Morgunblaðið - 23.02.1989, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1989
PJttfgp Útgefandi mXítaíiiíi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ÁgústlngiJónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Ásjcriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. f lausasölu 70 kr. eintakið.
Umræður um
vaxtamál
Umræður um ýmsa þætti efna-
hagsmála eru smátt og smátt
að komast á faglegan grundvöll.
Flokkspólitískar þrætur um þessi
málefni, sem byggjast á stóryrðum
og sleggjudómum eru á undan-
haldi. Sú árátta að setja öll skoð-
anaskipti í flokkspólitískt samhengi
er líka á undanhaldi. Til marks um
faglegar umræður um efnahags-
mái, sem nú fara fram, eru tvær
greinar, sem birzt hafa hér í Morg-
unblaðinu síðustu daga eftir tvo í
hópi virtustu hagfræðinga landsins,
þá Jón Sigurðsson, viðskiptaráð-
herra, og Þorvald Gylfason, pró-
fessor. Athyglisvert er að kynnast
mismunandi sjónarmiðum þeirra
m.a. til vaxtamála.
í grein sinni fjallar viðskiptaráð-
herra að vísu nánast ekkert um
breytingar á lánskjaravísitölunni
en segir þó: „Grundvelli lánskjara-
vísitölunnar hefur nýlega verið
breytt í því skyni, að friður geti
um hana orðið og óvissu eytt þann-
ig, að sparifjáreigendur hafa trygg-
ingu fýrir því, að sparifé þeirra
heldur verðgildi sínu."
Þorvaldur Gylfason segir hins
vegar um breytingamar á láns-
kjaravísitölunni: „Nú hefur láns-
kjaravísitölunni verið breytt á þann
veg, að það er ekki lengur hægt
samkvæmt lögum að tryggja spari-
fé að fullu gagnvart verðbólgu.
Þetta er að mínum dómi einhver
óviturlegasta stjómvaldsákvörðun,
sem hefur verið tekin hér á landi
um árabil og er þá langt til jafnað.
Þá á ég ekki fyrst og fremst við
það, að ríkisstjómin hefur rift
samningum einstaklinga og fyrir-
tækja aftur í tímann og kallað yfir
sig lögsókn úr ýmsum áttum með
því móti. Hitt er jafnvel enn alvar-
legra, að ríkisstjómin dregur með
þessu mjög úr líkum til þess, að
henni takist að vinna bug á verð-
bólguvandanum."
Jón Sigurðsson segir m.a. um
vaxtamálin: „Sá óstöðugleiki, sem
ríkt hefur í efnahagsmálum hér á
síðustu ámm með mikilli umfram-
eftirspum á öllum sviðum, þar á
meðal eftir lánsfé, hefur reynt mjög
á þetta frjálsræðisfyrirkomulag
varðandi vaxtaákvarðanir um leið
og það hefur verið að slíta bams-
skónum. Öllu frelsi þarf að fylgja
ábyrgð og agi. Það er því að vonum
að komið hafi í ljós, að þetta fyrir-
komulag þurfí lagfæringar við.
Þetta á við um heimild Seðlabank-
ans til að hlutast til um vexti..."
Þorvaldur Gylfason segir hins
vegar: „Hin nýja vaxtastefna ríkis-
stjómarinnar felur það í sér, að
vextir verða knúðir niður „með
handafli", eins og það er orðað.
Þetta þýðir það, að Seðlabankinn
verður skikkaður til þess að prenta
meiri peninga handa ríkissjóði og
viðskiptabönkunum, einfaldlega
vegna þess, að það er ekki hægt
að lækka vexti einhliða til lengdar
nema með því að prenta peninga."
Jón Sigurðsson segir m.a. um
fjármagnsmarkaðinn: „Við þenslu-
aðstæður á ófullkomnum fjár-
magnsmarkaði er nauðsynlegt að
stjómvöld hafí heimildir til að hlut-
ast til um vaxtaákvarðanir í undan-
tekningartilfellum til þess að þau
geti gætt hagsmuna hinna dreifðu
lántakenda, sem ekki eiga í mörg
hús að venda til þess að verða sér
úti um lánsfé."
