Morgunblaðið - 04.11.1986, Blaðsíða 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1986
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1986
33
plídrgmir Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
Framboðsvandi
Sjálf stæðisflokks
Framboðsvandamál Sjálfstæð-
isflokksins eru ekki úr sög-
unni, þótt fallið hafi verið frá
prófkjörum í sumum kjördæmum
á vegum flokksins. Sl. laugardag
fór fram taining atkvæða í skoð-
anakönnun í Reykjaneskjördæmi.
Ákveðið var að efna til könnunar
þessarar meðal nokkur hundruð
helztu trúnaðarmanna Sjálfstæðis-
flokksins í kjördæminu, þegar í ljós
kom, að ekki var hægt að efna til
prófkjörs vegna skorts á frambjóð-
endum. Eftir að talningu atkvæða
lauk tókst kjömefnd Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjaneskjördæmi að
klúðra svo framboðsmálum flokks-
ins að með fádæmum er.
í skoðanakönnuninni varð einn
af þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjaneskjördæmi, Gunnar
G. Schram, fyrir pólitísku áfalli. í
prófkjöri fyrir síðustu alþingis-
kosningar náði þingmaðurinn kjöri
í annað sæti framboðslistans og
varð jafnframt atkvæðahæstur í
prófkjörinu. í skoðanakönnun með-
al helztu trúnaðarmanna flokksins
í kjördæminu, sem eðli málsins
samkvæmt hafa bezta aðstöðu til
þess að fylgjast með störfum þing-
manna fékk Gunnar G. Schram
256 atkvæði og lenti í 6. sæti.
Hinir þingmennimir þn'r, þau
Matthías A. Mathiesen, Ólafur G.
Einarsson og Salóme Þorkelsdótt-
ir, hlutu öll vel yfir 400 atkvæði.
Það fer því ekki á milli mála, hver
dómur trúnaðarmanna Sjálfstæð-
isflokksins er um störf þessara
fjögurra þingmanna á því
kjörtímabili, sem nú er að ljúka.
Þrátt fyrir þessa niðurstöðu tók
kjömefnd ákvörðun um að bjóða
Gunnari G. Schram 5. sæti listans
en nýjum frambjóðanda, Víglundi
Þorsteinssyni, formanni Félags ísl.
iðnrekenda, sem hlaut 5 sæti í
skoðanakönnuninni, var boðið 6.
sæti listans. Rökin fyrir þessari
afgreiðslu kjömefndar liggja ekki
fyrir, þótt ljóst sé, að formlega var
skoðanakönnunin ekki bindandi
um niðurstöðu listans.
Jafnframt tók kjömefnd þá van-
hugsuðu ákvörðun að gefa ekki
opinberlega út upplýsingar um nið-
urstöðu skoðanakönnunarinnar,
þótt fengin reynsla sýni, að það
er nánast ómögulegt að halda
slíkum upplýsingum leyndum.
Enda kom það þegar fram í fjöl-
miðlum um helgina, að lqömefndin
hafði ákveðið að færa þingmann,
sem fengið hafði áfall í könnun-
inni, ofar á listann, á kostnað nýs
frambjóðanda, sem náð hafði 5.
sæti í atkvæðagreiðslu. Fregnir um
að kjömefndin hafi jafnframt tekið
til við að telja atkvæði eftir öðmm
reglum, en til var ætlast í upp-
hafí, hafa heldur ekki orðið til þess
að efla traust á henni.
Þessi vinnubrögð einkennast af
fljótfæmi og ýta undir tortryggni.
Afleiðingin er sú, að óvissa ríkir
nú um endanlega skipan framboðs-
lista Sjálfstæðisflokksins í næst-
stærsta kjördæmi landsins.
Jafnframt er augljóst, að þetta
klúður hefur þegar skaðað vem-
lega möguleika flokksins í kosn-
ingum.
I Suðurlandskjördæmi fór einnig
fram skoðanakönnun um fram-
boðslista Sjálfstæðisflokksins í
kjördæminu. Enginn af þingmönn-
um flokksins í kjördæminu fékk
pólitískt áfall í þeirri könnun með
þeim hætti, sem gerðist í Reykja-
neskjördæmi. Hins vegar varð sú
breyting frá skipan listans í síðustu
þingkosningum, að Eggert Hauk-
dal, sem þá skipaði 3. sæti listans,
var nú kjörinn í 2. sæti en Ámi
Johnsen, sem þá skipaði 2. sæti
listans, var kjörinn í 3. sæti nú.
