Morgunblaðið - 30.12.1986, Qupperneq 22
22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1986
Morgunblaðið/Einar Falur
Manneldisráð og heilbrigðisyfirvöld kynna manneldismarkmiðin á fréttamannafundi. Frá vinstri eru Hrafn Thulinius, prófessor, Snorri
P. Snorrason, prófessor, Ragnhildur Helgadóttir, heilbrigðisráðherra, Hrafn Friðriksson, yfirlæknir í heilbrigðisráðuneytinu, Magnús Gísla-
son, yfirtannlæknir i heilbrigðisráðuneytinu og Laufey Steingrímsdóttir, dósent.
Elísabet Magnúsdóttir, fæðisráð-
gjafi. í ráðinu voru til 1. ágúst
Vigdís Jónsdóttir, skólastjóri og Jón
Óttar Ragnarsson, næringarfræð-
ingur.
Greinargerð um mann-
eldismarkmiðin
Manneldisráð íslands birtir með-
fylgjandi manneldismarkmið í þeim
tilgangi að efla heilbrigði þjóðarinn-
ar með því að veita leiðbeiningar
um fæðuval.
Leiðbeiningarnar eru í samræmi
við þau fræði sem næringar- og
manneldisfræði byggir á, en þau
eru í stöðugri þróun eins og önnur
vísindi. Jafnframt því sem þekking
eykst fer fram sífellt endurmat á
manneldismarkmiðum þjóða, getur
það leitt til, ásamt breyttum lifnað-
arháttum, að misjöfn áhersla sé
lögð á vægi einstakra þátta menn-
eldis. Skal aðeins nefndur munur
sem er á mataræði fátækra þjóða
og auðugra.
Manneldisráð íslands beinir ráð-
leggingum sínum til almennings og
sérstaklega þeirra sem bera ábyrgð
á manneldi á heimilum og á stofn-
unum, svo sem sjúkrahúsum,
dvalarheimilum, skólum og mötu-
neytum. Einnig ber fyrirtækjum
sem stunda matvælavinnslu og
matvælaiðnað að taka mið af leið-
beiningum Manneldisráðs íslands,
m.a. með því að gera fullnægjandi
grein fyrir næringargildi vöruteg-
unda sinna, svo og innihaldi hálf
matreiddra og tilbúinna rétta.
Manneldisráð setur fram ráðleggingar um mataræði:
Islendingar þurfa að draga úr
sykuráti og fituneyslu - en
borða meira af fiski og kornmat
Sykumeysla íslendinga er tvöfalt
meiri en æskilegt er og raunar ein
sú mesta sem um getur í heimi,
fituneyslan er meiri en æskilegt er
og einnig saltneysla og íslendingar
haga mataræði sínu ekki í samræmi
við það 'að orkuþörf þeirra hefur
stórlega minnkað frá því áður var
og afleiðingin er offita sem ymsir
kvillar og sjúkdómar fylgja i kjölfar-
ið á. Þetta eru nokkrar niðurstöður
neyslukannana sem Manneldisráð
Islands hefur staðið fyrir og í fram-
haldi af því hefur ráðið sett fram
manneldismarkmið eða ráðlegging-
ar um mataræði fyrir almenning.
Þessar ráðleggingar eru byggðar
á vísindalegum rannsóknum á nær-
ingarefnum og áhrifum þeirra á
vöxt og viðgang líkamans. Þessi
vísindi hafa verið í stöðugri þróun,
sérstaklega síðustu áratugi, og
sífellt komið betur í ljós þýðing
hollrar fæðu til að fyrirbyggja
margvíslega sjúkdóma og viðhalda
góðri heilsu.
„Fólk getur lifað sínu lífi mun
lengur án sjúkdóma, með réttu
fæðuvali og forvömum," sagði
Hrafn Friðriksson yfirlæknir í heil-
brigðisráðuneytinu á fréttamanna-
fundi þar sem manneldismarkmiðin
voru kynnt. Hrafn birti einnig tölur
sem sýndu að árlega deyja um 850
íslendingar úr sjúkdómum sem
rekja má til rangs mataræðis og
annarra neysluvenja, þar á meðal
tóbaksreykinga.
Þeir sjúkdómar sem einkum hafa
verið tengdir röngu og gölluðu
mataræði eru tannskemmdir, offita,
æðakölkun, ýmsir sjúkdómar í melt-
ingarfærum, kransæðastífla,
sykursýki og krabbamein. Þetta
gildir um allar þjóðir sem búa við
velmegun, en meðal þróunarþjóða
er við önnur vandamál að glíma.
Hér á eftir fara manneldismark-
miðin sem Manneldisráð hefur sett
fram. í Manneldisráðinu eru dr.
Snorri P/ Snorrason, yfirlæknir og
prófessor, sem jafnframt er formað-
ur, Laufey Steingrímsdóttir, dósent,
Hrafn Thulinius, prófessor, Bryn-
hildur Briem, lyfjafræðingur og
MANNELDISMARKMIÐ FYRIR ÍSLENDINGA:
1. Heildameysla orkuefna sé miðuð við að viðhalda eðlilegri líkamsþyngd.
2. Hæfilegt er að úr kolvetnum fáist um 50-60% af orkunni, einkum úr grófu korni, grænmeti og
ávöxtum, þar af ekki yfir 10% úr sykri.