Þorvaldur Gylfason segir: „Þvert
á móti hafa ráðherrar í ríkisstjóm
fárazt yfír verðbréfaviðskiptum í
tíma og ótíma og reynt að gera
þau tortryggileg á ýmsan hátt án
þess að sýna nokkum skilning á
því, að það uppbyggingarstarf, sem
hefur verið unnið á verðbréfamark-
aði hér síðustu ár, hefur átt mikinn
þátt í því að efla spamað í landinu
þrátt fyrir ýmsa uppvaxtarkvilla
og hefur dregið með því móti úr
verðbólgu og skuldasöfnun erlend-
is. Sama skilningsleysi og sama
sérhagsmunahyggja þröngsýnna
stjómmálamanna hafa staðið í vegi
fyrir umbyggingu bankakerfísins.
Það er sama sagan."
Jón Sigurðsson segir í grein
sinni: „Ósanngjamar leikreglur á
fjármagnsmarkaði leiða í raun til
mikillar óvissu um langtímaávöxt-
un sparifjár, þótt ávöxtunin geti
verið rífleg til skamms tíma. Þetta
á bæði við um fyrirkomulag vaxta-
ákvarðana og vísitöluviðmiðun í
verðtryggðum lánssamningum."
Þorvaldur Gylfason segir. „Nú
hefur almenningur í landinu átt
þess kost í nokkur ár að eiga spari-
fé í friði. Nú stendur ríkið straum
af útgjöldum sínum með útgáfu
spariskírteina í miklu ríkari mæli
en áður og minni peningaprentun
eftir því. Hvort tveggja hefur stuðl-
að að betra jafnvægi í efnahags-
málum þjóðarinnar. Þess vegna er
það ekki hyggilegt af hálfu ríkis-
stjómarinnar að ætla sér nú að
knýja vexti niður „með handafli"
og draga jafnframt úr verðtrygg-
ingu sparifjár áður en verðbólgan
hefur verið lögð að velli."
Sennilega er skoðanamunur
þessara tveggja hagfræðinga ekki
eins mikill og þessar tilvitnanir
gefa til kynna. Viðskiptaráðherra
er í þessu tilfelli talsmaður þeirrar
málamiðlunar, sem stjómarflokk-
amir hafa komið sér saman um en
tekur auðvitað sem slíkur ábyrgð
á henni.
Kjami þessa máls er sá, að enn
hafa ekki komið fram nokkur skyn-
samleg rök fyrir því, að hverfa eigi
frá vaxtafrelsinu, sem tekið var upp
haustið 1984, og verðtryggingu,
sem upp var tekin nokkrum áram
áður. Verðbólgan er auðvitað höf-
uðvandinn en hvorki verðtrygging-
in né vaxtafrelsið.
Paul Zukofsky, hljómsveitarstjóri:
Maður þekkir ailtaf Messiaen
Hann er einstakur
PAUL Zukofsky er okkur fslend-
ingum af góðu kunnur. Hann
hefur á síðustu misserum bragð-
bætt tónlistarlíf okkar svo um
rnunar og þá ekki síst með nám-
skeiðum sem hann hefur haldið
fyrir tónlistarfólk og fyrir störf
sín með Sinfóníuhljómsveit æsk-
unnar. Zukofsky er enn kominn
til íslands, nú til að stjóma flutn-
ingi Kammersveitar Reykjavíkur
á „Des Canyons aux Etoiles,"
eftir Olivier Messiaen.
Olivier Messiaen er eitt sérkenni-
legasta tónskáld tuttugustu aldar-
innar og eitt hið áhrifamesta, því
að sem kennari náði hann einstæð-
um árangri. Hann lauk við „Des
Canyons aux Etoiles" árið 1974 í
tilefni af tvöhundrað ára afmæli
Bandaríkjanna 1976. Messiaen er
helst þekktur fyrir að nota fugla-
söng og náttúrahljóð í verkum
sínum, auk þess „hið guðdómlega,"
verður honum gjarnan að yrkisefni.