Þau sætaskipti, sem verða á
milli Áma Johnsen og Eggerts
Haukdal, munu augljóslega skapa
Sjálfstæðisflokknum erfiðleika í
komandi þingkosningum. Fyrir
kjördæmabreytinguna 1959 vom
Vestmannaeyjar sjálfstætt kjör-
dæmi og átti Sjálfstæðisflokkurinn
þar jafnan þingmann. Frá kjör-
dæmabreytingunni 1959 til þessa
dags, hefur fulltrúi Vestmannaeyja
skipað annað af tveimur efstu
sætum framboðslistans í Suður-
landskjördæmi. í ljósi þess, að
Vestmannaeyjar em stærsti þétt-
býliskjami kjördæmisins með um
5000 íbúa og jafnframt ein stærsta
útgerðarstöð landsins, hefur þessi
skipan mála þótt eðlileg.
Ámi Johnsen hefur reynzt
vinnusamur og kraftmikill þing-
maður fyrir Suðurlandskjördæmi
og verðugur fulltrúi Vestmanney-
inga á því kjörtímabili, sem nú er
að ljúka. Enda hlýtur hann næst
flest atkvæði í skoðanakönnuninni,
næst á eftir formanni Sjálfstæðis-
flokksins, Þorsteini Pálssyni, sem
nýtur mikiis trausts, eins og áður.
Það er því ekki við öðm að búast
en að vemlegrar óánægju muni
gæta meðal margra stuðnings-
manna Sjálfstæðisflokksins í
Vestmannaeyjum og víðar í kjör-
dæminu vegna þessarar niður-
stöðu.
Þau vandamái, sem upp hafa
komið við framboð Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík, Reykjanesi
og á Suðurlandi em áhyggjuefni
fyrir forystu flokksins og aðra
sjálfstæðismenn. En vissulega hef-
ur betur tekizt til hjá sjálfstæðis-
mönnum í öðmm kjördæmum.
Þannig fóm prófkjör vel og frið-
samlega fram í Norðuriandskjör-
dæmi eystra og Austurlandskjör-
dæmi og í Norðurlandskjördæmi
vestra hefur ákvörðun verið tekin
um skipun efstu sæta framboðslist-
ans, sem víðtæk samstaða er um,
og var þó hvorki efnt til prófkjörs
né skoðanakönnunar í því kjör-
dæmi.
Skýrsla um starfsemi Hjálparstofnunar kirkjunnar:
Stefnumörkun um nýtingu söfnunarfjár
erlendis verður í heild ekki gagnrýnd
— þótt einstakir þættir kunni hafa tekist miður en aðrir
HÉR fer á eftir skýrsla nefndar
sem kirkjumálaráðherra skipaði
2. október 1986 samkvæmt ósk
Hjálparstofnunar kirkjunnar „til
að upplýsa staðreyndir um starf-
semi stofnunarinnar.“
Nefndin kom saman á hveijum
virkum degi frá 3. október 1986 til
15. s.m. í húsakynnum Hjálpar-
stofnunar kirkjunnar að Suðurgötu
22 í Reykjavík. Hún fékk aðgang
að bókhaldsgögnum stofnunarinnar
og aðstoð við störf sín hjá fram-
kvæmdastjóra og öðru starfsfólki,
svo og endurskoðanda, Lárusi
Halldórssyni. Nefndarmenn ræddu
næstum daglega við endurskoðand-
ann og hittu einnig alloft Guðmund
Einarsson framkvæmdastjóra og
Gunnlaug Stefánsson starfsmann
stofnunarinnar en fyrir þá voru
lagðar ýmsar spumingar, sem þeir
veittu svör við. Um þau verður fjall-
að síðar í skýrslu þessari eftir því
sem efni standa til.
Eftir 16. október komu nefndar-
menn næstum daglega saman,
ýmist að Suðurgötu 22 eða í skrif-
stofu ríkisendurskoðunar.
Auk ofangreindra aðila hefur
nefndin einu sinni rætt við alla
framkvæmdamefndarmenn stofn-
unarinnar og tvisvar við stjómar-
formann.
II
Aðdragandi að þeirri athugun
sem nefndin hefur gert er aðallega
nokkrar greinar sem birst hafa að
undanfömu en í þeim greinum hef-
ur komið fram ákveðin gagnrýni á
starfsemi Hjálparstofnunar kirkj-
unnar. Hefur sú gagnrýni m.a. verið
höfð til hliðsjónar við störf nefndar-
innar.
III
í þeirri gagnrýni sem fram hefur
komið hafa ekki falist neinar að-
dróttanir um fjárdrátt eða önnur
auðgunarbrot. Nefndin hefur enda
ekki kannað bókhald stofnunarinn-
ar með slíkt i huga. Ekkert hefur
komið fram sem gefi vísbendingu
um Qárdrátt. Nefndarmenn hafa
ekki yfirfarið og borið saman sér-
hvert fylgiskjal við bókhald stofn-
unarinnar en telja sig hafa fengið
nokkuð glögga mynd af fjárreiðum
hennar við þá athugun á bókhaldi
og reikningum sem þeir hafa gert,
þótt ekki hafí verið gerður fullkom-
inn samanburður færslna og fylgi-
skjala.
