Morgunblaðið - 23.04.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐID, ÞRIÐJUDAGUR 23. APRÍL 1985
Tancredo Neves Brasilíuforseti látinn:
Snillingur í að sigla
milli skers og báru
Rrauilín Rraail(» W anrfl AP ^ 11 ^
Brasilíu, Brasilíu, 22. aprfl. AP.
TANCREDO Neves Brasilíuforseti átti að baki hálfrar aldar stjórn-
málaferil er hann lézt í nótt, 75 ára að aldri. Hann gegndi m.a. starfi
dómsmála- og innanríkisráðherra á árunum 1952—’54 í stjórn Get-
ulio Varga fyrrum einræðisherra, sem þá var orðinn lýðræðislega
kjörinn forseti.
AP/Sfmamynd
Þegar fréttist um lit Neves Brasilíuforseta söfnuðust þúsundir manna fyrir
framan sjúkrahúsiö í Sao Paulo þar sem hann lá banaleguna. Fór fólkið ekki
leynt með hryggð sína.
Kjör Nevesar 15. janúar sl. batt
enda á 21 árs valdatíma fimm
herforingja, sem hrifsuðu völd
1964. Þegar úrslitin lágu fyrir lof-
aði Neves að setja á laggirnar
„nýtt lýðveldi" og réttlátara.
Sagt var um Neves að hann
hefði verið mikill sáttasemjari og
enga fjandmenn eignast. Átti
hann jafn auðvelt með að semja
við vinstri menn sem hægri, hann
var alla tíð snillingur í að sigla
milli skers og báru og aldrei lenti
hann í pólitískum útistöðum við
einn eða neinn. Var það einkenn-
andi fyrir manninn allt frá því
hann var kjörinn borgarráðsmað-
ur 23 ára gamall þar til hann var
kosinn forseti 52 árum seinna.
Neves fæddist 4. marz 1910 í
bænum Sao Joao del Rei, sem er
námabær í miðhluta Brasilíu. Var
hann einn 12 systkina. Hann lagði
stund á laganám. Stóð hann
straum af námskostnaði með því
að starfa við blaðamennsku með
námi.
Neves veiktist kvöldið fyrir
embættistöku sína sem forseti og
hrakaði stöðugt. Gekkst hann
undir sjö skurðaðgerðir, en allt
kom fyrir ekki. I vikunni sem
hann veiktist myndaði hann
sterka ríkisstjórn skipaða hófsöm-
um íhaldsmönnum, sem strax eft-
ir embættistökuna lagði sig í
framkróka um að hrinda stefnu
Nevesar í framkvæmd. Hann
hafði lofað þjóðinni að semja um
erlendar skuldir Brasiliumanna,
sem nema á annað hundrað millj-
ónum dollara, skapa atvinnu,
koma á beinni kosningu þjóðhöfð-
ingja landsins og kalla saman
stjórnlagaþing til að semja land-
inu nýja stjórnarskrá.
Umdeíldur arftaki
Neves í Brasilíu
Ríó de Jmneiró, 22. april. AP.
JOSE Sarney, sem tekur við starfi forseta í Brasilíu af Tancredo
Neves, sem lést í nótt, leggur upp með mikla samstöðu að bakhjarli,
enda þótt umdeildur sé.
Andrúmsloft sáttfýsi og samlyndis ríkir í Brasilíu á þessum tíma-
mótum. Þjóðin harmar fráfail Nevesar, virðulegs miðjumanns, sem
varð sjúkur áður en hann gat tekið formlega við embætti.
Umdeild pólitísk fortíð Sarneys
gæti þó átt eftir að verða honum
að fótakefli. Vel kann svo að fara
að góðvildin, sem Sarney gerir út
á fyrst um sinn, kunni að minnka
þegar fram í sækir.
Leiðtogar helztu pólitisku
hreyfinganna hafa lofað að standa
við bakið á nýja forsetanum og
herinn kveðst viðurkenna rétt
Sarneys sem varaforseta til að
taka við forsetastarfinu að Neves
látnum.
Brasilíumenn minnast þess, að
þar til í fyrra var Jose Sarney,
leiðtogi Jafnarflokksins, sem her-
foringjastjórnin kom á laggirnar.
Var hann því jafnan talinn per-
GENGI
GJALDMIÐLA
Dollarinn
hækkar á ný
Loodon, 22. aprfl. AP.