„Des Canyons aux Etoiles, sem er
í tólf köflum, er minnisvarði um
almætti Guðs og sköpun hans."
Zukofsky var spurður hvort Messia-
en hefði fundið þessum þremur
þáttum, fuglasöng, náttúrahljóðum
og guðdóminum stað í „Des Cany-
ons aux Etoiles," og hvernig það
kæmi fram.
„Þessu er kannski ekki hægt að
svara á neinn einfaldann hátt. Fugl-
ar era þáttur í sköpunarverkinu,
þeir era Guðsverar og söngur þeirra
því réttilega guðdómlegur," svaraði
Zukofsky. „En við skulum tengja
fuglana og náttúrana. Það er til-
tölulega auðvelt að líkja eftir hljóð-
um náttúrannar og það er hægt að
líkja nákvæmlega eftir fuglasöng.
Þú getur gert það með því að nota
bara hefðbundna vestræna tón-
skala.
Þegar fugl syngur þér nokkrar
myndir, geturðu léttilega leikið það
eftir. Þú getur notað blástursvél til
að líkja eftir vindinum og enn aðra
vél til að líkja eftir grjóti, klettum,
hellum og svona mætti lengi telja.
Það er hinsvegar erfíðara að líkja
eftir guðdóminum í tónlist. Það er
ekki hægt að skrá hann niður og
endurgera hann - eins og fugla-
sönginn. Þú verður að fínna upp
aðferð sem er táknræn fyrir „hið
guðdómlega," en getur aldrei orðið-
„hið guðdómlega" sjálft. En hér
ertu ekki að líkja eftir, eins og í
fuglasöngnum, heldur að lýsa. Tón-
listarsagan á sér langa hefð í að-
ferðum til að lýsa guðdóminum.
Eitt af grandvallar einkennum guð-
dómsins í tónlist er talan þrír. Þessi
tala, sem stendur fyrir heilagri
þrenningu hjá kristnum mönnum,
hefur alltaf verið til í tónlistinni -
frá upphafí - Guði til dýrðar. Talan
tveir hefur hinsvegar alltaf táknað
eitthvað sem er meira veraldlegt.
En svo við höldum okkur við
Messiaen, þá kemur talan þrír fram
á margvíslegan hátt í „Des Canyons
aux Etoiles." Verkið er þrír þættir.
í því er geysilega mikið af þríhljóm-
um. Sjöundi kaflinn er byggður á
E-dúr hljómnum, tíundi kaflinn á
C-dúr og síðasti kaflinn á A-dúr.
Þeir era allir byggðir á þríhljómum.
Þrenningin kemur einnig fram í
Kammersveit Reykjavíkur 15 ára:
Að leggja mikla vinnu
á sig og hafa gaman af
Tónverkið Frá gijúfrunum til stjarnanna á afinælistónleik-
um í Langholtskirkju í kvöld
Kammersveit Reykjavíkur ræðst
í mikið stórvirki í efnisvali í tilefni
15 ára afmælis sveitarinnar, en á
tónleikum í Langholtskirlqu í kvöld
mun Kammersveitin flytja tónverkið
Frá gljúfrunum til stjamanna, en
það er samið í tilefni af 200 ára
afmæli Bandaríkjanna af tónskáld-
inu Olivier Messiaen. Þetta er viða-
mesta tónverk sem Kammersveitin
hefur ráðist í að flytja. Svaitin er
að þessu sinni skipuð 44 hljóð-
færaleikuram undir stjóm Pauls
Zukofskys. Kammersveit
Reykjavíkur hefur notið forustu
Rutar Ingólfsdóttur frá upphafí, en
hún er konsertmeistari á afmælis-
tónleikunum. Á 15 ára tímabili hef-
ur sveitin flutt um 250 kammerverk
og um 200 hljóðfæraleikarar hafa
tekið þátt í starfí sveitarinnar.