IV
Nú verða rakin helstu atriði
framkominnar gagnrýni og niður-.
stöður athugana nefndarinnar á
þeim gagniýnisatriðum:
1.
Eitt það sem gagnrýni hefir all-
mikið verið beint að í starfsemi
Hjálparstofnunarinnar er, að hún
hafí haft ranga stefnu í sambandi
við ráðstöfun söfnunarfjár, fyrst og
fremst í þriðja heiminum (þróunar-
löndum) og þá sérstaklega með því
að binda sig aðallega við íslenskar
útflutningsvörur, en að kaupa ekki
ódýrari vörur á erlendum markaði
eða hreinlega senda peninga (sem
aðrir ráðstöfuðu þá erlendis). Er
þetta nefnt íslensk þjóðemisþróun-
arstefna, og telja gagnrýnendur
með þessu hag gefendanna settan
hærra en þiggjendanna. Ennfremur
hefur verið gagnrýnt og talin röng
stefna, að beina aðstoð aðallega að
neyðarhjálp en ekki að þróunarhjálp
(þ.e. hjálp til sjálfshjáipar).
Út af þessum þætti hafa nefndar-
menn rætt við stjómendur og
starfsmenn Hjálparstofnunar kirkj-
unnar og skoðað gögn hennar og
aflað upplýsinga frá Rannsóknar-
stofnun fiskiðnaðarins og fleiri
aðilum.
Hjálparstofnun kirkjunnar hefur
starfað frá ársbyijun 1970. Starf-
semi hennar var tiltölulega tak-
mörkuð fyrsta áratuginn, en vex
síðan mjög mikið frá 1980, ekki
hvað síst með Póllandssöfnun og
síðan Eþíópíuhjálpinni. — í þessu
sambandi þykir rétt að rekja ákvæði
í 2. gr. stofnskrár (reglugerð)
Hjálparstofnunar kirlqunnar um
hlutverk hennar, og er í því sam-
bandi ekki rætt um hjálparstarfsemi
innanlands, sem gagnrýni hefur
ekki beinst að.
I 2. grein segir: Hlutverk stofn-
unarinnar er að hafa forgöngu um
og samhæfa líknar- og hjálparstarf
íslensku kirkjunnar innanlands sem
utan. Helstu verkefni Hjálparstofn-
unar kirkjunnar eru m.a.:
B. Utanlands:
a) Að veita skyndihjálp í neyðartil-
fellum í nánu samstarfí við
hjálparstofnanir annarra kirkna.
b) Að veita aðstoð við þróunarlönd.
c) Að veita aðstoð flóttafólki sem
býr við bág kjör víða um heim.
d) Að veita aðstoð öðrum íslensk-
um aðilum sem vinna hjálpar-
starf á erlendri grund."
í upphafi 4. greinar stofnskrár
Hjálparstofnunarinnar segir um
meðferð fjármuna: „Gjafir til ákveð-
inna verkefna skulu renna þangað
óskiptar. Heimilt er að draga frá
sannanlegan útlagðan kostnað við
einstakar söfnunaraðgerðir."
Svo sem fram kemur í framanrit-
uðu um höfuðverkefni Hjálpar-
stofnunarinnar við hjálparstörf
erlendis er fyrst talin „skyndihjálp
í neyðartilfellum." Hafa matvæla-
sendingar í raun verið umfangs-
mesti þáttur í neyðarhjálp
Hjálparstofnunarinnar. Ennfremur
hefur nokkuð verið um sendingu á
skjólflíkum og hjúkrunargögnum,
svo og hjúkrunarliði. — Hafa ber
einnig í huga, að form veittrar
hjálpar mótast oft af fram komnum
óskum alþjóðasamtaka, sem Hjálp-
arstofnunin á aðild að. Sérstaklega
er vert að geta þess, að ýmis hin
íslensku matvæli sem leitað hefír
verið eftir, hafa efnainnihald sem
verulegur skortur er á í „þriðja
heiminum," þ.e. hitabeltis-þróunar-
löndunum, þar sem hættast er við
hunguraðstæðum og er hér átt við
prótein (eggjahvítuefni) en mjólkur-
og undanrennuduft svo og hinar
umtöluðu skreiðartöflur eru einna
áhrifaríkastur efnagjafí á þessu
sviði og í auðflytjanlegu formi.
