Morgunblaðið - 29.10.1987, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. OKTÓBER 1987
Það er tll skárri leið
en kreppuskattar
eftirÁrna
Sigfússon
Á næstu mánuðum er brýnt að
efnahagsvandinn verði leystur í
anda sjálfstæðisstefnunnar; aukn-
um spamaðarmöguleikum, auknu
fijálsræði í efnahagslífinu og lægri
ríkisútgjöldum.
í flárlagafrumvarpi ríkisstjómar
Þorsteins Pálssonar er ljóst að á
margvíslegum málum erum við á
réttri leið. Það þurfti þrek til að
taka ákvörðun um 1.200 milljóna
króna niðurskurð á síðustu dögum
flárlagaundirbúnings, svo ná mætti
hallalausum flárlögum, og líklega
þarf enn meira þrek stjómmála-
manna til að standa við það.
Það er fagnaðarefni að ríkis-
stjómin hyggst bregðast við að-
steðjandi efnahagsvanda með því
að afgreiða flárlög hallalaus og
treysta gengi íslensku krónunnar.
Með því að bjóða nýja möguleika í
spamaði, m.a. með því að ryðja úr
vegi skattalegum hindmnum svo
alþýðan geti sparað í formi hluta-
fjárkaupa, er einnig stigið mikil-
vægt skref í rétta átt. Vemlega er
losað um höft í utanríkisviðskiptum
með því að gefa fyrirtækjum mögu-
leika á kaupum á erlendum verð-
bréfum og hlutum í erlendum
fyrirtækjum. Þá hefur stórt átak
verið gert til að draga úr erlendum
lántökum. Með því að fella niður
ríkisábyrgð á skuldbindingum fjár-
festingarlánasjóðanna em settar
skorður við þvf að menn sæki ótak-
markað lánsfé til útlanda í óarð-
bærar framkvæmdir. Þannig er
byggð undirstaða fyrir virkri bar-
áttu gegn verðbólgu og viðskipta-
halla.
Allt er þetta af hinu góða og
sannar að ríkisstjóm Þorsteins
Pálssonar er að þessu leyti á réttri
leið.
Skattarnir eru
engin nauðvörn
í ríkisstjóminni náðist ekki
:;tjómmálaleg samstaða um frekari
niðurskurð í rekstri hins opinbera.
Til þess að mæta þeim hundmð
milljóna sem enn vantaði upp á til
að skila hallalausum fjárlögum var
ákveðið að auka enn frekar skatt-
heimtu á almenning og fyrirtæki.
Það er ljóst að þessar skatta-
hækkanir em mjög andstæðar
stefnu og vilja sjálfstæðisfólks. En
við störfum í lýðræðisþjóðfélagi, í
samsteypustjóm, og ljóst var að
þetta yrði sú fóm sem færa þurfti
til þess að við gætum áfram haldist
á braut framþróunar og velmegun-
ar.
Eftir að hafa kynnt mér íjárlaga-
fmmvarpið fyrir árið 1988 og
starað á ótrúlegt bmðl, sem þar
fyrirfinnst ennþá, fullyrði ég að
með auknu aðhaldi og fyrirhyggju
í rekstri hins opinbera má spara
þær upphæðir sem upp á vantar til
að skila hallalausum fjárlögum án
þess að leggja nýja skatta á almenn-
ing og atvinnufyrirtækin í landinu.
Að auki þykir mér úrsláttur fjár-
málaráðherra varðandi matarskatt-
inn gefa til kynna að sú lausn sé
ekki sú nauðvöm sem hann vildi í
upphafi vera láta.
Því mótmæli ég þessari auknu
skattheimtu.
Við sjálfstæðismenn eigum ekki
að vera þátttakendur í aukinni
skattheimtu á meðan ekki er full-
reynt hvort draga megi úr ríkisút-
gjöldum. Nú, þegar gert er ráð fyrir
samdrætti á næsta ári, gengur eng-
an veginn að bregðast við með
aukinni skattheimtu — kreppus-
köttum. Við eigum að benda á
skynsamlegri leiðir og það geri ég
hér með:
Ríkir aðhaldsstefna
í ráðuneytum?
í verðforsendum fjárlagafrum-
varpsins er gert ráð fyrir 39%
hækkun launaliða frá frumvarpinu
1987 og 23% hækkun á rekstrarlið-
um. Við skyldum því ætla að í
„aðhaldsfrumvarpi" séu hækkanir
ráðuneytanna minni eða jafníiiklar
og þessar verðlagshækkanir. Við
skyldum jafnframt ætla að ráð-
herramir gangi á undan með góðu
fordæmi og sýni aðhald í rekstri
og öðrum kostnaði vegna aðalskrif-
stofa ráðuneytanna. Því fer þó íjarri
að allir ráðherramir gangi á undan
með góðu fordæmi. Þegar frumvarp
þessa árs og næsta árs eru borin
saman kemur í ljós að kostnaður
vegna aðalskrifstofa ýmissa
ráðuneyta hefur stóraukist um-
fram verðlag.