Kammersveitin hefur starfað allan
þennan tíma vegna brennandi áhuga
hljómlistarmanna sem era atvinnu-
menn, en hafa lagt þessu menning-
arstarfí lið í frístundum sínum til
þess að auðga möguleika íslenskra
tónlistarannenda í þágu tónlistar-
gyðjunnar og vegna metnaðar fyrir
hönd íslensks tónlistarlífs og tengsla
þess við nútíð og fortíð, en á um
60 tónleikum sem sveitin hefur hald-
ið hafa kammerverkin mjög sjaldan
verið endurleikin. Sveitin hefur leik-
ið kammerverk allt frá verkum bar-
okktímans leiknum á uppranaleg
hljóðfæri og til framflutnings
íslenskra verka.
Hljómsveitarverkið Frá gljúfran-
um til stjamanna var boðið af hálfu
Kammersveitarinnar til flutnings á
Listahátíð 1988, en boðið var ekki
þegið. „Okkur fannst leiðinlegt að
gefast alveg upp,“ sagði Rut Ing-
ólfsdóttir formaður Kammersveitar-
innar í samtali við Morgunblaðið,"
og við ákváðum að kanna hvort við
gætum ekki gert þetta á eigin veg-
um.“ Á meðan við Rut ræddum
saman hljómaði tónverkið Frá
gljúfrunum til stjamanna frá upp-
tökutæki og fór ekkert á milli mála
að hér er um mjög forvitnilegt tón-
verk að ræða og flókið, en í því
hljóma margs konar stemmningar
og náttúramunstur og það er fullt
af fuglasöng, enda hefur tónskáldið
sérhæft sig í að skrá niður hljóð
Rut Ingólfsdóttir hefur veitt
Kammersveitinni forustu frá
upphafi.
hinna ólíkustu fuglategunda. Tón-
verkið tekur 90 mínútur í flutningi
og það liggur mikil vinna að baki
hjá Kammersveitinni, enda hefur
undirbúningur staðið yfír í heilt ár.
Gljúfrastemmningar og
stjarnaleikur
Það era mest hljóðfæraleikarar
úr Sinfóníuhljómsveitinni sem taka
þátt í þessum afmælistónleikum
Kammersveitar Reykjavíkur og
starfið hefur kallað á mikla skipu-
lagningu og vinnu." Það sem er stór-
kostlegast við þetta að mínu mati,“
sagði Rut, „er það að hljóðfæraleik-
aramir skuli vera reiðubúnir að eyða
tíma og vinnu í þetta starf án þess
að eiga von á nokkurri borgun fyr-
ir. Þetta verk er afar erfitt í flutn-
ingi og það hefur krafíst mikils
undirbúnings og mikillar heima-
vinnu áður en samæfingar hófust
og að auki er það mikið sameigin-
legt átak að taka þátt í þessu. Ekki
síst hefur þetta kostað mikla vinnu
hjá einleikuranum, Önnu Guðnýju
Guðmundsdóttur sem leikur einleik
á píanó og það er viðamesta einleiks-
hlutverkið, en aðrir einleikarar era
Joseph Ognibene á hom, Eggert
Pálsson á klukkuspil og Maarten
van der Valk á xylorimba."