3. Hæfilegt er að fita veiti ekki meira en 35% af orkunni og hlutfall fjölómettaðrar og mettaðrar fitu
verði aukið í allt að 0,4.
4. Hæfilegt er að hvíta (prótein) veiti að minnsta kosti 10% orkunnar.
5. Hæfilegt er að neysla á matarsalti sé undir 8 grömmum á dag fyrir fullorðna.
6. Hæfilegt er að D-vítamínneysla fari ekki undir 10 (ig (400 alþjóðaeiningar).
7. Stefnt skal að sem fjölbreyttustu fæðuvali úr eftirfarandi fæðufiokkum: Kornmat, mjólkurmat,
grænmeti og ávöxtum og kjöti, fiski og eggjum.
Einstakar greinar
markmiðanna
1. Orkuefni.
Heildarneysla orkuefna sé mið-
uð við að viðhalda eðlilegri
líkamsþyngd.
A síðari tímum hefur orðið sú
breyting á Iifnaðarháttum þorra
manna að mikil líkamleg áreynsla
við vinnu er úr sögunni. Því þarf
að draga úr orkumagni fæðisins í
samræmi við það. Samt sem áður
þarf að fást í daglegu fæði, jafn
mikið af steinefnum og flestum
vítamínum eins og áður, ásamt
fæðutrefjum sem kyrrsetumenn
mega síst án vera. Því er ráðlegt
að skerða hlut orkuauðugra og
bætiefnasnauðra fæðutegunda, svo
sem sætra og feitra matvæla.
Kostir þess að orkuefni fæðunnar
gefi einungis næga orku til viðhalds
störfum líffæranna og orkukræfra
athafna, eru einkum að með því er
komið í veg fyrir ofeldi og spornað
við þeim kvillum sem því fylgja.
2. Kolvetni.
Hæfilegt er að úr kolvetnum fáist
50—60% af orkunni, einkum úr
kommat, grænmeti og ávöxtum,
þar af ekki yfír 10% úr sykri.
Samkvæmt könnun Manneldis-
ráðs 1979—1980 gaf sykur um 19%
að meðaltali af heildarorku fæðis-
ins. Draga þarf stórlega úr sykur-
neyslu en auka að miklum mun
MANNELDISRÁÐ, 1986: RÁÐLAGÐIR DAGSKAMMTAR (RDS) AFÝMSUM NÆRINGAREFNUM
- FITULEYSANLEG VITAMIN -
- VATNSLEYSANLEG VÍTAMÍN -
Aldur Ár A (pg) D (jtg) E (mg) C (mg) Þía- mín (mg) Ríbó- flavín (mg) Nfa- sín (mg) Be (mg) Fóla- sín (M9) Bl2 (þg) Kalk (mg) Fosfór (mg) Magn- íum (rng) Járn (mg) Zink (mg) Joð (gg)
BÖRN 0 -'h 420 10 3 35 0,3 0,4 6 0,3 30 0,5 360 240 50 10 3 40
'h-1 400 10 4 35 0,5 0,6 8 0,6 45 1,5 540 360 70 15 5 50
1-3 400 10 5 45 0,7 0,8 9 0,9 100 2,0 800 800 150 15 10 70
4-6 500 10 6 45 0,9 1,0 11 1,3 200 2,5 800 800 200 10 10 90
7-10 700 10 7 45 1,2 1,4 16 1,6 300 3,0 800 800 250 10 10 120
KARLAR 11-14 1000 10 8 50 1,4 1,6 18 1,8 400 3,0 1200 1200 350 18- 15 150
15-18 1000 10 10 60 1,4 1,7 18 2,0 400 3,0 1200 1200 400 18 15 150
19-22 1000 10 10 60 1,5 1,7 19 2,2 400 3,0 800 800 350 10 15 150
23-50 1000 10 10 60 1,4 1,6 18 2,2 400 3,0 800 800 350 10 1$ 150
51 + 1000 10 10 60 1,2 1,4 16 2,2 400 3,0 800 800 350 10 15 150
KONUR 11-14 800 10 8 50 1,1 1,3 15 1,8 400 3,0 1200 1200 300 18 15 150
15-18 800 10 8 60 1,1 1,3 14 2,0 400 3,0 1200 1200 300 18 15 150
19-22 800 10 8 60 1,1 1,3 14 2,0 400 3,0 800 800 300 18 15 150
23-50 800 10 8 60 1,0 1,2 13 2,0 400 3.0 800 800 300 18 15 150
51+ 800 10 8 60 1,0 1,2 13 2,0 400 ’ 3,0 800 800 300 10 15 150
Á MEÐGÖNGUTÍMA +200 10 +2 +20 +0,4 +0,3 +2 +0,6 +400 + 1,0 +400 +400 + 150 ** +5 +25
MEÐ BARNÁBRJÓSTI +400 10 +3 +40 +0,5 +0,5 +5 +0,5 + 100 + 1,0 +400 +400 + 150 *** + 10 +50
-STEINEFNI-
** Aukinni þörf á meðgöngutima er ekki unnt afi mæta meö venjulegu fæði og því er ráölegt að tama 30-60 mg af járni aukalega
** Járnþörf mjólkandi kvenna er ekki verulega aukin, en þó er skynsamlegt að taka járn áfram um tíma eftir barnsburð svo járnbirgðir líkamans aukist á ný.