Framsóknarráðherr-
arnir eru dýrastir
Þannig hækkar kostnaður við
aðalskrifstofur í ráðuneytum fram-
sóknarmanna sem hér segir:
Sjávarútvegsráðuneytið um
128% á milli ára, utanríkisráðuney-
tið um 95%, en þar er reyndar verið
að taka við nokkrum nýjum verk-
efnum, landbúnaðarráðuneytið um
85,3% og heilbrigðis- og trygginga-
ráðuneytið um 76,3%.
Þá koma kratar
Hækkanir á aðalskrifstofum í
ráðuneytum krata hækka nokkrum
minna: félagsmálaráðuneytið um
74,9%, dóms- og kirkjumálaráðu-
neytið um 73,3% og fjármálaráðu-
neytið um 72,6% þegar tekið hefur
verið tillit til sambærilegs reksturs
í fyrra og nú. Viðskiptaráðuneytið
hefur þá sérstöðu að hækka aðeins
um 22,7% enda er einn meginverk-
þáttur þess ráðuneytis, viðskipta-
skrifstofa, færður yfir á utanríkis-
ráðuneytið. Við eðlilegar aðstæður
ætti að vera um meiri lækkun að
ræða því að viðskiptaráðuneytið
afhendir ekki nema 2 stöðugildi frá
sér til 5 manna viðskiptaskrifstofu
utanríkisráðuneytisins þrátt fyrir
verkaskiptinguna.
Ráðherrar Sjálf-
stæðisflokksins sýna
mest aðhald
Það er ekki tilviljun að á aðal-
skrifstofum ráðuneyta sjálfstæðis-
manna gætir hvað mests aðhalds.
Þar mætti þó sjá tekið til hendi af
meiri krafti. Menntamálaráðuneytið
hækkar um 69,4%, samgönguráðu-
neytið um 50,2%, iðnaðarráðuneytið
um 40,2% og forsætisráðuneytið
sýnir í tölum 4,7% lækkun vegna
verkefnatilfærslna en hækkar um
38%, þegar tekið hefur verið tillit
til sambærilegs reksturs nú og sam-
kvæmt fjárlagafrumvarpi 1987.
Matarskattur þessa
árs jafngildir bruðli
á aðalskrifstofum
Þessar tölur eru ekki settar fram
til að villa einum eða neinum sýn
eða kasta rýrð á einstaka ráðherra.
Þær segja reyndar takmarkaða
sögu, því nokkuð er um verkefnis-
breytingar á aðalskrifstofum
ráðuneyta sem taka verður tillit til.
Hitt fer þó ekki á milli mála að
þessar óheyrilegu hækkanir þýða á
heildina litið um 160 milljónum
króna meira í kostnað vegna
aðalskrifstofa ráðuneytanna en
þörf er á til að fylgja eðlilegum
verðlagsbreytingum. Matarskatt
þessa árs má því afnema ef allir
ráðherramir em tilbúnir að sýna
raunverulegt aðhald þó ekki sé
nema í sínum eigin húsakynnum
(sjá töflu).
Um 48 milljónir eiga að
fara í gamla útvarpshúsið
Ég get ekki orða bundist um
annan þátt í fjárlagafrumvarpinu.
í þessu „aðhaldsfrumvarpi" er fyrir-
hugað að setja um 48 milljónir
krónur í endurbætur og búnaðar-
kaup í gamla útvarpshúsið við
Skúlagötu. í sjávarútvegsráðuneyt-
inu em 16 starfsmenn. Þeir munu
nota 17 milljónir á þessu ári til
þess að koma sér fyrir í þessu húsi,
auk þess sem rfkið leggur beint
fram um 25 milljónir króna á þessu
ári í endurbætur á húsinu svo ríkis-
Árni Sigfússon
„Eftir að hafa kynnt
mér fjárlagafrumvarp-
ið fyrir árið 1988 og
starað á ótrúiegt bruðl,
sem þar fyrirfinnst
ennþá, fullyrði ég að
með auknu aðhaldi og
fyrirhyggju í rekstri
hins opinbera má spara
þær upphæðir sem upp
á vantar til að skila
hallalausum fjárlögum
án þess að leggja nýja
skatta á almenning og
atvinnufyrirtækin í
landinu.“
stofnanir sómi sér nú vel innan
dyra. Hver veit hvað það mun kosta
á næsta ári. Hér er um að ræða
þær hæðir sem útvarpið hafði, en
háir útvarpssalir henta illa sjávarút-
vegsráðuneytinu svo byggja skal
gólf í þá sali, „auðvitað" kaupa inn
ný húsgögn og endurbæta húsið að
öðm leyti. Væri ekki nær að selja
húsið eða þessar hæðir undir þann
rekstur sem því hentar betur?
Hlutfallsleg hækkun á kostnaði viA aðalskrifstofur
ráðuneyta frá fjárlögum 1987 og frumvarpi 1988.
Sjávarútvegsráðuneyti
Utanríkisráðuneyti
Landbúnaðarráðuneyti
Heilbrigðis/trygg.
Félagsmálaráðuneyti
Dóms/kirkjumálar.