Hinsvegar þarf að nýta það með
kolvetnagjafa (t.d. komvörum eða
jurtaolíu) og fyllingarefnum sem
nærtækara er að fá í hitabeltinu,
og þá er 25—30 gramma skreiðar-
tafla dagskammtur af eggjahvítu-
efni fyrir bam, þannig að
fullnægjandi dagskammtur mat-
væla verður með umræddum
viðbótarefnum. — Um val á íslensk-
um afurðum til sendinga má hafa
í huga, að Hjálparstofnunin hefir
mjög leitast við og tekist að fá hin
íslensku matvæli á mjög hagstæðu
verði, sem erlendir aðilar hefðu
ekki haft tök á, og í sumum tilfell-
um gefins. Ennfremur hefur
Hjálparstofnunin notið mikils
stuðnings hjá íslenskum farmflytj-
endum, þannig að fiutningur hefir
fengist með mjög hagstæðum hætti
eða jafnvel ókeypis, og jafnframt
leitast við að koma farmflutningi,
þegar það hefur hentað, á hendur
samstarfsstofnunum. Það verður
að teljast langsótt gagnrýnisástæða
að lýsa matvælasendingum þessum
sem „þjóðemis þróunarstefnu" gef-
endum fremur í hag en þiggjendum,
svo sem verið væri að afla markað-
ar fyrir íslenska matvælafram-
leiðslu, þar sem fráleitt er að taldar
séu líkur á að slík undirborguð kaup
á nauðþurftum verði markaðsaf-
landi út af fyrir sig.
Athygli er vakin á því, í sam-
bandi við fjársafnanir á íslandi, að
sökum fámennis verður erfitt að
safna hér fjárhæðum sem nokkur
verulegu skipti við hjálparstörf, ef
ekki er hægt að vekja með miklum
áróðri, hvort sem mönnum líkar
hann betur eða verr, sérstaka sam-
úð með verkefnum hveiju sinni, og
þess vegna er neyðarhjálpin líklegri
til marktæks árangurs í fjáröflun
en þróunarhjálp, sem eðli máls sam-
kvæmt útheimtir fjáröflun að
staðaldri um árabil.
Hjálparstofnunin hefur þó tekið
nokkum þátt í þróunarstarfí, sér-
staklega með ráðningu og sendingu
hjúkrunarliðs, sem stofnunin hefur
launað og kostað, en hjúkrunarlið
sameinar neyðarhjálp með hjúkr-
unarstörfum, þróunaraðstoð vegna
menntunar eða tilsagnar á innlendu
aðstoðarliði á starfsvettvangi. Einn-
ig hafa beinni þróunarverkefni, þé
að í takmörkuðum mæli sé, veri<
unnin með aðstoð Hjálparstofnun
arinnar, svo sem „fískveiðiverk-
efni“, þ.e. tilraun til að veita
leiðbeiningar um nútímalegri vinnu-
brögð við fískveiðar.
Nefndin telur, þegar allt er skoð-
að, að stefnumörkun um nýtingu
söfnunarfjár erlendis, verði í heild
ekki gagnrýnd, þótt einstakir þætt-
ir kunni að hafa tekist miður en
aðrir.
Hjálparstofnun kirkjunnar fær
ýmsar aðrar gjafír en peninga. Er
þar aðallega um að ræða ýmsar
matvörur, fatnað og afslætti af
farmgjöldum og fargjöldum, svo og
ýmsa þjónustu.
Slíkar gjafir voru fyrst metnar
til verðs og uppfærðar í ársreikn-
ingi fyrir árið 1984. Sami háttur
var á hafður í reikningsskilum fyrir
árið 1985.
Það mun vera venja slíkra stofn-
ana sem Hjálparstofnun kirkjunnar
er að meta gjafir, en mismunandi
mat er lagt á slíkar gjafir, þannig
að ekki er hægt að gera raunveru-
legan samanburð á þeim milli
stofnana. T.d. er ekki lagt sama
mat á fatnaðargjafir hjá Rauða
krossi íslands og Hjálparstofnun
kirkjunnar, sem metur fatnaðinn á
nokkuð hærra verði en Rauði kross-
inn gerir.
Stjómamefnd H.K. telur að mat
gjafa sé ekki gert til þess að fegra
rekstur stofnunarinnar, heldur til
þess að gefendur slíkra gjafa geti
séð að þær séu færðar upp í árs-
reikningi hennar.
Að áliti nefndarinnar hefur H.K.
í sumum tilfellum ofmetið gjafir en
í öðrum e.t.v. vanmetið þær. —
Nefndin bendir ekki á veruleg frá-
vik í þessu sambandi, nema að í
ársreikningi 1985 em útflutnings-
bætur, sem ríkissjóður greiðir
framleiðendum undanrennudufts,
færðar sem gjöf og síðan sem ráð-
stöfun erlendis, sem ekki getur
talist rétt.
