Morgunblaðið - 10.05.1989, Blaðsíða 38

38 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ 1989
Minning:
Axel Ejrjólfsson, hús-
gagnasmíðameistari
Fæddur23. marsl911
Dáinn 27. apríl 1989
Það mun hafa verið 1937, að ég
kynntist Axel Eyjólfssyni. Þá bar
ég út Morgunblaðið á Akranesi
ásamt öðrum dreng (Vigfúsi Sig-
urðssyni), og enn man ég flest hús
kaupenda. Oft kom ég á verkstæði
Axels, þar sem hann vann einn að
smíðum, en hann keypti alltaf af
mér blað. Um leið skiptist hann á
fáeinum orðum við mig, en þá
þekktu allir alla á Akranesi. Eg
þóttist býsna fróður um alþjóða-
mál, hlustaði með óskiptri athygli
á alla þætti Sigurðar Einarssonar
frá útlöndum, og mun Axel hafa
gengið á það lagið. Forsíðufréttir
voru umræðuefni okkar. Af stuttum
athugasemdum Axels vaknaði
skiiningur minn á stefnumiðum sós-
íalismans og jafnvel á uppbygging-
unni í Ráðstjómarríkjunum (þótt
flest mál liti ég enn út frá sjónar-
homi hægri arms Alþýðuflokksins).
Svo fór að ég gekk upp að Sigtún-
um til Sæmundar, og lét skrá mig
í Mal og menningu en það gerðu
fleiri í þá daga.
Um áratugar skeið vora allmikil
kynni með okkur Axel. Lengstum
dvaldist ég í Reykjavík frá 1940,
en á tíðum ferðum mínum upp á
Akranes leit ég oft inn hjá Axel og
granna hans, Þorvaldi Steinasyni.
Fylgdist ég með stofnun Sósíalista-
félags Akraness, sem Axel Eyjólfs-
son hafði forgöngu um ásamt Áma
Ingimundarsyni, Halldóri Þor-
steinssyni, Skúla Skúlasyni, Þórði
Valdimarssyni og Þorvaldi Steina-
syni. Á vegum félagsins varð Axel
vara-bæjarfulltrúi 1946, en ári síðar
fluttist hann til Reykjavíkur.
A þessum áram á Akranesi
hugðu sósíalistar ekki að ætt nokk-
urs manns, þó skal hér stuttlega
vikið að upprana Axels Eyjólfsson-
ar, en frá honum sagði sr. Halldór
Jónsson á Reynivöllum í minninga-
bók sinni. Axel fæddist á Bessastöð-
um á Álftanesi 23. mars 1911.
Foreldrar hans vora Eyjólfur Eyj-
ólfsson (Runólfssonar bónda á
Saurbæ á Kjalamesi) og kona hans,
Sigríður Loftsdóttir (bróðurdóttir
Þórðar hreppstjóra á Neðra-Hálsi).
Eyjólfur lést 1922 og fór Axel þá
að Reynivöllum til sr. Halldórs Jóns-
sonar, sem sagði svo frá: „ ... og
var þar þó nokkur ár, fermdist það-
an og hálf ólst þar upp. Síðan lærði
Axel Eyjólfsson trésmíði í
Reykjavík, bjó svo nokkur ár ógift-
ur í Dalsmynni, sem hann gerði að
nýbýli, en var raunar hálf heima-
jörðin að Saurbæ, reisti þar stein-
hús til íbúðar; allstóra heyhlöðu og
fjós við hlið hennar. Þar bjó hann
til ársins 1934, að hann fluttist á
Akranes, setti sig þar niður sem
húsgagnasmiður og efnaðist þar
allvel, eignaðist gott íbúðarhús og
vann þar sem húsgagnasmiður. En
sumarið 1946 selur hann húseign
sína á Akranesi, kaupir hús í
Reykjavík." (Ljósmyndir, fyrra
bindi Húsvitjun, Átthagafélag Kjós-
veija, Reykjavík, 1953, bls. 141).
