Morgunblaðið - 11.08.1985, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. ÁGÚST 1985
Viltu ekki
læra á orgel,
Siggi minn?
höfuðið á honum), en fram að
því höfðu menn notað flata
steina sem sökkur, en þeir vildu
fara í gegnum netin og flækjast í
þeim. Hann bjó til tæki til að
afrita organleik, og skrifa eftir
nótur. Og mörgu öðru fann hann
upp á, en sjaldnast varð honum
nokkurt fé úr þessum uppfinn-
ingum sínum.“
Fertugur að aldri tekur ísólfur
sig upp, fer til Kaupannahafnar
til náms í hljóðfærasmíði og
stillingum hjá Hornung & Möll-
er. Þar er hann í rúmt ár, en
þegar heim er komið flyst hann
til Reykjavíkur með fjölskyld-
una og setti á fót hljóð-
færaverkstæði.
„Þetta var geysilega erfitt líf
hjá foreldrum mínum,“ segir
Sigurður, „það var fyrir mörgum
munnum að sjá, og það varð að
samkomulagi að ég færi í fóstur
hjá ljósmóður minni, Sigríði
Magnúsdóttur, og því varð ég
eftir á Stokkseyri þegar foreldr-
ar mínir fluttu suður. En 1915,
þegar ég er sjó ára, flytja fóst-
urforeldrar mínir líka til
Reykjavíkur og árið eftir, eða
nákvæmlega þann 5. mars 1916
(ég man þetta ennþá), heyrði ég
Pál bróður fyrst spila, en þá var
hann að halda sinn fyrsta kons-
ert í Dómkirkjunni, nýkominn
frá námi í Þýskalandi. Ég gleymi
aldrei þeirri stundu og á meira
að segja prógrammið ennþá.“
Flest börn þeirra ísólfs og
Þuríðar hneigðust til tónlistar-
iðkunar og Sigurður lærði sína
fyrstu hljóma af systur sinni
Margréti, en hún kenndi honum
þegar hann var 14 ára gamall á
lítið fótstigið heimaorgel eða
harmóníum.
Annar bróðir Sigurðar, Pálm-
ar ísólfsson, lærði hljóðfæra-
smíði hjá föður þeirra, og það
voru einmitt þeir feðgar, ísólfur
og Pálmar, sem aðstoðuðu Þjóð-
verjann Kramer við að setja
orgelið í Fríkirkjunni upp á sín-
um tíma. Pálmar hefur svo
tvisvar síðan „tekið orgelið al-
mennilega í gegn“, síðast árið
1957, en frá þeim tíma hefur
orgelið aðeins verið hreinsað
lauslega, að sögn Sigurðar.
„Pálmar var alveg sérstaklega
næmur verkmaður. Ef hann fékk
að þreifa á hlutunum var hann
ákaflega fljótur að finna bilan-
ir,“ segir Sigurður.
Sigurður lærði organleik hjá
Páli bróður sfnum frá árinu 1931
og varð aðstoðarmaður hans
skömmu síðar.
„Fyrst bað ég Pál um að taka
mig í píanótíma, aðallega mér til
skemmtunar, en eftir nokkra
tíma segir Páll við mig: „Heyrðu
Siggi minn, viltu ekki heldur
læra á orgel?“ „Jú, jú,“ sagði ég,
„en hvaða orgel?“ „Nú, þetta í
Fríkirkjunni!"
Þannig byrjaði þetta allt sam-
an, ég sótti tíma hjá honum eftir
messu á sunnudögum ásamt Jóni
ísleifssyni, sem var í Neskirkju,
og Jakobi Tryggvasyni á Akur-
eyri. Páll offraði alltaf á okkur
tima eftir messu og það voru
virkilega góðar stundir. Páll
Halldórsson frá Hnífsdal var þá
nýlega hættur sem lærlingur
Páls, en hann var sem kunnugt
er organisti Hallgrímskirkju."
Páll ísólfsson var organisti
Fríkirkjunnar til ársins 1939, en
þá um vorið varð Sigfús Einars-
son, organisti Dómkirkjunnar,
bráðkvaddur, og Páll fékk veit-
ingu í hans stað það haust. Og þá
var Sigurði boðið að taka að sér
að vera organisti Fríkirkjunnar.
