Morgunblaðið - 15.11.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR15. NÓVEMBER1985
25
Anne-Sophie Mutter. Morgunbi»ði»/júifus
hana
kkur
zrfiðluleikara
sjálfur og ég sagði honum eins
og var, nei. Eg hef aldrei fundið
fyrir sviðsskrekk. Sumir eru
einfaldlega þannig gerðir, aðrir
ekki.
— Því hefur heyrst fleygt að
von Karajan sé harður húsbóndi.
Hver er þín reynsla af honum?
— Hann hefur 120 listamenn
undir sinni stjórn. Slíkir menn
verða að kunna að beita aga. Svo
má ekki gleyma því að von
Karajan er hljómsveitarstjóri
sem sífellt leitar að fullkomnun.
Sú leit kostar átök. Hann æfir
verk sem hann gjörþekkir eins
og þau hafi aldrei verið leikin
áður. En von Karajan skilur
glöggt hvað hann má bjóða öðr-
um. Ef einhver hljómsveitar-
meðlimanna nær ekki réttum
hljómi í fyrstu atrennum gefur
von Karajan hlé svo að sá hinn
sami geti jafnað sig og fari ekki
á taugum. Von Karajan talar
ævinlega við fólk í einrúmi þegar
hann ávítir það. Hann niðurlæg-
ir ekki fólk með því að skamma
það í viðurvist annarra.
— Þegar ég er á ferðalögum
vinnst mér ekki tími til æfinga.
Annars æfi ég mig þrjá tíma á
dag, og oft talsvert á píanó til
að fá heildaryfirsýn yfir verkið
sem ég er að takast á við. Ég
æfði tækni mjög mikið þegar á
barnsaldri, og þótt ég æfði tækni
nú tímunum saman yrði það
ekki til þess að leikur minn
batnaði. Eg geri mér grein fyrir
því hve mikilvægur þáttur tækn-
in er í fiðluleik, og reyndar öllum
hljóðfæraleik, en hún er nokkuð
sem maður verður að ná tökum
á ungur. Þegar maður er orðinn
10 ára er of seint að fara að æfa
tækni á fiðlu. Sjálfri finnst mér
nú að tæknin sé öll í huganum.
— Hver eru uppáhaldsverk
þín?
— Þau verk sem ég spila
hverju sinni. Á fimmtudaginn
verður. það konsertinn eftir
Brahms, á laugardaginn Árstíð-
irnar eftir Vivaldi.
— En á hvaða tónlistarmönn-
um hefur þú mest dálæti?
— Von Karajan, Rostropo-
vitch og Horowitz. Þeir eru
klassi út af fyrir sig. Slíkir menn
koma ekki fram á sjónarsviðið
nema örsjaldan á hundruðum
ára. Ég er að koma frá París og
þar lék ég á sömu tónleikum og
Horowitz. Ég skil ekki hvernig
hann getur þetta, 83 ára gamall,
getur verið svona fullkominn.
Hann kemur fram aðeins nokkr-
um sinnum á ári nú orðið, og
það er mikill ' listviðburður
hverju sinni. í París í fyrrakvöld
lét hann bíða eftir sér í einar
tuttugu mínútur. Fólk var farið
að ókyrrast í sætunum, stinga
saman nefjum. En þegar hann
kom fram, ætlaði allt um koll
að keyra, slík voru fagnaðarlæt-
in. Ég spilaði á eftir honum og
það var mér mikil hvatning að
hafa fengið að hlusta á snilld
hans.
— Þú leikur á Stradivarius-
fiðlu?
— Já, ég á reyndar tvær. En
ég ferðast aldrei með þær báðar,
því mér finnst það hræðileg til-
hugsun ef ég færist t.d. í flug-
slysi að hafa verið völd að því
að drepa tvær Stradivari. Nú eru
til í heiminum eitthvað um 200
Stradivari-fiðlur, og enn gerist
það að fólk finnur þær einhver-
staðar uppi á lofti hjá sér. Hann
smíðaði eitthvað um 1800—2000
fiðlur. Þessi fiðla sem ég er með
núna gerir allt sem ég bið hana
um og ég veit að hún gæti meira,
ef ég einungis kynni að nýta
hana betur. Ánnars skipti ég oft
um hljóðfæn til að festast ekki
um of við sama. Ég er til dæmis
með tvo boga sem eru eins að
öllu öðru leyti en því að annar
er sex grömmum þyngri.
— Hvað gerir þú í frístundum
þínum?
— Eftir að ég var í Rússlandi
hef ég fengið mikinn áhuga á
rússneskum bókmenntum. Ég
les Solzhenitsyn, Maximov. Ég
les líka Sartre eins og einbeiting
leyfir. Ég hef ekki mikla þjálfun
í að skynja sjónræna fegurð, en
um daginn var ég alveg dolfallin
þegar ég sá síðustu verk van
Goghs í Amsterdam. Þau
brenndu sig inn í vitund mína
líkt og Kristmynd Goyas. Ég
þrái að geta með leik mínum
miðlað áheyrendum áhrifum á
borð við þau sem ég verð fyrir
þegar ég stend frammi fyrir slík-
um listaverkum.