Markmiðið að auðga
tónlistarlífið
Kammersveitin var stofnuð 1974
af hópi atvinnuhljóðfæraleikara í
Reykjavík. „Við höfðum öll spilað
saman kammertónlist í mismunandi
hópum og fannst vanta skipulag,"
sagði Rut. „Því ákváðum við að
sameina hópana og skipuleggja
starfsemina þannig að ákveðið yrði
á hveiju hausti hvað yrði spilað yfír
veturinn og að gefín yrði út dag-
skrá með föstum dögum og ákveð-
inni efnisskrá. Á þessum áram var
ekki svo mikið um kammertónleika
í Reykjavík, og Kammersveitinni var
strax mjög vel tekið og fólk kunni
vel að meta ákveðna dagskrá á sviði
Kammertónlistar. Markmið Kamm-
ersveitarinnar í upphafi var að gefa
tónlistargestum kost á að hlusta á
kammertónlist, en um leið að gefa
hljóðfæraleikuram tækifæri til þess
að spreyta sig á verðugum verkefn-
um. Fyrir tónlistarmenn er mjög
mikilvægt að halda sér í góðu formi
og að spila kammertónlist er mjög
gott mótvægi við það að spila í
hljómsveit þar sem maður heyrir
ekki svo vel til sín sjálfs í samræmi
við það að maður er hluti af heild-
inni í stóram hóp. Þannig hafa
markmið Kammersveitarinnar verið
óbreytt frá upphafi fyrir 15 áram.
Við reyndum frá byijun að hafa
efnisvalið fjölbreytt og við höfum
einmitt reynt að kynna verk sem
annars hefðu líklega ekki verið flutt
hérlendis ennþá. Paul Zukofsky hef-
ur mjög komið við sögu Kammer-
sveitarinnar undanfarin ár og hann
hefur verið óþreytandi að leggja
sveitinni lið, bæði með góðum ráðum
um efnisval og ekki síst hefur hann
stjómað hjá okkur mörgum stór-
kostlegum verkum. Þar má nefna
verk Schönbergs, t.d. Peroliner,
Kammersinfóníu nr. 1, Kvartett nr.
2, Serenöðuna og blásarakvintett-
inn, verk eftir Alban Berg og Strav-
insky, og nýjasta verkið eftir Mess-
iaen. Samstarfíð við Paul hefur að
mínu mati verið eins konar nám-
skeið hveiju sinni fyrir okkur hljóð-
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1989
« J >
27
Paul Zukofsky
formi verksins; í byggingu ein-
stakra þátta og hversu oft sumir
hljómar era endurteknir. Og svona
mætti lengi telja."
Tónlist Messiaens er sögð bera
keim af tónlist Austurlanda. Gætir
þeirra áhirfa í þessu verki?
Ég mundi ekki segja að í tónlist
hans sé austurlensk áhrif að fínna.
Það sem hann hefur gert er að taka
vissa hrynjandi úr indverskri tónlist
og samlagar hana vestrænni tón-
list. Það er ekkert austurlenskt við
það. Við getum líkt þessu saman
við þetta „cousine nouvelle," sem
nú er geysivinsælt. Það er ekkert
nýtt við það. Þetta er hugmynd frá
Kínveijum og Thailendingum um
að léttsjóða grænmeti. En þegar
þú borðar þennan mat er hann
franskur - alls ekki kínverskur.
En hlutirnir era vissulega settir
í nýtt samhengi og það er það sem
Messiaen gerir. Austræn tónlist
hefur haft þau áhrif á hann að tón-
list hans er einstök. Ekki einstök
frönsk, heldur einstök Messiaen.
Hann fer til mjög undarlegra staða
í tónlist sinni - þar sem enginn
hefur komið áður, en þetta era ein-
stakir staðir og mörg yngri tón-
skáld hafa nýtt sér tækni hans sem
rót til að dafna frá.
Þessi yngri tónskáld hafa þó far-
ið meir út í „alþjóðlegan stfl.“ í dag
er í rauninni ekki hægt að heyra
frá hvaða landi nýtt tónverk kem-
ur, því tónskáldin era farin að nota
einskonar alþjóðlegt tungumál. En
Messiaen þekkist alls staðar og er
alveg sér á parti. Honum hefur tek-
ist að safna saman alls kyns tækni
og samsama hana sínum eigin ein-
kennum Það er orðið einstakt og
er mikils virði. Ég hef engan sér-
stakan áhuga á lokaniðurstöðu í
tónverki, heldur spyr ég um heilind-
in. Þegar ég fínn að tónskáld reyn-
ir virkilega að gefa persónuleika
sinn í tónlistina, þá er hún fyrir
mér mjög mikilvæg. Ekki þarmeð
sagt að mér líki hún - en það er
önnur saga.“
Líkar þér tónlist Messiaens?