Fjármálaráðuneyti
Menntamálaráðuneyti
Hagstofan
Samgönguráðuneyti
Fjárlaga/hags.
lönaðarráðuneyti
Viðskiptaráðuneyti
Forsætisráðuneyti
+20
eðllleg hækkun
miðað við
verðforsendur
hækkun jmfram
verðforsendur
40 60 80
hækkun í % frá '87—'88
Skyldu nýju útvarpsstöðvamar
verða tilbúnar að huga að slíkum
kaupum? Þannig yrði húsið tekju-
öflun á erfiðleikatímum í stað þess
að vera enn ein svartaholan í út-
gjaldaaustri ríkissjóðs. Hér er um
að ræða þvílíkt bmðl með almanna-
fé að ekki á að koma til greina að
krefja alþýðuna um auknar skatt-
greiðslur á meðan slíkt viðgengst.
Eru metin ekki að
verða of kostnaðarsöm?
Öllu má ofgera. Sérstaklega þeg-
ar verið er að leggja aukna skatta
á alþýðuna til þess að réttlæta að-
gerðir stjómmálamanna. Það er
vissulega ánægjuefni að miklu fjár-
magni er nú, eins og í fyrra, veitt
til húsnæðislánakerfísins. Að þessu
sinni hyggst ríkið leggja um 1,7
milljarða króna til byggingarsjóð-
anna á móti 6 milljarða skulda-
bréfakaupum lífeyrissjóðanna.
Jafnvel er búist við enn frekari
skuldabréfakaupum lífeyrissjóð-
anna vegna rýmri tekjustofna
þeirra og hagstæðs verðs á skulda-
bréfum. En þá dettur mönnum í
hug að gera þetta ár að jafnvel enn
meira metári en síðasta ár hvað
ríkisframlög varðar með því að
leggja fram 17% meira fjármagn
að raunvirði beint úr ríkissjóði. Séu
hins vegar 100 milljónir skomar
af þessum stóra lið, stendur enn
eftir um 23% hækkun á framlagi
ríkisins á milli ára, sem nánast
heldur í við metárið i fyrra, ásamt
stórfelldri aukningu á lánsfé bygg-
ingarsjóðanna vega skuldabréfa-
kaupa lífeyrissjóðanna. Ég tel það
vera farsælli lausn að fara aðeins
hægar í sakimar í þessum mála-
flokki en að skella kreppusköttum
á alþýðu manna. Höfum í huga að
aðgerðum ríkisstjómarinnar er ætl-
að að draga úr þenslu. Of stórt
stökk í húsnæðiskerfinu hvetur hins
vegar til vemlegrar þenslu.
Tími til kominn að
taka á lyfjakostnaði
Það hlýtur að vera áhyggjuefni
fleimm en mér að sjá í engu tekið
á stórfelldri þenslu í heilbrigðis-
og tryggingakerfínu sem ekki hefur
stuðlað að betri heilsu og gæðum
þjónustunnar. í þessu fjárlagafmm-
varpi er áætlað að lyfjakostnaður
verði 1,4 milljarðar króna. Ef við
náum 10% hagræðingu í þessum
málum, sem alls ekki er óraunhæft
markmið, þýðir það 140 milljóna
króna spamað. I dag verðlaunar
ríkið dýmstu lyfjaheildsalana með
því að láta lyfjanotanda aðeins
greiða fasta upphæð en niðurgreiða
svo vömna að fullu hvað sem hún
kostar. Ef farin er sú leið að bjóða
lyf út og versla eingöngu við þann
sem býður viðurkennt lyf á hag-
stæðustu verði, eða þá að sjúkra-
samlög greiði aðeins hlutdeild í
ódýmstu vörumerjum hvers viður-
kennds lyfs, er Ijóst að spara má
vemlega. Þá er einnig sjálfsagt að
athuga gaumgæfilega hvor ekki
megi hækka greiðsluhlutfall not-
enda svo þeir verði meðvitaðri um
verð á mismunandi lyfjum og krefj-
ist sjálfir aðhalds i verði. Þetta er
ekkert einfalt mál en það færist
ekki í betra horf nema tekið sé á
því af festu. Það er hægt og því
er mjög raunhæft að sjá 140—200
milljóna króna spamað með nýjum
vinnubrögðum stjómvalda. Við
hljótum fremur að velja slík vinnu-
brögð en matarskatt og aðra
kreppuskatta.
Einurð stjómmála-
manna getur leyst
kreppuskattana af hólmi
Fjölmörg önnur hagræðingar- og
skipulagsatriði geta gefíð ríkis-
stjóm Þorsteins Pálssonar mögu-
leika á að losna við kreppuskattana.
Hvers vegna má t.d. ekki auka
sértekjur Hafrannsóknastofnunar
rétt eins og verið er að gera hjá
ýmum öðrum rannsóknar- og þjón-
ustustofnunum fyrir atvinnuvegina?
Það er eðlilegt að notandi greiði
fyrir téða þjónustu. Mér sýnist
gjaman miðað við að 40—50% af
útgjöldum stofnana séu greidd af
sértekjum þeirra. Ríkið áætlar að