í ársreikningi 1984 er metið
verðmæti gjafa samtais kr.
19.819.000,-:
Það getur verið vandkvæðum
bundið að ákveða hvað geti talist
vera „rétt“ verð þegar gjafir eru
metnar, þess vegna er það álit
nefndarinnar, að það gæfi betri
mynd og réttari af starfsemi stofn-
unarinnar, að gjafír slíkar sem hér
er rætt um séu ekki metnar til pen-
inga í ársreikningi, heldur séu þær
tíundaðar í skýringum eða skýrslu
með reikningsskilum stofnunarinn-
ar.
Töluvert er um það, að Hjálpar-
stofnun kirkjunnar berist fjármagn
erlendis frá. Er þar um að ræða
peninga, sem ýmist eiga að fara til
kaupa á íslenskum afurðum eða til
greiðslu á tilteknum kostnaði við
einstök verkefni. Einnig er um að
ræða endurgreiðslur á útlögðum
kostnaði vegna verkefna, sem er-
lendar stofnanir standa að.
Helstu greiðslur í þessu sam-
bandi eru eftirfarandi:
Árið 1984:
1. Norska hjálparstofnunin, Kr.
NOK 200.000.- 769.420.-
2. World Council of Churches,
USD 49.000.- 1.425.900
3. Finnchurchaid,
USD 5.000.- 145.500
4. World Council of Churches,
USD 19.000.- 742.390,-
5. Church World Service,
USD 65.000,- 2.547.350,-
Árið 1985:
1. Lutheran World Federation,
DEM 25.000,- 322.720,-
2. Lutheran World Service,
USD 70.000,- 2.902.900.-
3. Lutheran World Federation
288.641.-
4. Lutheran World Federation
121.691.-
5. Lutheran World Federation
USD 30.306,- 1.290.047.-
Allar ofanskráðar greiðslur á
árinu 1984 eru færðar sem almennt
söfnunarfé. — Greiðslur nr. 1 og 3
gætu flokkast undir að vera söfnun-
arfé, þar sem þeim átti að veija til
framleiðslu á skreiðartöflum, en
greiðslur nr. 2, 4 og 5 voru sendar
til kaupa og sendingar á ákveðnu
magni af íslenskum afurðum:
Nr. 2. Keyptar 500 tn. síld af
Síldarútvegsnefnd. Kaup-
verð USD 45.000,- fob.
Nr. 4 Keyptar 196 tn. sfld af Sfldar-
útvegsnefnd. Kaupverð
USD 16.660,- fob.
Nr. 5 Keypt 50 tonn af saltfiski
af SIF. Kaupverð USD
47.206,- fob.
Hjáiparstofnun kirkjunnar sá um
að koma þessum afurðum á áfanga-
stað.
Af greiðslum á árinu 1985, var
greiðsla nr. 1 framlag LWF til að
gera kleifa ráðningu Dr. H.J. Fisc-
her til Hjálparstofnunarinnar.
Greiðsla nr. 2 er framlag LWS til
þess að senda flokk hjúkrunarfræð-
inga til Rema í Eþíópíu frá árslokum
1985 til apríl 1986. — Greiðslur nr.
3, 4 og 5 eru endurgreiðslur á út-
lögðum kostnaði og færðar sem
slíkar, en greiðslur nr. 1 og 2 eru
færðar sem almennt söfnunarfé.
Nefndin telur það ekki gefa
glögga mynd af rekstri stofnunar-
innar að færa framlög frá öðrum
hjálparstofnunum, sem ætluð eru
til ákveðinna útgjalda sem söfnun-
arfé. Ástæða væri til að gera
sérstaklega grein fyrir þessu fé.
RAÐSTOFUN SOFNUNARKRONU 1984.
TIL HJALPAR
87.26
REKSTRARKOSTN.
12.74
RAÐSTÖFUN SÖFNUNARKRÓNU 1985.
REKSTRARKOSTN.
TI.59
TIL HJALPAR
88.41
Teikningar frá Hjálparstofnuninni um ráðstöfun söfnunarkrónu
1984 og 1985. — I texta með þeim segir að söfnunarkróna sé hér
tilgreind án metins verðmætis, en það var á árinu 1984 kr. 19.819.
000 og árinu 1985 kr. 16.870.000. Þá segir að ef metið verðmæti
sé talið með verði hlutfall rekstrarkostnaðar 6,95% 1984 og 7,07%
1985.
Rekstrarkostnaður,
laun starfsfólks og
fríðindi.