„Já, ég er mjög hrifínn af henni."
Finnst þér slæmt að tónlistin
skuli vera að taka þessum breyting-
um sem þú talar um; að til sé að
verða alþjóðlegur stíll?e „Allir
hlutir hafa eitthvað gott við sig og
allir eitthvað slæmt. Ég var að
ræða við einn vin minn hér fyrir
nokkram dögum um hvað væri að
gerast á íslandi og hvað þið ætluð-
uð að gera til að spoma gegn árás
erlendra strauma á menningarlíf
ykkar. Gamlar íslenskar hefðir sem
gerðu fsland svo sérstætt era smátt
og smátt að hverfa. Ég er að tala
um sérstæðan stfl, ekki varðveislu
tungumálsins eða neitt slíkt og ekki
um tæknilega hluti, því auðvitað
dettur engum í hug afturhvarf til
torfkofa eða kolakyndingar. En ef
við notum líkingarmál má segja að
vegna alþjóðlegra áhrifa sé verið
að fletja allt landslag héma út. Það
sem er hveiju tónskáldi nauðsynlegt
er að nota hið algilda, eða alþjóð-
lega, til að koma hinu sérstæða á
framfæri. Þá er allt unnið.
ssv
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson.
Frá æfingu Kammersveitar Reykjavíkur í Langholtskirkju fyrir tónleikana í kvöld. Hljóðfæraleikararnir
eru 44 talsins og það er Paul Zukofsky sem heldur á tónsprotanum.
færaleikarana sem höfum verið
þátttakendur og þar með hefur ver-
ið sameinað markmið Kammersveit-
arinnar, að leika spennandi tónlist
og gefa hljóðfæraleikuram tækifæri
til þess að þroskast sem listamenn.
Ég held að hjá flestum hljóðfæralei-
kuram sé tónlistin ekki aðeins at-
vinna, heldur einnig tómstunda-
starf, en samt þarf mikinn vilja til
þess að eyða öllum sínum frístund-
um í að æfa kammermúsík. Nær
allir meðlimir Sinfóníuhljómsveitar-
innar hafa lagt hönd á plóginn í
gegnum árin, flestir starfandi píanó-
leikarar og söngvarar. Kammer-
sveitin hefur verið eins konar
áhugastarf atvinnuhljóðfæraleikara
í Reykjavík. Það sem ég sakna
mest úr starfi sveitarinnar er það
að hafa ekki haft tækifæri vegna
fjárskorts til þess að leika oftar úti
á landsbyggðinni. Síðast þegar við
fóram út á land, til ísafjarðar, urð-
um við veðurteppt, og síðan höfum
við ekki farið út á landsbyggðina
því Sinfónían krefst þess að starfs-
fólk hennar sé í bænum. En þó að
við höfum notið lítillar aðstoðar hins
opinbera þá höfum við notið mikillar
velvildar, bæði fyrirtækja og ýmissa
stofnana, til dæmis kirkna sem við
spilum í og hjá forustumönnum
staða sem við höfum haldið tónleika
í. Vegna mikillar velvildar margra
aðila hefur þetta starf gengið.
Það liggur svo mikil vinna að
baki þessu starfi að vissulega óttast
maður að menn gefist upp ef þeir
fá aldrei viðurkenningu fyrir það
sem vel er gert. Hugsjónin skiptir
miklu máli, en fáar hugsjónir verða
að veruleika ef ekki kemur Qármagn
til. En á meðan hljóðfæraleikarar
era reiðubúnir til þess að leggja
alla þessa vinnu á sig og hafa gam-
an af heldur Kammersveitin áfram.
- áj.