— En hvað gerir þú þér til
skemmtunar?
Anne-Shophie Mutter bendir
á graflaxinn á borðinu fyrir
framan sig og hlær.
— Ég horfi á kvikmyndir. \
Best þykir mér að horfa á
spennu- eða hryllingsmyndir,
ekki síst áður en ég á að fara
að leika. Ef ég reyni að leggja
mig fylgir tónverkið mér upp í
rúm og ég losna ekki við það úr
huganum.
— Nú ert þú bókuð mörg ár
fram í tímann. Finnst þér það
ekki á stundum þrúgandi?
—Nei, þvert á móti. Mér liði
fyrst illa ef enginn vildi lengur
hlusta á mig. Að vísu getur
komið fyrir að maður veikist, en 11
þá reyni ég að halda tónleikana
síðar ef þess er nokkur kostur.
Fyrir nokkrum árum átti ég að
halda tónleika í Boston. Mér var
illt í hnjánum, og allan daginn
lá ég í baðkarinu til að reyna
að jafna mig fyrir kvöldið, en
varð alltaf veikari og veikari,
skalf og titraði. Um kvöldmatar-
leytið var ég farin að íhuga að
láta tónleikana falla niður. En
maður hugsar sig tvisvar um
þegar þrjú fjögur þúsund manns
bíða þess að heyra mann leika.
Ég dreif mig á fætur rétt áður
en tónleikarnir hófust, fór titr-
andi og skjálfandi baksviðs og *
beið eftir því að koma fram. Um
leið og ég gekk inn á sviðið, hvarf
öll vanlíðan og ég var eins og ég
á að mér. Mikið leið mér vel á
eftir. Og Önnu Soffíu Móður
heldur áfram að líða vel í hótels-
vítunni sinni í Reykjavík. Hún á
ekki orð til að lýsa gæðum vatns-
ins á íslandi og graflaxinn er sá
besti sem hún hefur smakkað,
ekki síst síðari skammturinn.
Hún er eins og hver annar ungl-
ingur úr Svartaskógi sem hefur v
dottið í lukkupottinn. Eða
smakkað manna. Það er ekki á
henni að sjá að hér fari ung
stúlka sem af þrotlausri elju
hefur ræktað þá hæfileika sem
Guð gaf henni uns frægð hennar
fór um heimsbyggðina. Lífið
leikur við hana. Hún leikur fyrir
okkar. Nú kæmi sér vel að eiga
tónlistarhöll. Það er löngu upp-
selt í Háskólabíói á morgun.
VIÐTAL: GUÐBRANDUR GÍSLASON

SigurAur M. Magnússon
Frelsi sendimanna
-í Sovétríkjunum eru verulegar
hömlur lagðar á ferðafrelsi er-
lendra sendimanna. Því skyldum
við ekki, á sama hátt og t.d. Banda-
ríkjamenn, Bretar, V-Þjóðverjar,
Belgar og fleiri, setja hliðstæðar
hömlur á ferðafrelsi sendimanna
þeirra hér? Einnig er sjálfsagt, að
þeim sé skylt að tilkynna um hús-
næði, er þeir taka á leigu, hvar sem
sendimenn þeirra búa, og setja
takmarkanir á fjölda sendimanna
þeirra, svo ekki sé minnst á fast-
eignakaup þeirra.
Eftir því sem ég best veit, geta
erlendir sendimenn valsað hér um
að vild og búið þar sem þeim sýn-
ist, án þess að utanríkisráðuneyt-
inu eða öðrum opinberum aðilum
sé kunnugt um, hvar þeir eru, hvar
þeir búa, eða jafnvel hversu marg-
ir og þá hverjir þeirra eru í landinu
áhverjumtíma.
Rannsóknaleiðangrar
Það er athyglisvert, hversu
áhugasamir Sovétmenn eru um
ýmsar vísindarannsóknir á ís-
landi. Þeir senda hingað hvern
rannsóknaleiðangurinn á fætur
öðrum, og veit ég ekki betur en
að þeir geti farið um landið eins
og þá lystir án nokkurs umtals-
verðs eftirlits. Hvað skyldu þeir
vera að gera samhliða svonefndum
vísindastörfum? Þeir skyldu þó
ekki vera að skrá ýmsar land-
fræðilegar upplýsingar, sem að
gagni gætu komið síðar meir, t.d.
um strandir landsins, lendinga-
staði og flugvelli, hafnir og innsigl-
ingar, brýr og vegi?
Mál er að linni. Það er ábyrgðar-
laust að leyfa Sovétmönnum að
valsa eftirlitslaust um landið þvert
og endilangt. Reyndar vil ég leyfa
mér að varpa fram þeirri spurn-
ingu, hvort við eigum yfir höfuð
að leyfa sovézkum rannsóknaleið-
angrum að athafna sig hér á landi.