BANDARÍKJADOLLAR hækkaði
aðeins í dag, en í heild var um-
setning á helztu gjaldeyrismörk-
uðum heims fremur lítil. Dollarinn
féll í síðustu viku í kjölfar lækk-
andi vaxta og vegna bollalegginga
um, að efnahagsbatinn í Banda-
ríkjunum væri ekki jafn mikill og
vonir höfðu staðið til.
Brezka pundið lækkaði aðeins
og fengust fyrir það 1,2837 doll-
arar síðdegis í dag (1,2942),
2,9880 vestur-þýzk mörk
(2,9730), 2,4790 svissneskir
frankar (2,4785), 9,1250 franskir
frankar (9,0925), 3,3815 hollenzk
gyllini (3,3685), 1.908,00 ítalskar
lírur (1.906,00), 1,3490 kanadísk-
ir dollarar (1,3497) og 247,85 jen
(246,85). Við lok kauphallar-
viðskipta í London var dollarinn
skráður á 248,10 jen.
sónugervingur stjórnarstefnu sem
leiddi til mikils atvinnuleysis, gif-
urlegrar verðbólgu og skuldasöfn-
unar í útlöndum. Var Sarney oft á
tíðum sakaður um aðild að spill-
ingu.
Þrátt fyrir að milljónir Bras-
ilíumanna krefðust beinna
forsetakosninga í fyrra, þá studdi
Sarney Joao Figueiredo, hershöfð-
ingja og forseta, sem sagðist ein-
göngu heimila óbeinar forseta-
kosningar með því að fela sérstöku
kjörmannaráði að kjósa forseta.
Hugmynd Figueiredo var sú að
frambjóðandi stjórnarinnar yrði
sjálfkrafa forseti.
Bandalag ýmissa stjómarand-
stöðuflokka fékk því hins vegar til
leiðar komið að Figueiredo fékk
óskir sínar ekki uppfylltar. Leitað
var að forsetaframbjóðanda sem
hefði það mikil persónuleg áhrif
að dygðu til að leggja að velli
frambjóðanda herforingjastjórn-
arinnar. Með þetta að leiðarljósi
þótti Neves nær sjálfkjörinn.
Neves barðist fyrir auknu lýð-
ræði og réttlæti úti á meðal fólks-
ins. Smátt og smátt snerust fleiri
fulltrúar Jafnaðarflokksina á
sveif með honum og að því kom aö
Sarney gekk til liðs við Neves. Og
til þess að ekkert óvænt gæti kom-
ið upp á síðustu stundu, þ.e. þegar
kjörmannaráðið, sem í voru 686
menn, gerði upp hug sinn, þá féllst
Neves á Samey sem varaforseta-
efni sitt.
Harðlínumenn í röðum jafnað-
armanna litu á Sarney sem svik-
ara þegar hann gekk til liðs við
Neves. Þeir eru áhrifamikill hópur
á þingi landsins. Þá vantreysta
vinstrimenn í flokki Nevesar
Sarney vegna stuðnings Sarneys
við ýmsar kúgunaraðgerðir her-
foringjastjómarinnar.
Luis Ignacio Lula da Silva, leið-
togi lítils en herskás vinstriflokks,
Verkamannaflokksins, spáir því
að Sarney hafi ekki nógu mörg
tromp á hendi til að geta stjórnað
af festu. Flokkurinn er sundraður
í afstöðunni til Sarneys. Da Silva
hefur tögl og hagldir í stéttarfé-
lögum, sem létu til skarar skríða
eftir veikindi Nevesar og efndu til
verkfalla í bifreiðaverksmiðjum.
Ekki er ólíklegt að efnt verði til
frekari verkfalla eftir embættis-
töku Sameys og að fljótlega hrikti
í stoðunum.
Talið er að ágreiningur eigi eftir
að spretta upp útaf Francisco
Dornelles fjármálaráðherra, sem
hafa á forystu í samningaviðræð-
um um ný afborgunarkjör á er-
lendum skuldum landsmanna og
leiðir til að minnka þær. Dornelles
er með góða gráðu frá Harvard-
háskóla og var ríkisskattstjóri, en
það réði mestu um að hann hlaut
starf fjármálaráðherra, að hann
var systkinabarn Nevesar. Er ekki
loku fyrir það skotið að þrýst verði
á Sarney að gera breytingar á
stjórn landsins. Gæti það leitt til
pólitískra átaka á stjórn, sem nú
siglir í nafni samlyndis og sátt-
fýsi.