Kaup lífeyrissjóðanna á skuldabréfum Byggingasjóðs:
Almenn áhrif vaxta-
lækkunar verði könnuð
STJÓRN Sambands almennra
lífeyrissjóða hefur í hyggju að
setja á laggirnar nefiid sérfræð-
,.iga til þess að kanna almenn
áhrif lækkunar vaxta á skulda-
bréfum Byggingarsjóðs ríkisins,
en lífeyrissjóðirnir kaupa þessi
skuldabréf fyrir allt að 55% af
ráðstöfimarfé sínu til þess að
félagar þeirra hafi full lánsrétt-
indi hjá Húsnæðisstofnun. Þessir
vextir eru tæp 7% á fyrsta árs-
fjórðungi þessa árs, en ríkis-
stjórnin hefiir sett fram hug-
myndir um að lækkun þeirra í
5% myndi stuðla að almennri
lækkun raunvaxta í landinu.
Framkvæmdastjóm Verka-
mannasambands íslands telur að
setja þurfí i gang könnun á hver
áhrif samningur um slíka vaxta-
lækkun hefði í raun og vera. í álykt-
un stjómarinnar er minnt á það
meginhlutverk lífeyrissjóðanna að
greiða öldraðum og öryrkjum
lífeyri. Þess vegna megi ekki missa
sjónar á hversu áríðandi það sé að
sjóðimir hafí sem besta ávöxtun og
að þeir láni ekki fé nema gegn ör-
uggum tryggingum.
Síðan segir: „Eftir því sem árin
líða, safnast æ stærri hluti af spam-
aðinum í þjóðfélaginu í lífeyrissjóð-
ina og er því ljóst að áhrif þeirra í
hagkerfínu fara vaxandi. Þau áhrif
og hvemig með þau er farið getur
haft meiri þýðingu þegar til lengri
tíma er litið fyrir sjóðfélaga og laun-
þega alla en það eitt hvort eitthvað
hærri eða lægri vextir fást í augna-
blikinu. Framkvæmdastjórnin telur
því tímabært að verkalýðshreyfing-
in endurmeti stöðu sjóðanna og
hvemig þeim verði best beitt til
hagsbóta fyrir félagsmenn.“
Olivier Messiaen árið 1961
Frá gljúfinnum
til stjarnanna
Tónllst
Jón Ásgeirsson
Olivier Messiaen er spámaður.
Tónlist hans er meira en tækni-
lega vel gerð sköpun. Hún er
miðill háleitra orðsendinga. Guð
er þar í hásæti og maðurinn og
öll náttúran er sköpun hans. Sam-
spil náttúra og dýra og undur
þessara fyrirbæra er inntakið í
þeim lofsöng, sem Messiaen vill
fá mennina til að syngja með
sér. Hann veit að maðurinn hefur
gleymt einhveiju mikilvægu og
að leyndardómar þeir era fólgnir
í furðum náttúrannar, söng fugl-
anna, trúnni á Guð, ekki aðeins
ákveðinnar kirkju, heldur þess
Guðs sem allt mannfólkið og al-
geimurinn lofsyngur í eilífri fram-
vindu tímans.
Messiaen er spámaður fyrir
það að hann tjáir mönnum trú
sína og náttúrahyggju af upphaf-
inni einlægni, á tímum er trúleysi
og vísindahyggja hefur gert
marga listamenn að strengja-
brúðum tæknilegra hugmynda,
þar sem rómantísk tilfínninga-
semi er löstur.
Nú gefst tónlistarannendum
tækifæri til að setjast við fótskör
meistarans og meðtaka boðskap
hpns, er Kammersveit Reykjavík-
ur, undir stjóm fíðlusnillingsins
Paul Zukofsky flytur stórverkið
Frá gljúfranum til stjamanna,
sem er samið fyrir hljómsveit og
flóra einleikara. Verkið er í 12
atriðum, sem skipt er í þijá kafla,
en á hljóðfærin þarf 23 blásara,
13 strengjaleikara, sjö slagverks-
menn og einn píanista.
