Morgunblaðið - 07.04.1989, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 1989
Útgefandi intfrlfifeife Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst IngiJónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Ríkisstjórmn o g
kjaramálin
að er erfitt að skilja hvað fyr-
ir ríkisstjóminni vakir með því
tilboði, sem hún hefur gert BSRB
um nýjan launasamning til hausts-
ins. Asmundur Stefánsson, forseti
ASÍ, metur þetta tilboð, sem 9-10%
hækkun launa og kveðst reiðubúinn
til að taka upp viðræður við vinnu-
veitendur á þessum grundvelli. Það
þarf engan að undra!
Kjami málsins er sá, að atvinnu-
lífið í landinu hefur enga möguleika
á að standa undir nokkurri slíkri
kjarabót. Það vita allir, sem vita
vilja, að sjávarútvegurinn er á helj-
arþröm. I viðskiptum og þjónustu
er mesti samdráttur um árabil.
Fyrir nokkmm dögum gengu full-
trúar sveitarfélaga víðs vegar um
landið hart að forsætisráðherra og
gáfu til kynna, að grundvöllur at-
vinnulífs í byggðarlögum þeirra
væri að bresta. Atvinnuleysi er
meira en áður og má þakka fyrir
meðan það versnar ekki til muna.
Fyrirtæki um allt land hafa sett á
ráðningarstopp. Eftir nokkrar vik-
ur kemur mikill fjöldi námsmanna
á vinhumarkaðinn og enginn veit
hvemig gengur að útvega þessu
unga fólki vinnu. Atvinnulífið hefur
einfaldlega lítið sem ekkert svig-
rúm til launahækkana, þótt enginn
mæli því í mót, að ýmsir búa við
skarðan hlut. Að þeim ætti einkum
að hyggja, ef svigrúm væri til.
Ríkissjóður hefur verið rekinn
með bullandi halla árum saman.
Hver ríkisstjómin á fætur annarri
leggur þunga skatta á þjóðina til
þess að standa undir þessum halla-
rekstri — en nú tekur steininn úr,
enda virðist núverandi ríkisstjóm '
vera einhver þin óvinsælasta, sem
um getur. Úrræði hennar hafa
reynzt klúður. Og nú stefnir enn á
óðaverðbólgu. Lánstraust þjóðar-
innar í útlöndum er nýtt til hins
ýtrasta. Erlendar skuldir íslend-
inga, sem hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu em að verða með því hæsta,
sem þekkist um heimsbyggðina.
Við þessar aðstæður telur ríkis-
stjóm íslands, að hún geti boðið
opinbemm starfsmönnum 9-10%
kauphækkun í 6 mánuði! En kaup-
mátturinn, sem er hinn raunveru-
legi mælikvarði velmegunar eykst
ekkert við það.
Hvað hefur komið fyrir þessa
menn? Em þeir gersamlega búnir
að tapa öllum áttum? Ef samningar
af þessu tagi verða gerðir við opin-
bera starfsmenn, stendur þjóðin
frammi fyrir nýrri holskeflu stór-
felldrar gengislækkunar, óðaverð-
bólgu og uppnáms í efnahags- og
atvinnumáium. Vel má vera, að
Steingrími Hermannssyni takist að
slá met ríkisstjómarinnar frá
1980-1983. sem skildi eftir sig
130% verðbólgu. Er metnaður hans
sá að skilja við landsstjómina með
þeim hætti? Em þetta þær þjóð-
félagsumbætur, sem Jón Baldvin
Hannibalsson, formaður Alþýðu-
flokksins, sá fyrir sér, þegar hann
var að berjast til valda fyrir nokkr-
um_ áram?
Ólafur Ragnar Grímsson tók
ábyrga afstöðu, þegar hann ákvað
að borga ríkisstarfsmönnum ekki
laun í verkfalli og kallaði yfir sig
óþægindi í eigin flokki með þeirri
ákvörðun. Það tilboð, sem hann
hefur nú gert BSRB er hins vegar
með þeim hætti, að slíkt ábyrgðar-
leysi í stjómmálum hafa menn ekki
séð í langan tíma. í því felst einung-
is eitt markmið: Að ráðherramir
vermi áfram stólana! En í því felst
engin pólitísk nýjung, hugrekki né
hugmyndaflug til að mæta óvenju-
miklum vanda.
Það er svo mál út af fyrir sig,
hvemig viðsemjendur ríkisstjórnar-
innar tala. í hvaða veröld lifa þeir
forystumenn BSRB, sem vilja gera
samninga um 9-10% launahækkun
til 6 mánaða og krefjast jafnframt
loforða af hálfu ríkisstjómarinnar
um fast gengi og verðstöðvun?! Það
er með ólíkindum, að menn, sem
kjömir hafa verið til mikilla trúnað-
arstarfa í þágu launþega skuli svo
gersneyddir þekkingu og tilfinn-
ingu fyrir því, hveijar undirstöður
þessa þjóðfélags em, að þeir skuli
láta sér detta í hug að setja fram
slíkar kröfur. Verðstöðvun er hall-
ærisleg smáskammtalækning og
samningar um fast gengi, án neins
svigrúms, er ekki sú blóðgjöf, sem
undirstöðuatvinnuvegur lands-
manna þyrfti helzt á að halda, þótt
hitt sé rétt, að gengisfelling sé
ekki lausnarorð við eðlilegar að-
stæður.
