Morgunblaðið - 06.10.1987, Blaðsíða 48

?oor a'rrcrA,rvr> a airr» *rniTaTCTrr maA TtTT/rTTrrar>M
48 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1987
Norrænt bindindis-
þing á Akureyri
Stiklur að loknu þingi
Alþjóða heilbrigðismálastofnunin leggur til að dregið verði úr áfeng-
isneyslu um 25% til næstu aldamóta.
eftirÁrna Einarsson
Á meðan regnský byrgðu frænd-
um okkar annars staðar á Norður-
löndum sólarsýn og hindruðu komu
vorsins lék veðrið við hina tæplega
200 þátttakendur á 30. Norræna
bindindisþinginu, sem að þessu
sinni var haldið á Akureyri dagana
22.-26. júní sl. Þótt veðrið hefði
sitt að segja um ánægju manna á
þessu þingi vógu móttökur heima-
manna þungt, bæði ráðamanna og
allra þeirra sem lögðu hönd á plóg
við þinghald og afþreyingu. Bæjar-
stjóm Akureyrar sýndi hlýhug sinn
með því að bjóða öllum gestum
þingsins til kvöldverðar.
Norræn bindindisþing eru haldin
3. hvert ár til skiptis á Norðurlönd-
unum en fyrir þeim stendur
Norræna bindindisráðið. Samvinnu-
nefnd bindindismanna, sem að
standa níu íslensk bindindissamtök,
stofnanir og fyrirtæki, hafði með
höndum framkvæmd þingsins að
þessu sinni en það var hið 30. í
röðinni.
Allt frá því að fyrsta bindindis-
þingið var haldið í Gautaborg árið
1899 hafa þau verið vettvangur
upplýsinga og skoðanaskipta um
það sem er á döfinni í áfengismálum
og bindindisstarfi hveiju sinni.
í stuttu máli er ómögulegt að
gera tæmandi grein fyrir öllum fyr-
irlestrum sem fluttir voru; svo víða
var komið við. Með einum eða öðr-
um hætti báru þó flestir þeirra
merki þeirra viðhorfa sem runnin
eru frá Alþjóðaheilbrigðisstofnun-
inni og setja æ meiri svip á umræðu
um áfengismál, þ.e. að til að stuðla
að bættu heilsufari þurfi þjóðir að
draga úr áfengisneyslu sinni. Ríkis-
stjómir flestra Norðurlandanna
hafa samþykkt áætlun WHO um
bætt heilsufar fram til ársins 2000.
En orð eru eitt og athafnir annað.
Ljóst er að til að það markmið WHO
að draga úr áfengisneyslu um fjórð-
ung fram að næstu aldamótum
náist, þarf samstillt átak stjóm-
valda, félagasamtaka og einstakl-
inga. Sá vilji er til staðar eins og
kom fram i máli Jóns Helgasonar
dóms- og kirkjumálaráðherra og
Sigfúsar Jónssonar bæjarstjóra á
Akureyri sem fluttu báðir ávörp við
setningu þingsins í Akureyrar-
kirkju.
Lifa lífinu án vímuefna
Leiðir að þessu marki kunna að
vera margar. Dr. Tómas Helgason
sagði m.a. í lokaorðum fyrirlestrar
síns um rannsóknir á áfengismálum
á íslandi: „Það má ljóst vera að það
er erfítt að koma á vímuefnalausu
samfélagi. Að því verður þó að
keppa að flestir lifi lífi sínu sem
mest án vímuefna með því að draga
úr áfengisneyslu sinni. Nauðsynlegt
er í þessu samhengi að engir hafi
einkahagsmuna að gæta í fram-
leiðslu og sölu áfengis og annarra
vímuefna; að draga úr framboði;
að draga úr eftirspum með upplýs-
ingastarfi og viðhorfsmótun; að
finna með rannsóknum orsakir
notkunar og misnotkunar svo að
hafa megi áhrif þar á og finna
möguleika á nýjum lífsvenjum; að
leggja áherslu á að greina áhættu-
hópa meðal bama og unglinga."
Fjórtán milljónir
í bindindisfélög
Sovétmenn leggja þessa þætti til
grundvallar átaks í áfengismálum
eins og fram kom í erindi Igors
Astaphievs varaformanns samtaka
um bindindisstarf í Sovétríkjunum.
Ýmsar hömlur hafa verið settar
á sölu áfengis. Áfengir drykkir eru
ekki lengur seldir fólki undir 21 árs
aldri. Opnunartími áfengisverslana
hefur verið styttur og þeim fækk-
að. Einnig hefur verið dregið úr
framleiðslu áfengis og aukin
áhersla lögð á framleiðslu og sölu
óáfengra drykkja af ýmsu tæi.