„Þetta kom svo snöggt upp á
að ég átti erfitt með að ákveða
mig,“ segir Sigurður. „Ég var
rétt byrjaður hjá Rafveitunni,
og þótt ég hefði aðstoðað Pál í
nokkur ár, var það mikil breyt-
ing að vera bundinn við kirkjuna
allan ársins hring með fullri
vinnu annars staðar. En ég sló
til, sem betur fer, þvi þetta hefur
Unnið að viðgerð og endurbótum Fríkirkjuorgelsins. Sigurður ísólfsson fylgist með orgelsmíðameistaranum,
Reinhart Tzschöckel og syni hans að störfum. MorgunbUíið/Júlíus
verið mér svo gotfc Ég hef átt
ákaflega gott samstarf bæði við
presta og söngfólk, þetta er
manni eins og fjölskylda, mikið
til sama fólkið ár eftir ár. Fimm-
tíu ár er kannski langur tími að
vera bundinn á þennan hátt (ég
hafði aldrei aðstoðarmann), en
einhvern veginn festist maður
sálrænt við þetta og getur ekki
hugsað sér að hætta.“
En Sigurður hætti nú samt
fyrir tveimur árum, að læknis-
ráði, segir hann, og er vel sáttur
við tilveruna. „Ég lagði mig allt-
af fram um að reyna að gera
fólki góða stund, sýna alvöru í
starfi án þess að vera þunglama-
legur. Það lærði ég af pabba og
Páli. Ég er því sáttur við mitt
starf og ánægður með að góður
og mjög fær maður skuli hafa
tekið við af mér.“
Sá er Pavel Smid, Tékki, sem
kom til íslands fyrir tæpum tfu
árum og bjó fyrstu sjö árin á
Reyðarfirði, var þar organisti í
kirkjunni og kenndi við tónlist-
arskólann. Pavel stundaði nám
við Tónlistarháskólann í Prag og
tók þaðan embættispróf í orgel-
leik og kennslufræði. Hann hef-
ur haldið fjölmarga tónleika
víða um heim og tekið þátt í al-
þjóðakeppnum og hlotið þrenn
verðlaun. Áður en hann flutti til
Páll ísólfsson var organisti við Fríkirkjuna (Reykjavík frá 1926 til
1939 áður, en þá gerðist hann organisti við Dómkirkjuna. Þessi mynd
af Páli hefur víða verið birt, en þess misskilnings hefur gætt að hann
sitji þarna við Dómkirkjuorgelið. Svo er ekki, þetta er hið hálfrar aldar
gamla Fríkirkjuorgel, sem nú er verið að gera upp.
Orgelsmíðameistari, stjórnarfor-
maður og organisti. Myndin er
tekin nýlega af þeim Reinhart
Tzschöckel orgelsmíðameistara
(fcv.), Ragnari Bernburg stjórnar-
formanni Fríkirkjunnar (f.m.) og
Pavel Smid núverandi organista
Fríkirkjunnar.
Morgunblaðið/Bjarni
íslands árið 1975 hafði hann haf-
ið störf sem prófessor við Cons-
ervatorium í Prag, þar sem hann
kenndi orgelleik, tónfræði og
fleira. Kona Pavels, Violeta, er
einnig organisti og tónlistar-
kennari og hefur hún ásamt hon-
um stundað kennslu hér á landi.
Hún er núverandi organisti
Seljasóknar.
Pavel sagði að þau hefðu upp-
haflega ekki ætlað sér að vera
lengur en þrjú ár á íslandi, en
þeim hefði líkað vel að búa hér
og sífellt framlengt dvöl sína. Og
nú er ekkert fararsnið á þeim,
enda urðu þau íslenskir ríkis-
borgarar sl. vor.
Pavel sagði að orgel Fríkirkj-
unnar hefði verið tæknilega
mjög fullkomið á sfnum tíma, en
sá ókostur væri á því að það
svaraði seint þar eð það væri
loftknúið, eða „pneumatískt". En
nú væri verið að breyta því,
þannig að í stað loftpípanna
kæmu rafmagnsleiðslur, sem
gæfu nánast samtíma svörun.
Auk þess á að lagfæra hljóm-
borðið, sem er orðið mjög slitið.
Kirkju-koncert
Páls tsðlfssonar
sunnudaQlnn S. marz 1916 kL 7 slfidegls.
Viðfangsefni.
Orgaí-sóíó:
I. a. FR. LISZT: Preluöium.
b. 3.S. BACH: Toccata ogFuga(D-moll).
II. a. BRAHMS: Choralvorspiel:
(Quös son var gripinn hðnöum).
b. ÐACH: Preluöium og Fuga (C-moll).
finsðngur (hr. Pétur Halldórsson):
III. a. ÐACH: Aria.
b. BEETHOVEN: Dauöinn.
c. BEETHOVEN: Bænin.
Orgal-sóíó:
IV. a. BACH: Choralvariationen yfir: Hver
sem Ijúfan guö lctur ráöa.
b. FR. LISZT: Fantasi og Fuga yfir:
B A C H
V. a. MENDELSSOHN: Aöagio og Finale
úr Sónðtu 65 Op. nr. 1.
Efnisskrá kirkjukonserts Páis Is-
ólfssonar, sem hann flutti í Dóm-
kirkjunni 1916, þá nýkominn frá
námi.
Meginmarkmiðið er að orgelið
haldi sínum rómantísku og mjög
svo rómuðu hljómgæðum.
En hvað kostar endurnýjun
orgelsins og hvernig er hún fjár-
mögnuð? Ragnar Bernburg,
stjórnarformaður Fríkirkjunn-
ar, sagði að tilboð orgelsmíða-
meistarans, Reinhart Tzschökel,
hljóðaði upp á 2,6 milljónir
króna, en hann byggist þó við því
að heildarkostnaður færi upp f
þrjár milljónir.
„Við hófum söfnum f fyrra-
haust, sendum fríkirkjufólki
gíróseðla og hvatningarorð um
að standa vel saman og sýna
málefninu stuðning, en það verð-
ur að segjast eins og er, að ekki
kom nægilega mikið út úr þeirri
söfnun," sagði Ragnar.
Ragnar sagðist þó vilja skila
þakklæti til allra sem lagt hefðu
málefninu lið, ekki síst kvenfé-
lagskvenna, sem hefðu unnið
mjög ötullega að fjáröflun, og
vildi jafnframt hvetja fólk til að
bregðast vel við núna og leggja
eitthvað af mörkum. Stofnaður
hefur verið gíróreikningur við
póstgíróstofuna þar sem fólk
getur skilað inn framlögum.
Númerið er 10999-1. Auk þess
taka presturinn, Gunnar Björns-
son, kirkjuvörður og stjórnar-
menn við framlögum.