Kjaraskerðing launþega er orðin
mikil. En hún verður ekki minni
heldur meiri, ef samningar verða
gerðir af því tagi, sem nú er rætt
um. Það er óhjákvæmilegt fyrir
þjóðina að horfast í augu við það,
að kjaraskerðing verður ekki um-
flúin og sennilega á hún eftir að
verða meiri. Atvinnufyrirtækin í
landinu hafa í marga mánuði unnið
að því að draga úr rekstrarkostn-
aði. Fólkið í landinu hefur í marga
mánuði unnið að því að draga úr
sínum útgjöldum. Hið sama verður
ekki sagt um ríkisvaldið. Þær kröf-
ur á helzt að gera til ríkisvaldsins
og stjómmálamanna, að þeir taki
til hendi við að skera niður útgjöld
og óhófseyðslu hjá hinu opinbera.
Það er líka full ástæða til þess að
það fari fram rækileg úttekt á því,
hvers vegna vömverð er mun hærra
á íslandi en í nálægum löndum.
Er milliliðakostnaður of mikill? Em
flutningsgjöld of há? Hvað veldur
því, að matvömr em margfalt dýr-
ari hér en á meginlandi Evrópu.
Vonandi era enn einhvetjir menn
með heilbrigða skynsemi í ríkis-
stjóm íslands, sem koma í veg fyr-
ir, að þau ósköp dynji yfir, sem
leiða mundu af samningum af því
tagi, sem nú er um rætt. Hvar em
þeir Jón Sigurðsson og Halldór
Ásgrímsson?
Eðlilegt að ti
útrásar í til
Rætt við sr. Ölaf Skúlason,
nýkjörinn biskup Islands
ÞAÐ ER Qarri mér að íslenskri kirkju væri til farsældar að hún
væri aðskilin frá ríkinu. Mér Snnst jákvætt að þess er getið í
stjórnarskrá að ríkið skuli styðja kirkjuna eftir megni. Á hinn
bóginn þætti mér eðlilegt að kirkjan fengi meira sjálfstæði í
ýmsum sínum innri málum og get vonandi beitt mér fyrir því.
Þetta sagði nýkjörinn biskup íslands, sr. Ólafúr Skúlason, er
við ræddum saman á heimili hans og konu hans nú í vikunni.
Það var blómaangan í stofúnni, enda hafði þeim hjónum borist
heill blómagarður frá vinum, auk heillaóska í skeytum og sím-
hringingum. Kona hans bar fram kaffi og meðlæti og við spjöll-
uðum um annríki undanfarinna daga, áður enég sneri mér að
því að spyrja um afstöðu hins nýja biskups til prestsstarfsins
og Qölda margs annars því tengdu.
Finnst þér þú hafa fengið
köllun til prestsskapar á
sínum tíma?
— Ég get ekki bent á einhvem
ákveðinn tímapunkt, þegar ég ákv-
að að verða prestur, segir sr. Ólaf-
ur. En ég man ekki svo langt aftur
í tímann, að ég hafí ekki vitað að
ég ætlaði að leggja fyrir mig
prestsþjónustu. Ég varð stúdent
frá Verzlunarskólanum vorið 1952
og það lá fyrir að hugurinn stefndi
í þetta nám. Að því loknu var um
þá kosti að velja að fara í fram-
haldsnám eða taka kalli frá
íslensku söfnuðunum í Mountain í
Norður-Dakóta í Bandaríkjunum
um að gerast prestur þeirra. Við
fómm þangað nýgift, hjónin, og
vomm á fimmta ár. Þar eignuð-
umst við tvö eldri börnin okkar og
undum hag okkar mjög vel, þótt
aldrei kæmi annað til greina en
fara heim. En þessi ár vom okkur
dýrmætur tími hvemig sem á mál-
in er litið. Hvorttveggja var að
þama vomm við — þótt okkur
væri forkunnarvel "tekið og allir
liðsinntu okkur á alla lund — tvö I
og ung og urðum að glíma við
margt sem var okkur áður fram-
andi. Sóknin mín var nokkur
sveitaþorp og sveitimar í kring.
Þar var meðal annars elliheimili
og við Ebba höfum alltaf minnst
þess með gleði, að við eyddum
fyrstu hveitibrauðsdögunum okkar
þar meðan nokkrar endurbætur
vom gerðar á prestssetrinu. Ég
messaði á ensku — nema bænim-
ar, þær vom á íslensku, „máli
guðs“ eins og fólkið komst að orði.
Prédikanimar vom á ensku „fyrir
annarra þjóða fólk“. Á elliheimilinu
flutti ég hins vegar mál mitt á
íslensku. Þó var að verða breyting
á þessum fáu ámm, íslenskan var
á undanhaldi, undir lokin flutti ég
þrjár messur á ensku á móti einni
á íslensku. Ég var sjálfsagt ekki
verri eða betri málamaður en geng-
ur og gerist, en á hinn bóginn var
það mér mjög erfítt í upphafí að
semja prédikanirnar á ensku, enda
varð að hugsa verkið út frá allt
öðmm forsendum en væri verið
að setja saman bréf eða jafnvel
semja ritgerð eða venjulega ræðu.