Sem lið í baráttunni gegn áfeng-
isneyslu voru stofnuð samtök þau
sem Astaphiev er fulltrúi fyrir. Inn
vébanda þeirra eru nú um fjórtán
milljónir manna, 18 ára og eldra,
sem hafnar neyslu áfengis alfarið.
Aðgerðir Sovétmanna eru þegar
farnar að skila árangri. Áfengissala
hefur minnkað um helming á tveim-
ur árum, dregið hefur úr aðsókn á
afvötnunarstöðvar, áfengistengd-
um glæpum fækkað um 25% og —
í fyrsta sinn í langan tíma — lækk-
ar dánartíðni úr 10,6 í 9,7 af hverju
þúsundi íbúa og í fyrsta skipti á
10 árum hækkar meðalaldur þjóð-
arinnar.
Heildarneysla mæli-
kvarði á Ijónið
Tillögur Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar byggja á rannsóknum
sem sýna að tjón af völdum áfengis-
neyslu fer eftir heildameyslu þess
í viðkomandi samfélagi. Esa Öster-
berg (Finnlandi) greindi frá því að
rannsóknir á Norðurlöndunum
styddu niðurstöður WHO. Fylgni
einstakra þátta við heildameysluna
kynni að vera mismunandi eftir
löndum og nefndi lága tíðni skorpu-
lifrar hér á landi í því sambandi. í
heild væri hins vegar fylgni. Því
þyrfti, ef ætlunin væri að draga úr
tjóninu, að beina aðgerðum að þjóð-
um í heild en ekki einungis áhættu-
hópum. Neysluvenjur áhættuhópa
eigi sér uppmna í venjum samfé-
lagsins. Möguleikar á að breyta
háttum áhættuhópanna em undir
því komnir hvort tekst að breyta
venjum samfélagsins í heild. Tjón
vegna áfengis ákvarðast af mörgum
þáttum m.a. heildameyslu, fjölda
stórdrykkjumanna, fjölda þeirra
sem drekka sig ölvaða, tíðni ölvun-
ar og þeim aðstæðum sem áfengis
er neytt við, svo og ýmsum sam-
félagsþáttum, sumum tímabundn-
um. Því fylgja ýmis tæknileg
vandamál að nota einfalda mæliein-
ingu eða stuðul til að lýsa hinum
margvíslegu hliðum áfengisvanda-
mála.
Áfengisneysluvenjur
og fjölmiðlar
Áætlanir um minni neyslu og/eða
breytta neysluhætti hafa leitt til
þess að farið er að gefa gaum fleiri
þáttum áfengismála en fyrr. Einn
slíkur er þáttur fjölmiðla. Lilian
Nowak (Svíþjóð) skýrði frá könnun
sem gerð var í Svíþjóð árin 1983
og 1984 og náði til 102 sjónvarps-
mynda (100 klst. útsendingartíma)
og átti að leiða í ljós hvaða mynd
dregin er upp af áfengi og áhrifum
neyslu þess í kvikmyndum sem
sýndar eru þar í landi.
Af ýmsum áhugaverðum niður-
stöðum má nefna að um 3000
manns eru sýndar við drykkju og í
aðeins 27 skipti neitar einhver
áfengum drykk sem honum er boð-
inn. Oftast er um að ræða einstakl-
inga sem í öðrum tilvikum neyta
áfengis.
í heild gáfu kvikmyndimar litla
vísbendingu um að áfengi er mikið
samfélagsvandamál. Nær aldrei var
ýjað að tengslum áfengisneyslu og
afbrota, slysa, sjúkdóma og dauðs-
falla. í tengslum við flest drykkjutil-
vik komu hins vegar fram jákvæð
ummæli um áfengi og áhrif neyslu
þess.
Hvaða áhrif þetta hefur á áhorf-
andann er ekkert fullyrt um í
þessari könnun en ætla má að áhrif-
in verði þau að smám saman verði
til væntingar eða forskrift að hegð-
un/háttum sem talin eru jákvæð
og eftirsóknarverð.
Ekkert áfengi
í umferðinni
Á ári hverju láta margir lífið í
umferðinni hér á landi sem annars
staðar. Dauða margra þeirra má
rekja til áfengisneyslu, eigin eða
annarra. Sífellt fleiri gera sér grein
fyrir þeirri hættu sem fylgir því að
stjórna ökutæki undir áhrifum
áfengis. Krafa um svonefnd 0,0
mörk hefur því fengið byr undir
vængi eins og Lars-Gunnar Tanner-
fors frá Bindindisfélagi ökumanna
í Svíþjóð sagði frá. Með 0,0 mörkun-
um er átt við að óleyfilegt verði að
stjórna ökutæki með nokkurt
áfengismagn í blóði. Mörkin, sem
miðað er við hér á landi, eru 0,5
prómill.