Samkvæmt reikningum sundur-
liðuðust tekjur Hjálparstofnunar
kirkjunnar á árunum 1984 og 1985
þannig:
við jólatré er samtals kr. 390.757,00,
þar af kaupverð þeirra kr. 273.700,
00. Kostnaður við sjálfar saftianimar
er samtals kr. 2.854.734,60.
Með þeirri bókhaldsaðferð að telja
greiðslur fyrir vörukaup (hvíti penn-
inn, hljómplata, kerti og jólatré) til
kostnaðar við safnanir verður niður-
Söfnunarfé
Styrktarframlög
1% framlag presta
Alm. söfnunarfé samtals
Metið verðmæti gjafa
Aðrar tekjur:
Gjöf ríkissjóðs
Framlag úr Kristnisjóði
Vextir og verðbætur
Söluhagnaður bifreiða
Heildar tekjur:
Af tekjum þessum er ráðstafað í
kostn. og fym. svo sem hér segin
Beinn kostnaður við safnanir
Rekstrarkostnaður
Fymingar
Er þá eftir til ráðstöfunar
Þar af metið verðmæti annarra
gjafa en peninga
Mismunur (peningar)
1984 25.168.537,50 360.210,78 109.705,86 1985 32.107.255,99 722.075,00 215.521,60
25.638.454,14 19.819.000,00 33.044.852,59 16.870.000,00
1.500.000,00 0 874.291,51 96.560,00 3.080.000,00 47.519,00 1.889.678,46 168.486,00
47.928.305,65 55.100.536,05
1.849.016,80 5.317.578,80 184.512,00 40.577.198,05 6.709.572,80 7.944,893,10 245.506,00 40.200.564,15
19.819.000,00 16.870.000,00
20.758.198,05 23.330.564,15
Varðandi óeðlilega háan tilfærðan
kostnað við safnanir á árinu 1985
er rétt og skylt að taka fram, að á
kostnað við safnanir þessar er settur
allur kostnaður við kaup hvíta penn-
ans, kr. 1.341.563,00, auk allra
annarra útgjalda hans vegna en sam-
tals er kostnaður við hvíta pennann
talinn kr. 2.604.224,40. Sama gildir
um hljómplötuútgáfu. Kostnaður við
gerð hennar er talinn kr. 621.661,80.
Kostnaður við kerti (svokölluð friðar-
ljós) er kr. 238.195,00 og kostnaður
Fatnaður til Eþíópíu, (ca. 60 tn.) 12.300.000,- Útflutningsbætur á undanrennuduft 8.000.000,-
Skreið til Eþíópíu (40—50 tn.) 2.000.000,- Eftirgjöf á sölugjaldi v. Hvíta pennans 1.700.000,-
Lýsi til Eþíópíu (afsl.) 200.000. Fatnaður (ca. 10 tn.) 2.000.000,-
Mjólkurduft til Eþíópíu (5 tn.) 472.000,- Vinna, efni og afslættir v. hljómplötu 1.200.000.-
Ýmsar vömr til Póllands 800.000,- Farmgjöld og fargjöld 1.350.000.-
Farmgjöld 3.471.000,- Bifreið til Eþíópíu, ýmsar vömr og þjónusta 2.670.000,-
Fargjöld 576.000,-
Árið 1985 er metið verðmæti gjafa kr. 16.870.000.-:
staðan sú, annars vegar að kostnaður
við safnanir í reikningi verður óeðli-
lega hár og hins vegar að bókhald
ber ekki með sér, hvort hver einstak-
ur þáttur þeirrar sölustarfsemi sem
stoftiunin hefur með höndum sé henni
arðsamur, þar sem ósundurgreint er
milli einstakra þátta og allar inn-
komnar tekjur taldar til söfnunarfjár.
Við uppgjör þessarar sölustarfsemi í
árslok 1985 er ekki tekið tillit til
birgða, né heldur er tekið tillit til
ógreiddra gjalda.
Færast þannig gjöld og tekjur á
milli reikningstímabila. — Er það
ekki í samræmi við góða reiknings-
skilavenju.
Af rekstrarkostnaði er launakostn-
aður samtals kr. 3.321.821,86 árið
1984 ogkr. 5.334.447,16 árið 1985.
Samkvæmt yfirliti um greidd laun,
dagpeninga, bifreiðastyrk og skipt-
ingu á verkefni voru greiðslur til
helstu starfsmanna svo sem hér seg-
ir á árinu 1984:
í Reykjavík. Þau eru vel búin hús-
gögnum í stfl við vel búnar opin-
Laun Dagpen. Bflst. Samt. Alltá
Guðm. Einarsson 888.011 270.001 103.197 1.261.209 rekstur
Gunnl. Stefánsson 552.047 265.704 52.695 870.446 fræðsluk.
