Morgunblaðið - 12.08.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1988
Sr. Bjami Þorsteinsson prófessor og tónskáld:
Hálfrar aldar dánarafmæli
og 100 ára vígsluafmæli
eftir Óla
J. Blöndal
Sr. Bjami var hreinræktaður
Mýramaður, fæddur á Mel í
Hraunhreppi í Mýrasýslu 14. okt.
1861. Foreldrar hans voru Þor-
steinn Helgason og Guðný Bjama-
dóttir, mikið dugnaðar- og mynd-
arfólk. Þau eignuðust 13 böm og
var sr. Bjami elstur þeirra systk-
ina.
Það má segja að það hafí verið
mikið lán fýrir Siglufjörð og Sigl-
fírðinga þegar sr. Bjami ákvað að
sækja um prestakallið hér. Vegna
fátæktar á þeim ámm gat hann
ekki látið draum sinn rætast um
að sigla til Kaupmannahafnar og
leggja stund á þau fræði er hugur
hans stóð til, lögfræði — tónlist,
og einnig stóðu hin svokölluðu
„klassísku mál“ nær huga hans
heldur en læknisfræði og guð-
fræði, sem vora aðalnámsgreinar
hér á landi þá. í þijú ár vann
hann við kennslu og skrifstofu-
störf. Þá ákvað hann að hefja nám
í Prestaskólanum og trúlega hefír
festarmey hans og síðar eiginkona
Sigríður Lárasdóttir haft áhrif á
þessa ákvörðun hans. Þessi ijöl-
gáfaði maður hefði óefað getað
haslað sér völl hvar sem var og
hefði trúlega verið betur settur
nær menningarstraumum höfuð-
borgarinnar en hér í svo af-
skekktri byggð sem Siglufjörður
var þá — þar sem aðeins 311 sál-
ir þjuggu.
En vegir guðs eru órannsakan-
legir og örlögin spinna þræðina í
lífsvef okkar án þess að við fáum
nokkra um ráðið. Svo hefír og
verið með sr. Bjama, hér hafa
örlögin ætlað honum að dvelja og
vinna sitt merka lífsstarf.
Áður en Bjami gerðist prestur
hér var Hvanneyri lítt þekkt og
lítilsmetið útkjálkaprestsetur, en í
tíð hans varð Hvanneyrarheimilið
landsþekkt höfuðból, þar sem
sönglistin sat í fyrirrúmi og menn-
ingarverðmæti hverskonar vora í
Sr. Bjami Þorsteinsson.
Emilia K. Bjarnadóttir.
hávegum höfð. Það er víðsfjarri
mér að gera Bjama að einhveiju
ofurmenni í augum almennings —
enda hefði það verið honum lítt
að skapi. Trúlega hefír hann haft
sina galla eins og aðrir dauðlegir
menn en kostimir vora svo yfír-
gnæfandi að gallamir hurfu í
skuggann.
Þegar til Siglufjarðar kom árið
1888, hélt hann áfram sinni fyrri
Frú Sigríður Lárusdóttir Blönd-
al.
Sigríður J. Blöndal.
iðju að safna íslenskum þjóðlögum
en það starf hóf hann á skólaáram
sínum og lauk því 1905 eftir sam-
fellt 25 ára starf. Þekktir erlendir
tónlistarmenn luku miklu lofsorði
á þetta verk. Þá hefír hann lyft
slíku Grettistaki að nafni hans
mun verða á loft haldið meðan
íslensk byggð og menning er við
lýði.
En Bjarni var ekki einhamur,
Lára M. K. Bjarnadóttir.
Ásgeir Bl. Bjarnason.
jafnframt söfnuninni samdi hann
á áranum 1889—1910 42 ein-
söngslög, íslenska hátíðarsöngva
samdi hann 1899 svo og sálmabók
og stendur íslensk kirkja vissulega
í mikilli þakkraskuld fyrir þær
gersemar. Flestir kannast við lögin
Kirkjuhvol, Sólsetursljóðin, Taktu
sorg mína og Systkinin svo eitt-
hvað sé nefnt, en þau vora mikið
sungin meðal almennings og era
Bjarni Þorsteinsson á stúdents-
árunum.
Ami Beinteinn Bl. Bjamason.
enn. Hið fræga sænska tónskáld
Wennerberg dáðist mjög að hátí-
ðarsöngvum hans og lögum yfir-
leitt. Hann undraðist mjög að
slíkur maður væri látinn dvelja í
svo fámennu byggðarlagi í staðinn
fyrir að veita honum fé til þess
að búa í Reykjavík, og er slík við-
urkenning frá þessu merka tón-
skáldi mikið hrós.
Um Bjarna má segja að hann
-s.
