
furðulegasta og vitlausasta uppá-
tæki, sem hugsast getur. Þegar
barist hefur verið fyrir því í rúm
40 ár að byggja hér hús af viðráð-
anlegri stærð yfir Náttúrugripa-
safnið og það hefur ekki tekist, þá
er tekið það ráð að byggja tvö söfn
fyrir eitt. Og við á að bæta miklu
fullkomnara safni en þvi, sem
fyrir er. Já, miklir menn erum við,
Hrólfur minn!
Nú kemur Hið íslenzka náttúru-
fræðifélag aftur til sögunnar. í fé-
lagsbréfi þess í nóvember 1984 er
frá því sagt, að á stjórnarfundi
félagsins þ. 3. október sl. hafi ver-
ið ákveðið að hefja enn á ný sókn I
baráttunni fyrir Náttúrugripa-
safninu eða Náttúrufræðasafninu,
eins og það var nú kallað. Beri hin
nýja sókn ekki árangur innan
fárra ára, á félagið ekki annarra
kosta völ en að fá gjafabréfinu frá
16. júní 1947 rift með dómi. Þetta
var ánægjuleg ákvörðun. Riftun
gjafabréfsins er auðvitað sjálf-
sögð og hefði átt að gerast miklu
fyrr, en sóknartakmarkið, eins og
því er lýst I fylgiblaði með nefndu
Félagsbréfi, það er ekki gæfulegt.
Höfundur þessa fylgiblaðs er
Þór Jakobsson veðurfræðingur, en
efni þess er einskonar útfærsla á
lögunum nr. 48/1965 um Náttúru-
fræðistofnunina m.m. Stofnunin,
sem Þór velur sér til fyrirmyndar,
er Ontario Science Centre í Kan-
ada, en það er þyrping húsa, sem
hafa að geyma ýms vísindaleg
söfn, svo sem varöandi öreinda-
fræði, námufræði, líffræði, sam-
göngur, fjölmiðlun o.fl. Saman-
burður á þeirri hugmynd, sem is-
lenzkir náttúrufræðingar hafa
gert sér um byggingu handa Nátt-
úrugripasafni Islands, og hinu
geysistóra og glæsilega safni í
Toronto, er eins og að bera saman
Þinghúsið í Reykjavík og Ríkis-
þinghúsið í Washington. Þá er
þess að gæta, að í Reykjavík búa
aðeins 88 þúsund manns, en i Tor-
onto 680 þúsund, og í Ontario eru
4600 þús. ibúar, en á íslandi aðeins
Jassað popp í
fyrsta flokki
Hljómplötur
Siguröur Sverrisson
Bron.ski beat
The Age of Consent
Metronome/Fálkinn
Ég hef áður getið þess í
plötudómum hér í Morgun-
blaðinu að jassað popp eigi nú
miklum vinsældum að fagna í
Bretlandi. Bronski beat-
flokkurinn hefur líkast til náð
hvað lengst á því sviði, hvort
heldur er í vinsældum eða út-
setningum. Plata Bronski
beat, The Age of Consent, er
góð sönnun þessa.
En Bronski beat er meira
en jössuð poppsveit í fremstu
röð. I hljómsveitinni eiga
hommar nefnilega einhverja
dyggustu málsvara sína á
Bretlandseyjum og eflaust
þótt víðar væri leitað. Ekki
aðeins fjalla textar Bronski
beat oft um hina forboðnu ást
milli tveggja karlmanna held-
ur er og á plötuumslaginu að
finna auglýsingar um hvenær
samneyti homma telst löglegt
í hinum ýmsu löndum Evrópu,
þ.m.t. Islandi, þ.e. hversu
gamlir karlmenn þurfa að
vera orðnir til þess að mega
elskast innbyrðis.
En burt frá kynferðishjali
og aftur að tónlistinni, sem
skiptir öllu meira máli. Þessi
breiðskífa Bronski beat færir
okkur heim sanninn um að
hljómsveitin er afbragðsfær á
sínu sviði. Sérkenni hennar er
vafalítið hinn hái söngur.
Heildaryfirbragð plötunnar
er rólegt en á henni eru stuð-
lög á borð við Why?, sem inni-
heldur beittan texta. Blást-
urshljóðfæri setja oft
skemmtilegan svip á lög
Bronski beat eins og vænta
má þegar jassáhrifin eru ann-
ars vegar.
