Morgunblaðið - 26.01.1986, Blaðsíða 45

45
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JANÚAR1986
Afríkukonumar voru auðvitað mjög áberandi á ráðstefnunni i sinum litskrúðugu búningum. En af
því að lokaráðstefna kvennaáratugar var haldin i Afríkulandi varð hún svo fjölmenn, fleiri þjóðir sáu
sér fært að sækja hana.
um kvennaárið fyrst fram og raunar
í ýmsum myndum. M.a. hafði ein
ágæt nágrannaþjóð okkar mælt
fyrir hugmynd um kvennaviku.
Þegar svo ákvörðun hafði verið
tekin og Helvii hafði endanlega
forystu í málinu, bauð Kurt Wald-
heim henni stöðu aðstoðarfram-
kvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna
er skyldi fyrst vinna að kvennaári.
Eins og Helvii sagði með glettni í
augum: „Hann sagði mér að sitja
í minni eigin súpu.“ En athyglisverð
eru orð Helviiar um mikilvægi þess
að yfirmaður alþjóðasamstarfs um
jafnréttismál sé aðstoðarfram-
kvæmdastjóri fremur en deildar-
stjóri, eins og fyrirrennari hennar
hafði verið. Stórar stofnanir eins
og Sameinuðu þjóðimar em afar
stéttskiptar. Deildarstjórar hitta
deildarstjóra og framkvæmdastjór-
ar sína starfsbræður. Hún náði
eyrum þeirra sem ráða yfír fjár-
magni, starfsmannahaldi og fleim
innan stofunarinnar vegna hinnar
háu stöðu sinnar og það sagði hún
forsendu þess hve vel framkvæmdin
tókst. Jafnréttismálin vom þannig
rædd í innsta hring samtakanna en
ekki bara af einangmðum hópi eða
einstaklingi — vom felld inn í eins
Ingi Þorsteinsson, ræðismaður, flytur ræðu í
kvöldverðarboði fyrir sendinefndina með íslend-
ingum í Kenya. Frá v.: Mik Magnússon, íslenskur
flugmaður frá Arctic Air sem þarna var staddur,
og Inp Þorsteinsson.
slensku konuraar heimsóttu þorp Masaya, sem búa eins og þeir hafa gert i aldir í
gripahúsum með harðnaðri mykju. Hér eru þær Guðríður og Esther með Masayum.
þeirri forsendu sem lögð er til
grandvallar framkvæmdaáætlun
Sameinuðu þjóðanna í jafnréttis-
málum fram til næstu aldamóta,
þ.e. að fyrir kynjamisrétti séu fyrst
og fremst fordómar og hefðbundin
viðhorf til kvenna. Þá er sendi-
nefndin einnig sammála því ai
I nauðsyn sé að hvetja konur til virkr
ar þáttöku á öllum sviðum mannlífs
ins, en til þess þurfa þær að fi
tækifæri. Það er ekki auðvelt ai
hrófla við gamalgrónum hugmynd-
um. Áhrifamenn í þjóðfélaginu sem
veita stöður, stöðuhækkanir og
tækifæri í atvinnurekstri em haldn-
ir miklum fordómum og þeir munu
því aðeins breyta um afstöðu til
kvenna að þeir verði fullvissaðir um
að enginn tapi á jafnri aðstöðu
beggja kynja til að nýta tækifærin.
Það er allra hagur að veita tækifæri
þeim sem munu koma ráðamönnum
sjálfum til góða. Konur eiga að
sækja fram út frá styrk en ekki á
gmndvelli málflutnings sem vekja
á samúð með þeim. Menn em ekki
ráðnir í áhrifastöður af vorkunn-
semi heldur vegna þess að sá sem
ræður trúir á getu viðkomandi til
að axla ábyrgð. Því tekur íslenska
sendinefndin undir þá tillögu að
lokaskjalið verði orðað á jákvæðari
hátt, þar sem fyrst og fremst er
boðinn fram sá styrkur sem felst í
þeim miklu hæfíleikum kvenna sem
ekki fá notið sín. En höfum það
hugfast að jafnrétti kemur ekki af
sjálfu sér í kjölfar aukins hagvaxtar
eða þróunarhjálpar. Það þarf að
móta skýra stefnu, setja verkefni í
forgangsröð og §alla fyrst og
fremst um þau mál sem snerta
konur sérstaklega án tillits til þeirr-
ar aðstöðu sem þær em í sem
íslensku konuraar í sendinefndinni fóru sumar í ógleymanlega safari-
ferð um Kenya ásamt eiginmönnum sínum, sem komu til móts við
þær. Sáu þar villidýr Af ríku og tóku m.a. mynd af þessum hlébörðum.