Mér ekki kunnugt um, að nein
gagnkvæmni ríki á því sviði, frem-
ur en svo mörgum.
Skemmdarverk
En það er ekki nægilegt að beina
athyglinni einvörðungu að þeim
þætti, er lýtur að innra öryggi á
friðartímum. Á tímum ófriðar má,
því miður, bæði gera ráð fyrir að
reynt verði að myrða lykilmenn í
þjóðfélaginu svo og að fremja
skemmdarverk á stofnunum og
fyrirtækjum, sem gegna lykilhlut-
verki f þjóðfélaginu, svo ekki sé
minnst á dreifingu rangra upplýs*
inga.
Mér er hvorki kunnugt um, að
gerðar hafi verið áætlanir um
varnir gegn slíkum skemmdar-
verkum, t.d. á orkuverum, vatns-
veitum, né heldur um vernd lykil-
manna eða hvernig skuli brugðist
við dreifingu rangra upplýsinga.
Mikilvægt er, að hugað sé að þess-
um þáttum.
Öryggisgæsla
í því skyni að tryggja „virkar
varnir“, eins og ég nefndi áður,
gegn hættu, er að okkur steðjar
innan frá, ber nauðsyn til að komið
verði á fót sérstakri öryggisþjón-
ustu, sem annist öll mál, er lúta
að innra öryggi ríkis og þjóðar.
Stjórnskipulegt fyrirkomulag
slíkrar starfsemi gæti verið með
ýmsum hætti, t.d. gæti slík örygg-
isþjónusta heyrt beint undir nefnd
Alþingis, verið hluti varnarmála-
skrifstofu eða verið sérstök deild
innan hinnar aimennu löggæzlu.
Hernaðarlegt mikilvægi lands-
ins, umsvif Sovétmanna hér á
landi svo og reynsla nágranna-
þjóða okkar af njósna- og undir-
róðursstarfsemi þeirra, ættu að
vera nægileg rök fyrir nauðsyn
þess að efla alla öryggisgæzlu
innanlands stórlega.
Við skulum ekki heldur gleyma
njósnastarfsemi þeirra hérlendis,
sbr. Hafravatnsmálið 1964. Jafn-
framt vil ég leyfa mér að minna á
ummæli Michaels Voslensky, pró-
fessors og sérfræðings um málefni
Sovétríkjanna, á fundi Varðbergs
og Samtaka um vestræna sam-
vinnu á Hótel Esju, fimmtudags-
kvöldið 7. nóvember. Hann sagði,
að ólíklegt sé, að Sovétstjórn hafi
önnur áform gagnvart íslandi en
öðrum ríkjum Vestur-Evrópu, þar
sem hún stefnir að stjómmálaleg-
um ítökum og yfirráðum. Hann
benti einnig á, að hinn mikli fjöldi
sovétskra sendiráðsstarfsmanna á
Islandi væri tortryggilegur, og
kvaðst geta fullyrt, að margir í
þeirra hópi væru ekki að sinna
venjulegum störfum diplómata.
Það er rökrétt framhald ábyrgr-
ar og einarðrar stefnu Sjálfstæðis-
flokksins í öryggis- og varnarmál-
um, að hann hlutist til um og taki
frumkvæði í þessu máli, sem ráðið
getur úrslitum um örlög og sjálf-
stæði þjóðarinnar á viðsjárverðum
tímum. Það væri líka í fullu sam-
ræmi við ítrekaðar ályktanir
landsfunda flokksins um þessi
efni.
Ég vil því hvetja ráðherra og
þingmenn Sjálfstæðisflokksins svo
og sjálfstæðismenn alla til þess
að huga sérstaklega að þessu máli
hið fyrsta.
Ég hef hér beint spjótum mínum
að Sovétríkjunum sérstklega. En
það, sem ég hef sagt um eftirlit
með þeim og umsvifum þeirra hér
á landi, má í raun og veru segja
um sendiráð og starfsemi sendi- ^ i
manna erlendra ríkja, almennt.
Slíkt væri í samræmi við vilja
Alþingis, sbr. þingsályktun þar að
lútandi, er samþykkt var í vor.
Vinir okkar og frændur hafa okkur
engu að leyna um sína starfsemi
hér á landi og myndu eflaust
margir hverjir fagna frumkvæði
íslenskra stjórnvalda í þessum
efnum.
Það er mikilvægt, að við fljótum
ekki sofandi að feigðarósi í málum,
sem geta ráðið úrslitum um öryggi
og sjálfstæði þjóðarinnar á við-
sjárverðumtímum. 1
Höfundur er forstöðumadur Geisla-
rarna ríkisins og formaður utan-
ríkismálanefndar Sambands ungra
sjálfstæðismanna. Grein þessi er
brggð í erindi, sem flutt rar i ráð-
stefnu Varðar um utanríkis- og
rarnarmál.
Frumkvæði Sjálfstæðis-
flokksins