Morgunblaðið - 29.10.1987, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. OKTÓBER 1987
Sjálfsáiim gróður f fríðlandi á Homstrðndum.
Horfum fram á vegirni
— og verum bjartsýn
Skógur fellur vel að stórbrotinni íslenskri náttúru. Frá Hðfða í Mývatnssveit.
eftirHuldu
Valtýsdóttur
Ég ætla ekki að rekja gróðurfars-
sögu íslands eða upphefja kvein-
stafí vegna þess hvemig komið er.
Ég ætla að snúa mér beint að
spumingunni sem er yfirskrift þess-
arar ráðstefnu: Hvemig á að snúa
vöm í sókn? Hvemig á að endur-
heimta Qölbreytilega gjóðurþekju á
íslandi?
Þessi spuming hefur brannið á
vöram margra síðustu áratugi,
þetta baráttumál er síður en svo
nýtt af nálinni. Margir hafa lagt
þar þung lóð á vogarskálina og tölu-
vert hefur áunnist. Þó vantar enn
mikið á.
Fyrst ætla ég að nefna það sem
að mínu áliti hefur áunnist og síðan
tiltaka hvaða aðgerða er þörf.
Þetta era leikmannsþankar,
eflaust mætti tilnefna fleiri atriði
en ég geri í báðum tilvikum, en ég
tala fyrst og fremst út frá því sem
ég hef orðið áskynja í röðum skóg-
ræktarmanna.
Síðustu 10—20 árin hefur verið
lögð mikil áhersla á samstöðu allra
þeirra sem þessi mál snerta á ein-
hvem hátt. Vera má að áður hafí
þurft að benda á syndaseli og hrópa
hátt, skipta fólki i andstæðar fylk-
ingar. En það er liðin tíð.
Hins vegar má segja að ef til
vill vanti enn skilning og áræði
stjómvalda til aðgerða og til að
leggja fram nauðsynlegt fé.
Eg blaðaði nýlega í nýútkominni
skýrslu sem gefín hefur verið út á
vegum Sameinuðu þjóðanna um
umhverfismál. Sérstök alþjóðleg
nefnd undir forystu Gro Harlem
Brundtland, forsætisráðherra Nor-
egs, kannaði ítarlega ástand
þessara mála um víða veröld. Niður-
staða þeirrar könnunar birtist í
þessari skýrslu og er vissulega ógn-
vekjandi. Þar er ekki bent á neinar
lausnir en vakin rækilega athygli á
mikilvægi þessara mála fyrir
framtíð mannkyns og sýnt fram á
að varla dugi minna en vakning og
gagnger hugarfarsbreyting.
Þessi skýrsla verður tekin til
umflöllunar á allsheijarþingi Sam-
einuðu þjóðanna nú í haust og mun
sjálfsagt vekja verðskuldaða at-
hygli.
En þegar maður les um þann
gífurlega og yfírþjirmandi vanda
sem steðjar að þjóðum heims vegna
háttsemi mannsins gagnvart nátt-
úranni, þá virðist það sem blasir
við okkur. hér, endurheimt gróður-
þekjunnar á íslandi, vera létt verk.
Við eram rík þjóð með miklar
náttúralegar auðlindir, hér er líka
meiri mannauður en víðast annars
staðar, við eram vel menntuð, starf-
söm þjóð. Við höfum nóg í okkur
og á. Við eram aflögufær. Okkur
er engin vorkunn. Engin.
Sem betur fer er umhverfis- og
gróðurvemd ofarlega á baugi hér
og þeim fer stöðugt fjölgandi sem
vilja láta þau mál til sín taka.
Umhverfís- og gróðurvemd og
efling gróðurlendis er auðvitað í
sjálfu sér fyrst og fremst mál sem
á að koma til kasta stjómmála-
manna. Hvaða stefnu hafa þeir?
Hversu mikið flármagn treysta þeir
sér til að leggja í þann málaflokk?
En þessi mál eru líka hugmynda-
fræðilegs eðlis og hugsjónalegs.
Þess vegna verður aldrei útrætt um
þau, og aldrei fundin ein lausn sem
er sú eina rétta.
Við eram að Ijalla um samskipti
mannsins við náttúrana og lögmál
hennar, og um þróun sem við höfum
aldrei alveg í hendi okkar, en getum
haft jákvæð áhrif á.
í umræðum um hugmyndafræði
íslenskt bírki í Ranaskógi.
nútímans era uppi háværar raddir
um að maðurinn verði að læra að
horfa á sjálfan sig sem hluta af
allri þeirri heild sem heitir lífíð á
jörðinni, vistkerfínu sem hann „má
ekki skemma", eins og sagt er við
bömin.