Fyrir alla þá, sem hafa
áhuga á jössuðu poppi, er The
Age of Consent kjörinn grip-
ur.
Misheppn-
að safn
Scorpions
Best of - vol. 2
RCA/Skífan
Scorpions var upp á sitt besta
ekki aðeins stolt þýskra báru-
járnsunnenda heldur einnig ein-
hver albesta sveitin á sínu sviði
hvar í heimi sem var. Síðustu
árin hafa hins vegar reynst
sporðdrekunum erfið og hallað
hefur undan fæti. Raddbanda-
erfiðleikar Klaus Meine hafa
þarna haft sitt að segja. í dag er
Scorpions fjarri því að vera sá
flokkur sem hann var í eina tíð.
Það var því vel til fundið hjá
útgáfufyrirtæki sveitarinnar að
senda á markað plötu með bestu
lögum hennar um það leyti er
halla tók undan fæti. Slíkt er
gamalkunnugt ráð til þess að
treina sér vinsældir. Sú safn-
plata átti fullan rétt á sér og
hafði sannarlega að geyma bestu
lög Scorpions.
Það var hins vegar ekki eins
vel til fundið að senda á markað
framhald umræddrar safnplötu.
Þessi önnur plata bestu laga
Scorpions er afar litlaus og hefði
alveg mátt missa sig. Lögin eru
flestöll af elstu plötum sveitar-
innar og greinilegt er á þeim að
þau standa nýrri Iögum sveitar-
innar (þá einkum frá 1979—
1982) langt að baki. Lögin eru
tekin af fjórum plötum, þar af
þrjú af tónleikaskífunni Tokyo
Tapes, og án þeirra hefði þetta
safn hvorki verið fugl né fiskur.
Sjálfur er ég dyggur unnandi
þungarokksins, en þessi plata er
aðeins fyrir „die hard“-aðdáend-
ur Scorpions. Aðrir hafa naum-
ast af henni mikla skemmtan,
því það er svo mikið til af miklu
betra bárujárni á markaðnum í
dag.
Vel af
stað farið
Mick Jagger
Sbe’s The Boss
CBS/Steinar
Þá er hún komin, sólóplatan
frá Mick Jagger, sem svo margir
hafa beðið eftir með spenningi.
Eftir að hafa hlustað rækilega á
hana vænti ég þess fastlega að
aðdáendur Jaggers og þá vænt-
anlega Rolling Stones einnig
hafi ekki orðið fyrir vonbrigðum.
She’s The Boss er nefnilega fjári
heilsteypt plata þessa fertuga
stórrokkara.
Eins og vænta mátti, er plata
Jaggers nokkuð keimlík þvi sem
Rolling Stones hafa verið að
gera undanfarin ár, sumt er
reyndar ívið betra, annað ekki
eins sannfærandi. Heildaryfir-
bragðið er nokkuð rokkað, en á
She’s The Boss er reyndar líka
að finna eina gullfallega ballöðu,
Hard Woman. Saman mynda
lögin, sem Jagger á reyndar vel
flest einn síns liðs, trausta heild.
Það þarf ekki að koma á óvart
að sjá allan þann stjörnufans,
sem aðstoðar Jagger við upptöku
plötunnar. Þarna eru menn á
borð við Robbie Shakespeare,
Jan Hammer, Sly Dunbar, Jeff
Beck, Herbie Hancock, Pete
Townsend, Eddie Martinez, Nile
Rodgers, Michael Schrieve og
fleiri góðir. Útkoman þarf því
ekki að koma á óvart.
Með þessari plötu hefur Mick
Jagger sannað rækilega að hann
þarf ekki stuðnings hinna Stein-
anna við þegar kemur að plötu-
útgáfu. Lög hans eru mörg hver
þrælgóð og sönginn þekkja allir.
Ekki veit ég hvort þetta er fyrsta
skrefið i þá átt að Jagger snúi
sér alfarið að sólóferli, en hitt er
víst að hann þyrfti ekki að bera
kvíðboga fyrir því. Svo er annað
mál hvort Rolling Stones yrðu
hvorki fugl né fiskur án hans. Ég
held varla.