manneskjur og karlmenn í kringum
þær þá líka.“
Slegist um hótelher-
bergin
„Ekki var útlitið gott þegar við
konumar fímm í sendinefndinni
héldum af stað til Nairobi 14. júlí“,
segir Sigríður frá. „Fréttir höfðu
borist um að fulltrúar á opinbem
ráðstefnunni fengju ekki hótelher-
bergi sem þeir ættu pöntuð vegna
þess að aðrar neituðu að víkja. Ég
hafði að vísu pantað og borgað
herbergi á Hótel Continental fyrir
íslenska sendinefnd í nóvember frá
utanríkisráðuneytinu áður en ég
vissi að ég yrði þar með, og hafði
uppáskrifaða ábyrgð ríkisstjómar
Kenya um að við fengjum her-
bergin. En við höfum ekkert sendi-
ráð í Afríku okkur til hjálpar.
Aðeins ólaunaðan ræðismann,
Ingva Þorsteinsson, sem gat allt
eins vel verið í Uganda vegna sinna
starfa um þetta leyti. Okkur var
því ekki rótt þegar við komum á
flugvöllinn eftir 26 tíma ferð. En
þar var Ingi Þorsteinsson ræðis-
maður mættur og veitti okkur ómet-
anlega hjálp. Ekki veitti af þessu
öllu, því þær sem áttu útmnninn tíma
urðu að víkja herbergi fyrir okkur.
Sendinefndinni frá Indónesíu gekk
ekki eins vel, og urðu konumar að
lokum að gista í sendiráði lands
síns. Helvii Sippilláa frá Finnlandi,
fyrrverandi aðstoðarframkvæmda-
stjóri hjá Sameinuðu þjóðunum og
hugmyndafræðingur kvennaára-
tugarins var vísað frá hótelinu og
urðu öll Norðurlöndin að ganga í
málið fyrir hana. Það var því ýmis-
legt sem á gekk.“
„Við vomm heppnar að Hellvii
var þama. Raunar hefur hún þekkt
foreldra mína í 30 ár og naut ég
þess. Hún sagði mér frá aðdrag-
anda þessa alls. Hún var fulltrúi
Norðurlanda við kvennanefndina í
Vínarborg (The Commission on the
Status of Women). Þar kom tillagan
og óskað er eftir í lokaskjali kvenna-
áratugarins."
„Eftirmaður Helviiar, sú sem
stjómaði kvennaráðstefnunni í
Nairobi heitir Leticia Shahani.
Ræða hennar var mjög athyglisverð
vegna þess að túlka má hana sem
stefnuræðu samtakanna sjálfra.
Hún var hin raunvemlega niður-
staða Sameinuðu þjóðanna eftir að
starfsmenn samtakanna höfðu
skoðað svör allra aðildarríkjanna
við spumingaskránni, sem gefa átti
mynd af stöðu jafnréttismála í
heiminum. Þar segir að því sé ekki
að leyna að ekki hafí orðið sú þróun
í átt til jafnréttis á áratugnum sem
vonast vartil 1975. Höfuðástæðuna
taldi hún óhagstæða efnahagsþróun
í heiminum, atvinnuleysi, stöðvun
hagvaxtar og mun minni þróun í
þriðja heiminum en vonast var til.
Þó sagði hún að jafnrétti hefði náð
ákveðinni fótfestu og fleiri konur
væm nú í ábyrgðarstöðum en fyrr,
heilbrigðismál kvenna víða í betra
horfí og sérstaklega hefði árangur
náðst á sviði lagasetningar, bæði
innan aðildarríkjanna þar sem víða
væm komin jafnréttislög og ráð og
einnig hefðu flest ríki undirritað og
fullgilt samninginn um afnám alls
misréttis gegn konum."
Þríþætt ráðstefna
Áður en lengra er haldið er rétt
að gera grein fyrir ráðstefnunni í
Nairobi. Sigríður útskýrir:
„Kvennaráðstefna Sameinuðu þjóð-
anna í Nairobi var f raun þríþætt.