Jenný Ásmundsd. 500.738 106.996 52.695 660.400 rekstur
Joachim Fischer 542.085 262.112 48.421 852.618 Eþíópíu
Jón O. Halldórsson 474.241 190.966 48.420 713.627 Eþíópíu
Siguijón Heiðarsson 722.379 264.534 73.0091.059.922 rekstur
Samsvarandi greiðslur á árinu 1985:
Ámi Gunnarsson
Guðm. Einarsson
Gunnl. Stefánsson
Jenný Ásmundsd.
Siguijón Heiðarsson
Laun Dagpcn. Bflst. Samt. Alltá
599.710 403.462 50.2871.053.459 Eþíópíu
1.250.085 321.362 177.2501.748.697 rekstur
927.288 278.502 84.3001.290,090 fræðsluk.
876.789 177.336 67.5001.121.625 rekstur
1.004.422 151.553 102.937 1.258.912 rekstur
Af síðast greindum gjöldum
vegna S.H. er 50% talið vegna inn-
anlands aðstoðar. Af launum föstu
starfsmannanna, Guðmundar,
Gunnlaugs, Jennýjar og Siguijóns
eru um 38% fyrir eftirvinnu á árinu
1985.
Á árinu 1984 er kostnaður vegna
launa, dagpeninga og bflstyrkja
samtals kr. 6.373.003,77, en af því
eru kr. 3.578.066,96 færðar á
rekstur, kr. 1.924.490,56 á Eþíópíu
og kr. 870.446,25 á fræðslukostn-
að. Samsvarandi tölur 1985 eru:
Heildarkostnaður vegna launa, dag-
peninga og bflstyrkja kr. 10.606.
763, þar af eru kr. 5.533.596
færðar á rekstur, kr. 163.204 á
Afganistan, kr. 3.309.950 á
Eþíópíu, kr. 1.290.090 á fræðslu-
starfsemi. Auk dagpeninga á
ferðalögum á árunum 1984 og 1985
hefur Guðmundur Einarsson fengið
greiddan annan kostnað (auk far-
gjalda) að íjárhæð samtals kr.
261.532,32, Gunnlaugur Stefáns-
son kr. 58.200,14, Jenný Ásmunds-
dóttir kr. 88.010,44 og Siguijón
Heiðarsson kr. 199,462.45. Mun
hér aðaliega vera kostnaður vegna
bflaleigu og fargjalda erlendis.
Nefndin leggur engan dóm á það
hvort launagreiðslur, bflastyrkir og
dagpeningar til starfsmanna hafi
verið við hóf enda verða vinnuaf-
köst tæplega metin eftirá og ekki
skilyrði til þess að meta þau með
athugun nú. Benda má á að veru-
legur hluti launakostnaðar er vegna
yfirvinnu, sem ætla verður að hafi
verið nauðsynleg.
Tvímælis orkar, hvort ferðalög
starfsmanna og annarra til landa,
sem ekki eru hjálparþurfi, hafi ve-
rið nauðsynleg. Af 9 ferðum
framkvæmdastjórans á tímabilinu
(1984—1985) voru 2 til Póllands
en allar hinar tii Svisslands og
Vestur-Evrópulanda. Af 8 ferðum
Gunnlaugs Stefánssonar voru 2 til
Eþíópíu, 1 til Pakistan og 1 til Pól-
lands. Aðrar til landa sem ekki
þarfnast aðstoðar. Af 3 ferðum
Jennýjar Ásmundsdóttur var 1 til
Póllands en 2 til Norðurlanda. Af
7 ferðum Joachims Fischer var 1
til Súdan en allar hinar til landa
sem ekki eru hjálpar þurfi. Af 8
ferðum Jóns Orms Halldórssonar
var 1 til Póllands, 1 til Eþíópíu og
2 til Indlands. Hinar voru til Vest-
ur-Evrópulanda. Af 11 ferðum
Siguijóns Heiðarssonar voru 4 til
Póllands en hinar allar tii Sviss og
Vestur-Evrópu.
Allar 4 feriðir Áma Gunnarssonar
á þessu tímabiii voru til Eþíópíu.
Einnig orkar tvímælis, hvort rétt
sé af þeirri litlu stofnun sem Hjálp-
arstofnun kirkjunnar er að senda
menn hálfa leið kringum hnöttinn
til þess að leita uppi hjálparverkefni
svo sem virðist t.d. um ferðir Jóns
Orms Halldórssonar til Indiands.
Næg munu verkefnin vera sem vit-
að er um.