Vegna guðfræðilegra hugtaka
varð ég að gæta þess að fara rétt
með málið svo að boðskapurinn
kæmist til skila á eðlilegu máli.
Hvemig finnst þér guðfræðing-
ar almennt undir það búnir að taka
að sér prestsþjónustu við próflok?
Einatt heyrist frá þeim að þeir
fái ekki nægilega praktíska
kennslu — þeim sé varpað beint
út á akurinn án þess að hafa þann
undirbúning sem nauðsynlegur sé
til að geta sinnt sálgæslustarfinu.
— Ég býst við að það hafi löng-
um verið svo að guðfræðideildin
styrki ekki nægilega trúarvitund
manns, hún færir þetta í fræðileg-
an búning, svo að það getur orkað
á nemanda eins og ískalt steypi-
bað. Þegar ég var í guðfræðideild-
inni á sínum tíma, er ég ekki í
vafa um að það var okkur ómetan-
leg hjálp að fá að vera í mjög
nánu samstarfi við prestana í
Reykjavík. Við fengum að taka
þátt í bamastarfi, vera með þeim
á sjúkrahúsum og fleira. Þetta var
góð lexía fyrir okkur og mér hefur
virst að prestar taki því vel ef
guðfræðinemar leita eftir að fá að
vera með þeim við starfið. Ég hef
sent deildarforseta guðfræðideild-
arinnar, eftir að ég varð dómpró-
fastur, hugmyndir varðandi þetta,
en þær hafa ekki komist öllu
lengra, en þó þykir mér mjög til
bóta, að nú er bamastarf undir
handleiðslu prests hluti af guð-
fræðináminu. Kirkjan hefur alltaf
rétt fram höndina til guðfræði-
deildarinnar og ég tel að bein sam-
vinna milli biskups og guðfræði-
deildar væri ákaflega æskileg. Nú
hafa kirkjan og biskup nánast ekk-
ert með guðfræðideildina að gera.
Ég á ekki við að kirkjan fari að
ráðskast með akademískt frelsi eða
blanda sér að óþörfu í mál deildar-
innar. En ég vonast eftir samvinnu
sem ég held að gæti leitt til gagn-
gerðra breytinga. Og ég er ekki
aðeins að hugsa um að guðfræði-
stúdentar komi einu sinni á vetri
í kaffí í biskupsgarð, heldur fái
biskup að fylgjast með þeim, hlú
að þeim á þann hátt að þeir fari
ekki í prestsskap án þess að hafa
þann starfslega undirbúning sem
er brýnn — ekki bara varpa þeim
umhugsunarlaust út á akurinn.
Jóhann Hannesson prófessor tók
nú svo sterkt til orða einhverju
sinni að það að verða prestur í
kirkjulausu úthverfi í Reykjavík
væri eins og að láta kasta sér í
fallhlíf yfír óvinaland. Hvað sem
því líður, þeir hafa óneitanlega
verið í vemduðu umhverfi deildar-
innar og viðbrigðin geta því orðið
harkaleg — því gæti aukinn stuðn-
ingur við þá orðið þeim til góðs
og þar með söfnuðunum sem þeir
þjóna og kirkjunni.
Hvað er mikilvægast að þínu
Hjónin Ebba Sigurðardóttir og Ó
viti til að geta verið sálusorgari?
— Ég vænti þess að til þess
verði menn að búa yfír nokkmm
skilningi, hafa gott eyra, áhuga á
fólki og væntanlega eiga til hlýju
sem hægt er að veita til fólks.
Sérfræðiþjónusta á öllum sviðum
er meiri nú en áður var. En ekk-
ert kemur í stað kirkjunnar. Það
er mikilsvert að geta leitt fólk í
bæn, fengið það til að skilja að
yfír því er vakað, þótt það velkist
í ólgusjó. Við viljum reyna að vekja
fólk til vitundar um guð og að fá
það til að bera traust til forsjónar
hans, svo að það geti þolað mót-
læti án þess að það færist í kaf.
En ég get ekki neitað því að þeir
dagar koma, að. ég kem heim úr-
vinda eftir að hafa hlýtt á fólk
greina mér frá vanda, sorg og
raunum. Þá þarf ég að vera einn
með sjálfum mér um stund. Fá að
vera í friði úti í homi, meðan ég
reyni að ná handfestu. Fjölskylda
mín hefur fyrir löngu áttað sig á
þessu. Ég neita ekki að stundum
finnst mér fólk gera miklar kröfur
til prestsins. Samtímis gleðst ég
vegna þess það sýnir traust og trú
sem er fagnaðarefni. En auðvitað
er þetta eðlilegt en við verðum að
hyggja að því líka að presturinn
er bara mannlegur; og hann er
aldrei fullkominn. Ég hef sjálfur
ekki alltaf búið yfir þeirri þolin-
mæði og þeirri umhyggjusemi sem