Heiti atriðanna gefa nokkra
hugmynd um yrkisefnið en atriðin
fimm í fyrsta þætti heita 1. Eyði-
mörkin, 2. Spörvamir, 3. Það sem
skráð er í stjömumar, 4.
Hvítbrýndi glóbrystingurinn, 5.
Cedar Breaks og gjöf óttans. Gjöf
óttans vísar til sjöunda verksins
í Orðskviðum Salómons en þar
stendur: „Ótti Drottins er upphaf
þekkingar, visku og aga fyrirlíta
afglapar einir."
Annar þáttur er í tveimur atrið-
um. Það fyrra nefnist óp stjam-
anna og það siðara Bryce-gljúfrin
og rauðgulu klettamir. Þriðji
þáttur skiptist í fímm atriði eins
og sá fyrsti. í þeim kafla er mað-
urinn hafínn til stjamanna og
eftir þijú atriði, þar sem fugla-
söngur er undirstaðan, er aftur
horfið til jarðarinnar og lýkur
verkinu á hugleiðingu um. Zíon-
garðinn í Utah og drauminn um
himnaríki á jörðu.
Eyðimerkurgangan (1. atriði)
hefst og lýkur á homeinleik sem
skilja má sem túlkun á einsemd
mannsins en fuglamir og eyði-
mörkin sjálf sé túlkuð í samspili
hljómsveitar og píanóeinleiks.
Smæð spörvanna (2. atriði) gerir
tilvist þeirra sérlega merkilega
andstæðu stórleikans í náttúranni
og frá þeim snýr tónskáldið sjón-
um sínum til stjamanna (3. atrið-
ið) og les þar örlagaspádóm þann
er Daníel spámaður flutti Belsaz-
ar forðum. Fjórða atriðið er
píanóeinleikur og er þar aftur
horfíð til fugla himinsins og lýkur
fyrsta kaflanum (5. atriði) á Ced-
ar Breaks og gjöf óttans.
Annar þáttur (6. atriði) hefst
á homeinleik þar sem einmana
maðurinn hrópar örvæntingar-
fullur en þögnin birtir honum
þann sannleik, að hjá Guði einum
sé hjálpar að vænta og í seinni
hluta annars þáttar (7. atriði)
stendur maðurinn andspænis
stórbrotinni náttúrasköpuninni,
sem vitnar um mikilleik Guðs.
Þetta atriði er einn mikilfengleg-
asti kafli verksins og þungamiðja
þess.
Þriðji þáttur hefst á himnaferð
hinna upprisnu og söng Aldebar-
an-stjömunnar, sem er bjartasta
stjaman í nautsmerkinu. Næstu
þijú atriðin era byggð á fugla-
söng. Söngur hermikrákunnar (9.
atriði) er fyrir píanóleik en and-
stæða hans er söngur skógar-
þrastarins (10. atriði). Næstsf-
ðasta atriðið (nr. 11) er tónsetn-
ing á austurlenskum fuglasöng
og verkinu lýkur á afturhvarfí til
jarðarinnar og heitir loka-atriðið
Garðurinn Zton og himnaríki á
jörðu.
í þessu verki er píanóhlutverk-
ið sérlega erfitt og lætur nærri
að um 30 mínútur sé hreinn
píanóeinleikur. Að öðra leyti
spannar tónmál verksins allt frá
því einfaldasta til tröllaukins
hljómbálks og er merkilegt hve
vel Messiaen nýtir þau 43 hljóð-
færi sem hljómsveitin samanst-
endur af. Það verða að teljast
stór tíðindi að Kammersveit
Reykjavíkur ræðst í það verkefni
að flytja eitt af meiriháttar hljóm-
sveitarverkum snillingsins Olivier
Messiaen og ekki að efa, að Paul
Zukovsky mun stýra sínu fólki
til ýtrastu átaka við þetta inn-
blásna verk.