Að lesa vel og læra heima
eftir Guðmund Heiðar
Frímannsson
Nýlega ritaði ég tvær greinar hér
í blaðið um kjamakljúfinn og endur-
vinnslustöðina í Dounreay við Pent-
landsfjörð. Hr. Magnús Jóhannes-
son, siglingamálastjóri, hefur séð
ástæðu til að gera athugasemdir við
þær hér í blaðinu þann 29. júlí sl.
Mér virðast þær á misskilningi
byggðar.
Magnús segir, að í greinunum
komi fram villandi ályktanir um
mengunarhættu sjávar vegna starf-
seminnar í Dounreay, sem stafi af
misskilningi mínum á eðli kjarnorku-
vera og endurvinnslustöðva. Síðan
segir hann: „Það væri afar ánægju-
legt ef áhyggjur þær sem íslending-
ar og fleiri þjóðir við Norður-Atlants-
haf, m.a. Danir, Færeyingar, Norð-
menn og írar, hafa látið í ljós vegna
losunar lággeislavirks úrgangs í sjó
frá endurvinnslustöðvum og áhrifa
þess á fiskveiðar væru óþarfar, eins
og höfundur lætur í ljós í greininni."
(Hvorri?)
Hann rekur einnig hver aukning
yrði á starfsemi í Dounreay ef evr-
ópska endurvinnslustöðin yrði
byggð, lýsir því, sem gerist í endur-
vinnslustöðvum, vitnar til skýrslu frá
Geislavömum ríkisins um mat á
mengunarhættu frá Dounreay,
greinir frá aukinni starfsemi við
endurvinnslu og andmælum stofnun-
ar sinnar gegn þessum áformum
öllum.
I setningunni, sem ég vitnaði beint
til hér að ofan, gerir Magnús ráð
fyrir að ég hafi verið að fjalla um
„losun lággeislavirks úrgangs frá
endurvinnslustöðvum", er ekki til-
greint hvenar þær séu, og sagt að
áhyggjur Islendinga og annarra
vegna þessa væra óþarfar. Það er
sjálfsagt að menn lesi vel, áður en
þeir fara að viðra skoðanir sínar í
blöðum. Ég fjallaði ekki um neinar
ótilgreindar endurvinnslustöðvar
heldur einvörðungu um kjamakljúf-
inn og endurvinnslustöðina í Doun-
reay. Og það sem meira er, ég segi
hvergi að áhyggjur íslendinga vegna
Dounreay séu óþarfar, heldur
beinlínis að þær séu eðlilegar og
„Ég fjallaði ekki um
neinar ótilgreindar
endurvinnslustöðvar
heldur einvörðungu um
kjarnakljúfinn og end-
urvinnslustöðina í Do-
unreay. Ogþað sem
meira er, ég segi
hvergi, að áhyggjur Is-
lendinga vegna Doun-
reay séu óþarfar, held-
ur beinlínis að þær séu
eðlilegar og sjálfsagðar
vegna þeirra hags-
muna, sem eru í húfi.“
sjálfsagðar vegna þeirra hagsmuna,
sem era í húfi. Ekkert í greinunum
tveimur er í andstöðu við það, sem
segir í ívitnuninni í grein Magnúsar
úr skýrslu Geislavama ríkisins og
mér virðist allt vera skynsamlegt.
Skoðun íslenzka ríkisins og mat
á hættu vegna lággeislavirks úr-
gangs miðast eðlilega við fleiri
stöðvar en Dounreay. En ég var
hvorki að fjalla um skoðanir íslenzka
ríkisins né aðrar endurvinnslustöðv-
ar.
Magnús segir að í dag sé rekin
kjamorkustöð með þrenns konar
starfsemi í og við Dounreay; raf-
orkuframleiðsla frá kjamakljúf, end-
urvinnsla og lq'amorkutilraunastöð
brezka flotans. Þetta er villandi, svo
ekki sé meira sagt. Brezki flotinn
rekur stöð, HMS Vulcan, rétt við
kjamakljúfínn, en starfsemi þeirra
er algerlega óháð hvor annarri.
Kjamakljúfurinn og endurvinnslu-
stöðin era sjálfstæð eining. Ég var
ekki að ijalla um stöð flotans frekar
en ég var að ijalla um Sellafíeld.
Magnús segir endurvinnslustöð-
ina skila 4 tonna hámarksafköstum
á ári og fáeinum línum neðar, að
síðustu átta árin hafí verið endur-
unnin alls 7—8 tonn af notuðu
brennsluefni. Hámarksafköst endur-
vinnslustöðvarinnar nú era 7—8 tonn
Guðmundur Heiðar Frímannsson
á ári. Nákvæmra talna um þessi
efni er erfítt að afla af þeirri ein-
földu ástæðu að framleiðsla og flutn-
ingar á plútóni eru ríkisleyndarmál
í Bretlandi. í Dounreay er, eftir því
sem ég kemst næst, ekki endurann-
ið notað brennsluefni frá „öðram
kjamofnum í Evrópu“, eins og
Magriús staðhæfír. Sömuleiðis kann-