Umræður um þessi mál eiga auð-
vitað líka og verða að fara fram
með tilliti til þjóðhagslegra þátta,
en hin hugmyndafræðilega afstaða
er nauðsynleg um leið.
Hugsjónin má ekki bresta.
__<»___
Við viljum snúa vöm í sókn og
bæta götótta gróðurkápu íslands.
Allir era sammála um að aðgerða
sé þörf. Enginn á móti.
I framhaldi af því verða menn
líka að ræða ýtarlegar hvaða gróð-
ur er átt við.
Á hann að vera til nytja, til jmdis-
auka, til vemdar gróðurmoldar? Á
hann að vera lággróður „gras, móa-
gróður, nytjajurtir", “hágróður"
tijágróður, skógur?
Fjölbrejdnin hlýtur að skipta
miklu máli. Eram við ekki bara að
tala um alla þessa kosti?
Að vísu getur manni stundum
fundist að nú sé nóg komið af rækt-
uðum túnum, sérstaklega með tilliti
til þess að verið er að takmarka
búfjárhald. Ætli sé ekki best að
doka við með túnræktina, leggja
heldur áherslu á aðra þætti, bæta
úthaga og blásna mela og gefa
móagróðri tækifæri til að spjara
sig, koma upp kjarri og vemdar-
skógi til skjóls fyrir annan gróður
og okkur, og efla skógrækt í stóram
stfl. Nóg er landrýmið.
< »
Hulda Valtýsdóttir
„ Við sem búum hér
verðum auðvitað að
nýta auðlindir okkar,
annað er innantómt
hjal, og við eigum
geysilegar auðlindir,
við erum rík á því sviði
eins og svo mörgum
öðrum, ríkari en flestar
þjóðir heims. Eiginlega
erum við forréttinda-
þjóð á heimsmæli-
kvarða þegar tekið er
tillit til þess að gildis-
mat á auðæfum er mjög
að breytast.“
Og nú ætla ég að telja upp það
sem ég veit að búið er að gera og
verið er að gera af stjómvalda hálfu
og annarra til að snúa þessari vöm
í sókn.
1. Gerð hefur verið úttekt á land-
nýtingu á íslandi og birtar forsend-
ur fyrir landnýtingaráætlun að
tilhlutan landbúnaðarráðuneytisins
og þess vænst að hún komi til fram-
kvæmda.
2. Gerð hefur verið ný land-
græðslu- og landvemdaráætlun til
fímm ára með sérstakri fjárveitingu
í samræmi við ákvörðun sem tekin
var f tilefni 1100 ára afmælis bú-
setu á íslandi 1974.
3. Gerð hefur verið framtíðar-
könnun á vegum ríkisstjómarinnar
um landkosti og landnýtingu til
aldamóta og gerðar jákvæðar tillög-
ur.
4. Verið er að hefja lúpínurækt
í stóram stfl til að bæta fijósemi
jarðvegs.
5. Viðteknar hafa verið reglur
um samdrátt í sauðfjár- og naut-
griparækt.
6. Til hefur komið raunhæfur
stuðningur stjómvalda til ný-
búgreina sem ekki hafa í för með
sér ágang á gróður lands.
7. Skjólbeltarækt er orðin styrk-
hæf samkvæmt jarðræktarlögum.
8. Tillögur hafa komið frá sér-
stakri nefnd sem skipuð var á
vegum landbúnaðarráðunejftisins
um skipulagningu sauðfjárræktar
eftir landshlutum og landkostum.
9. Tiltaka má ákvörðun land-
búnaðarráðherra að útvega almenn-
ingi land á jörðum í ríkiseign sem
vilja efla gróður og stunda skóg-
og tijárækt.
10. Ástæða er til að fagna gagn-
orðum greinum í stefnujrfirlýsingu
og starfsáætlun ríkisstjómarinnar
um veralegt átak í umhverfis- og
gróðurvemdarmálum. Sömuleiðis
fyrirheit um skógrækt til nytja.
11. Loks mætti nefna samþykkt-
ir og jrfírlýsingar um stuðning við
þennan málstað úr öllum áttum, frá
ýmsum náttúravemdarsamtökum
og fijálsum félögum um allt land,
frá Búnaðarþingi, frá aðalfundi
Stéttarsambands bænda o.fl. Svona
mætti sjálfsagt lengi telja.
En hvað þarf að gera?
1. Auka þarf veralega fjárfram-
lag úr okkar sameiginlega sjóði,
ríkissjóði, til að flýta aðgerðum í
gróðurvæðingunni.
2. Hraða þarf framkvæmdum við
grannkortagerð af landinu og í