í fyrsta lagi var þetta kvennaráð-
stefna — ráðstefna um málefni
kvenna í öllum heiminum, eini al-
þjóðlegi vettvangurinn í mannkyns-
sögunni sem um það efni fjallar og
langstærsta ráðstefna kvennaára-
tugarins. í öðm lagi var þetta ráð-
stefna Sameinuðu þjóðanna, sem
em samtök 159 fullvalda ríkja og
auðvitað hápólitísk stofnun þar sem
milliríkjadeilur em dregnar inn í
allt sem á dagskrá kemur. Og í
þriðja lagi var þetta Afríkuráð-
stefna og það var sterkasta ein-
kennið sem blasti við. Og hin mikla
þátttaka því að þakka. Kjörorð ráð-
stefnunnar „konur og þróun" varð
mun meira lifandi og nálægt við
þær aðstæður. Einnig fann maður
betur en ella hvílíkt feikna tækifæri
þessi ráðstefna var fyrir alla þá
einstaklinga sem vom viðstaddir.
Langflestar konumar vom að sækja
sína fyrstu alþjóðaráðstefnu og
margar að kynnast starfí Samein-
uðu þjóðanna í fyrsta sinn. Formenn
sendinefnda vom langmest konur
og nær allar vom þær að veita
sendinefnd lands síns fomstu í
fyrsta sinn — í þeim hópi var ég.
Það er staðreynd að konur em að
meðaltali aðeins 7% af sendinefnd-
um aðildarríkja Sameinuðu þjóð-
anna. Sé sú kenning sem SÞ byggja
á rétt, að heimurinn sé friðvænlegri
ef fólk hittist og kynnist og ræðir
vandamál síns lands við fulltrúa
annarra ríkja, þá hlýtur það að
vera bein friðarviðleitni að hvetja
til þess að konur ekki síður en
karlar séu þáttakendur."
Sáttfýsi strax í upphafi
Horfur vom ekki góðar í upphafí,
því ekki var búið að ná samkomu-
lagi um mikilvæg efnisleg atriði og
enn deilt um fundarsköp. Það hafði
farið verst með kvennaráðstefnum-
ar í Mexico og Kaupmannahöfn að
reglum samkvæmt þarf tvo þriðju
atkvæða fyrir samþykktum en
meirihluti dugir ef um fundarsköp
er að ræða. Sú regla hafði óspart
verið misnotuð til að koma inn alls
konar umdeildum niðurstöðum og
kvennamálum alls óviðkomandi.
Bandaríkjamenn höfðu hótað að
verða ekki með ef tilgangur ráð-
stefnunnar ætti að vera að draga
deilumar í Miðausturlöndum inn í
umræður og lokaskjal, en Grikkir
aftur talið að sjálfsagt væri að
fjalla um viðkvæm deilumál, því
jafn nauðsynlegt væri að konur
ræddu þau eins og karlar. Málið
hafði verið sett árangurslaust í
nefnd. Þá beitti framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna sér fyrir sátta-
tillögu, sem koma skyldi til um-
fjöllunar á öðmm degi ráðstefnunn-
ar. Beðið var með eftirvæntingu
eftir viðbrögðum Bandaríkjamanna
við henni. En Maureen Reagan,
dóttir forsetans sem var formaður
bandarísku sendinefndarinnar,
sagði í ræðu sinni fyrsta daginn að
auðvitað væm á þessari ráðstefnu
konur sem litu á einstök ágreinings-
efni milli ríkja eða t.d. aðskilnaðar-
stefnuna í Suður- Afríku sem aðal-
efni ráðstefnunnar. En þótt Banda-
ríkjamenn teldu ekki að slík mál
ættu að yfírgnæfa ráðstefnu sem
kallað væri til um jafnréttismál, þá
væm þau reiðubúin til samvinnu
svo að hægt yrði að komast að
samkomulagi. Ándstætt stóiyrtum
fullyrðinum fyrir ráðstefnuna
reyndust ræðumar f upphafí hennar
vera f mun sáttfúsari tón að búist
varvið.
Kveðjur til pabba
„Mér þótti alveg stórkostlegt að
hitta allar þessar merku konur
þama. Við hvítu konumar voram
auðvitað í algjömm minnihluta,
ósköp draugalegar og fölar, og það
var eflaust ástæðan fyrir því að „
alltaf var verið að ragla mér saman
við Maureen Reagan. Einu sinni
kom ég inn á kvennasalemið — en
öll klósett á ráðstefnunni vom
> merkt „Ladies" og límt yfír „Gentle-
men“ — og konumar gláptu á mig
eins og þær sæju einhveija fræga
manneskju. Það var mjög undarlegt
fyrir skrifstofurottu frá Reykjavík
að vekja svona mikla athygli. Auð-
vitað vissi ég að eitthvað var bogið
við þetta. Einu sinni kom til mín