Forsvarsmenn Hjálparstofnunar
kirkjunnar kveða nauðsjmiegt að
taka þátt í alþjóðlegu samstarfí og
sé þá ætlast til þess að Hjálpar-
stofnunin sendi fulltrúa á ráðstefn-
ur og taki þátt í stjómarstörfum
og umræðum í slíku samstarfi. Þeir
telja að ekki sé allur kostnaður sem
af þessu ieiðir tekinn af þeim pen-
ingum sem safnað er til hjálpar-
starfs, þar sem þeir fái oft frí
fargjöld eða mikinn afslátt af far-
gjöldum sérstaklega á þessar
ráðstefnur.
Hjálparstofnun kirkjunnar býr
við góð húsakynni á Suðurgötu 22
berar skrifstofur en ékki verður séð
að um íburð sé að ræða.
Framkvæmdastjóri segir innbú í
skrifstofu að nokkru þegið að gjöf,
Gagnrýnd hafa verið tölvukaup
af fyrirtæki sem endurskoðandi
stofnunarinnar á hlut í. Þau við-
skipti þykja nefndarmönnum ekki
gagnrýnisverð.
Vegna þeirrar gagnrýni sem
fram var sett í blaðagrein varðandi
greiðslur Lútherska heimssam-
bandsins til hjúkmnarfólks í
Eþíópíu, er þar segir að nær allt
það hjúkmnarfóik sem farið hafi
til Afríku fyrir tilstuðlan Hjálpar-
stofnunar kirkjunnar hafi þegið
laun sín frá Lútherska heimssam-
bandinu, en Hjálparstofnunin hafi
ráðið þetta fólk og greitt því lítils-
háttar launauppbót í formi dag-’
peninga ..., þykir nefndinni rétt
að taka fram, að hún hefur í hönd-
um ljósrit telexskeytis frá 12. febr.
1985, sem staðfestir samning um
endurgreiðslur frá Hjálparstofnun
kirkjunnar hér á útgjöldum vegna
greiðslna til hjúkmnarfólksins að
Qárhæð 400 USD á mánuði og skrá
um greiðslur þess vegna á fyrsta
ársfjórðungi 1985 að fjárhæð sam-
tals kr 626.451,90.
í sömu grein er fjaliað um för
biskups til Póliands síðla árs 1984'
og gistihótel hans og fömneytis í
Kaupmannahöfn. í för með biskups-
hjónunum vom formaður fram-
kvæmdanefndar H.K. og kona
hans, svo og Guðmundur Einarsson
framkvæmdastjóri. Þau fengu
greiddan uppihaldskostnað í formi
dagpeninga, biskupshjónin um
75.000,00 krónur en formaður
framkvæmdanefndarinnar og kona
hans um 80.000,00 krónur samtals.
Um þessar dagpeningagreiðslur
og ferðakostnað að svo miklu leyti
sem hann var greiddur af stofnun-
inni, gildir hið sama og um aðrar
ferðir sem ekki em beinlínis til
hjálparstarfa í búsetulöndum hins
þurfandi fólks, og vikið hefur verið
að hér að framan, að tvfmælis get-
ur orkað hvort þær séu svo nauð-
synlegar eða a.m.k. æskilegar, að
rétt sé og forsvaranlegt að eyða í
þær fé sem safnað hefur verið til
neyðarhjálpar. Hitt ætti varla að
geta verið aðfinnsluefni, að biskup
búi á gistihúsi af betri tegund.
BOaviðskipti
Hjálparstofnun kirkjunnar átti í
ársbyijun 1984 eina bifreið, Chev-
rolet Van 1979, R 42858. Hún
hafði verið keypt á 200.000,00
krónur. Á söludegi 31. okt. 1984
var hún bókfærð á kr. 253.439,00
en seld (í skiptum) á kr. 300.000.*
00. I skiptum þessum var keypt
bifreiðin G 1408, Chevrolet Subur-
ban (4x4) 1978. Milligjöf var kr.
210.000,00 og kaupverð því kr.
510.00,00. Bifreiðin var umskráð
og varð R 60205. Ennfremur keypti
stofnunin (6/6 1984) Chevrolet Van
á kr. 200.000,00 vegna fatasöfnun-
ar en seldi hann að því verki loknu
(17/9 1984) á kr. 250.00,00. Bif-
reið þessi var umskráð af R 21565
á R 55596. Kaupandi var Skál-
holtsútgáfan og var bifreiðin
endurkeypt24.jan. 1985. (Sjáþar).
I ársbytjun 1985 var ein bifreið,
R 60205, í eigu Hjálparstofnunar
kirkjunnar. Bifreið þessi var seld
18. júní 1985 fyrir kr. 525.000,00.
Hinn 24. janúar 1985 var bifreiðin
R 55596 keypt af Skálholtsútgáfu
(endurkeypt). Sjá að ofan. Var bif-
reiðin staðgreidd og verð kr.
Sjá næstu síðu.