Möguleikar bind-
indissamtaka
Helge Kolstad framkvæmdastjóri
Samvinnunefndar bindindismanna í
Noregi ræddi um ýmsar leiðir til
að draga úr neyslu áfengis: Bann,
takmörkun aðgengis, upplýsingar,
vímulausa valkosti, greiningu
vandamála og meðferð. Helge fjall-
aði einnig um möguleika og þátt
bindindissamtaka.
Fordæmi hinna
fullorðnu
Böm og unglingar em sá hópur
sem oftast er nefndur þegar rætt
er um forvamastarf í fíkniefnamál-
um. Þennan hóp gerði Kjell E.
Johanson formaður IOGT í Svíþjóð
að umtalsefni: Staða ungs fólks í
áfengissinnuðu samfélagi. Fjallaði
hann m.a. um afstöðu fólks til ungl-
inga og það að verða fullorðinn.
Lagði Kjell mikla áherslu á mikil-
vægi fordæmis hinna fullorðnu og
þess „hlutverks" sem þeir gefa
áfengi í lífí sínu. „Núna emm við
að leggja gmnninn að áfengis-
vandamálunum sem við munum
kljást við árið 1995 sagði hann að
lokum.“
Áfengismálastef na
sveitarstjórna
Sú sjálfsagða krafa er gerð til
stjómvalda að þau fylgi einhverri
stefnu í áfengismálum. Alls staðar
á Norðurlöndum em í gildi áfengis-
lög þar sem m.a. kemur fram sú
stefna sem fylgt er á landsvísu.
Sveitar- og bæjarstjómir hafa hins
vegar síður sett sér leikreglur á
þessu sviði. Jan Linde (Svíþjóð)
gerði grein fyrir verkefni í Svíþjóð
þar sem reynt er að vekja áhuga
sveitarstjóma á að koma sér saman
um staðbundna áfengismálastefnu.
Aukinn áhugi er í þessa vem hér á
landi og hafa ýmsar sveitar- og
bæjarstjómir gert samþykktir um
fíkniefnamál (þ.á m. áfengi). Oft
er þeim þó lítið fylgt eftir.
Bindindisstarf í
endurskoðun
Á það er oft bent að bindindis-
samtök eigi erfitt með að færa sér
í nyt ríkjandi aðstæður í samfélag-
inu. Bent er að kjaminn í þeim
samtökum sé aldrað fólk sem taki
lítinn þátt í þeim samfélagsbreyt-
ingum sem eigi sér stað. Ábending-
ar sem þessar eiga nokkum rétt á
sér og því er hugað að þróun í bind-
indisstarfi. Erkki Kaikkonen sagði
frá endurskoðun bindindisstarfs í
Finnlandi. Gerði hann að umtalsefni
álit nefndar sem skipuð var til að
endurskoða ýmsar hugmyndir og
skilgreiningar bindindissamtaka.
Þar á meðal skilgreiningu á hugtak-
inu bindindi. Venjulegast er að tala
um bindindi sem lífsstíl eða
lífsvenju. Finnska nefndin telur þá
skilgreiningu full takmarkaða
(passífa) þar sem m.a. kannanir
(SIFO) á þeim sem ekki neyta
áfengis leiði í Ijós að þeir eiga
ýmislegt fleira sameiginlegt en
bindindi á áfengi og önnur vímu-
efni, s.s. að bindindismenn em í
heild virkari þátttakendur í sam-
félaginu, umhverfisvemdarsinnaðri
og er umhugaðra um heilsu sína
en almennt er. Nefndin telur þetta
sýna að bindindi velji fólk ekki fyr-
ir tilviljun heldur sé það hluti
heildarlífssýnar eða lífsstjómunar.
Áfengismálalumræðan
í Danmörku
Danir standa nokkuð sér í áfeng-
I upphafí ska/ endingu skoða...
Miele heimilistækin frá Vestur-Þýskalandi.
Heimsþekkt fyrir tæknilega fullkomnun,
hönnun og afburða endingu.
Veldu Miele — annað er málamiðlun.
o
JÓHANN ÓLAFSS0N & C0. HF
Sundaborg 13 — sími (91)688588
Miele þvottavélar.
Þvo og vinda vel.
Þvottavélar með níu líf.
Miele þurrkarar.
Nákvæm rakastilling.
Miele uppþvottavélar.
Hljóðlátar.
Skila skínandi hreinu.
Miele ryksugur.
Vandaðar og vinna vel.
Settu gæðin á qddjn