Áhöfn ísraelska herbitsins sem sökkti skipinu er flutti skæruliðana 28. Talið
er að skæruliðarnir hafi verið i leið í irisarferð inn í einhverja af stærri
borgum ísraels. Gúmbiturinn sem ísraelarnir eru með i milli sín er úr
skipinu sem þeir sökktu. ísraelarnir tóku 8 af skæruliðunum til fanga, en 20
skæruliðar eru taldir hafa drukknað.
ísraelar sökkva báti
með skæruliðum PLO
Tel Aflr, 22. aorfl. >
SJÓHER Isra
. AP.
tsraelshers sökkti á
laugardag báti sem í voru hryðju-
verkamenn i leið í árásarferð á
„stóra borg“ í ísrael, að sögn sjó-
hersins. Sagði í tilkynningunni að
20 bátsverjanna hefðu drukknað
en 8 verið teknir fastir eftir skot-
bardaga.
Sjóherinn skýrði ekki frá því
hvar atvikið hefði átt sér stað.
Aðeins var sagt að orðið hefði
vart grunsamlegrar bátsferðar
við strendur landsins. Var bátn-
um fyrirskipað að nema staðar,
en þegar því var synjað var
skotið að honum viðvörunar-
skotum. Bátsverjar skutu þá á
skip sjóhersins og reyndu að
komast undan, en þá var skotið
föstum skotum og bátnum
sökkt.
Að sögn sjóhersins má skilja
af yfirheyrsíum á bátverjunum
8 sem náðust, að þar hefðu verið
hryðjuverkamenn á ferðinni.
Hefðu þeir ætlað að gera árás á
skotmörk í ísrael í tilefni hátíð-
arhalda þar í landi í vikunni og
tilgangurinn hefði verið að bana
fólki. Þegar ísraelar tala um
hryðjuverkamenn eiga þeir
gjarnan við skæruliða PLO.
Af hálfu PLO var sagt í dag
að komið hefði til bardaga milli
„sjóherja" samtakanna og ísra-
ela um helgina. Ein sjálfs-
morðssveit hefði stigið fæti á
land í ísrael suður af Tel Aviv,
en komið hefði til 5 stunda bar-
daga móðurskipsins og ísraela.
Fyrrum embættismaður Hvíta hússins:
Segir Kohl hafa grátið
— þegar hann bað Reagan að koma í hermannagrafreitinn
Bonn, Washingtoii, Berxen-Belnen, 22. nprfl. AP.
VESTUR-ÞÝSKA ríkisstjórnin neitaði ( dag þeim fullyrðingum fyrrum háttsetts
embættismanns ( Hvíta húsinu, að Helmut Kohl, kanslari, hefði brostið í grát
þegar hann bað Reagan, Bandaríkjaforseta, að vitja þýsks hermannagrafreits
þegar hann verður ( Vestur-Þýskalandi snemma í maí.
I viðtali við ABC-sjónvarpsstöðina
sagði David Gergen, fyrrum hátt-
settur embættismaður í Hvíta hús-
inu, að þegar Helmut Kohl hefði ver-
ið í Bandarikjunum í nóvember sl.
hefði hann beðið Reagan um aö
koma viö í hermannagrafreitnum i
Bitburg og verið svo mikið niðri
fyrir, að hann hefði brostið í grát.
Sagði Gergen, að Kohl hefði lagt
áherslu á, að koma Reagans f kirkju-
garðinn væri táknræn og til marks
um, að þýska þjóðin og sú banda-
ríska væru sáttar. Peter Bönisch,
talsmaður vestur-þýsku rfkisstjórn-
arinnar, bar þessa frásögn til baka í
dag og sagði hana ósanna.
Bönisch staðfesti hins vegar, að
Kohl hefði talað við Reagan i sfma
sl. föstudag og beðið hann um að
hætta ekki við að koma í hermanna-
grafreitinn. Kvaö hann Kohl hafa
heyrt orðróm um, að sumir ráögjafa
Reagans væru farnir að ráða honum
frá að koma i garöinn.
„Hann skýrði Reagan frá því
hvers vegna það væri rétt að halda
við fyrri áætlun. Ef Reagan hætti
við að koma til Bitburg gæti það
valdið misskilningi meðal almenn-
ings i Vestur-Þýskalandi, banda-
manna Bandaríkjamanna," sagði
Bönisch.
Reagan, Bandarikjaforseti, hefur
verið gagnrýndur mjög fyrir að ætla
að koma til hermannagrafreitsins en
í honum eru grafnir 2000 þýskir her-
menn, sem flestir féllu f sfðari
heimsstyrjöld. 47 þeirra voru f
SS-deildunum.