Þess má geta að Axel lauk námi í
trésmíði á Akranesi hjá Áma Áma-
syni.
í Reykjavík stofnaði hann Hús-
gagnaverslun Axels Eyjólfssonar,
sem síðar tók upp nafnið Axis, og
er Jandsþekkt fyrirtæki.
I þakkarhug kveð ég þessum
orðum fyrsta kommúnistann, sem
ég kynntist, Axel Eyjólfsson. Af
sannfæringu var hann kommúnisti
til hinstu stundar.
Haraldur Jóhannsson
íslensk húsgagnasmíði sem at-
vinnugrein heillar stéttar, á sér
ekki langa sögu. Á fyrri hluta þess-
arar aldar risu þó mörg húsgagna-
verkstæði og stétt húsgagnasmiða
varð til. Greinin jókst og dafnaði
allt fram að þeim tíma þegar inn-
flutt húsgögn og innréttingar tóku
í vaxandi mæli að koma í stað
íslensku húsgagnanna. Þá reyndi á
þolrif margra fyrirtækja í þessari
iðn.
Axel Eyjólfsson húsgagnasmíða-
meistari sem lést 27. apríl síðastlið-
inn, var einn fulltrúi þeirra fram-
sæknu og ötulu manna sem tóku
að smíða og selja húsgögn á fjórða
áratugnum, en þá lagði hann grann
að því fyrirtæki sem borið hefur
t
Móðir mín,
JÓHANNA JÓHANNESDÓTTIR,
Svfnavatni,
A-Húnavatnssýslu,
verður jarösungin frá Svínavatnskirkju laugardaginn 13. maí kl. 15.30.
Ingibjörg Gunnarsdóttir
og systkini hinnar látnu.
t
Systir okkar,
HELGAINGIBJÖRG JÓNSDÓTTIR,
lést á heimili sínu Hátúni lOb 1. maí og verður jarðsunginn frá
Bústaðakirkju 12. maí kl. 13.30.
Fyrir hönd aðstandenda.
Soffía Jónsdóttir,
Ása Jónsdóttir.
t
Moðir min og amma okkar,
KATRÍN VIÐAR,
Laufásvegi 35,
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni föstudaginn 11. mai nk. kl. 13.30.
Jórunn Viðar,
Lárus, Katrín og Lovisa Fjeldsted,
Einar, Theodóra, Guðmundur og Jón Thoroddsen.
t
Eiginmaður minn, faðir og tengdafaðir,
HAUKUR DAVÍÐSSON
fyrrv. leigubílstjóri,
Skúlagötu 56,
verður jarösunginn frá Fossvogskirkju föstudaginn 12. maí kl.
10.30.
Kristfn Bjarnadóttir,
Auður Hauksdóttir, Björn Kristjánsson.
t
Útför sambýlismanns míns, föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
AXELS EYJÓLFSSONAR,
fer fram frá Fossvogskirkju miövikudaginn 10. maí kl. 13.30.
Elfn Sigurðardóttir,
Eyjólfur Axelsson, Sólveig Gunnarsdóttir,
Sigrfður Axelsdóttir, Peter Winther,
Þórður Axelsson, Grímhildur Hlöðversdóttir,
Jakobfna Axelsdóttir,
Matthfas Axelsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Helgistund til minningar um
ARA GUÐMUNDSSON
frá Skáleyjum,
sfðasttil heimilis í Hátúni 10,
Reykjavík,
verður í Fossvogskapellu í dag, miðvikudaginn 10. maí kl. 15.00.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guðmundur Arason.
t
Ástkær eiginkona, móðir og amma,
GUÐNÝ ÞORSTEINSDÓTTIR
leiðbeinandi,
Njarðvíkurbraut 27,
Njarðvík,
verður jarðsungin frá Ytri-Njarðvíkurkirkju föstudaginn 12. maí
kl. 15.00.
Ingimundur Eiríksson,
Helga Ingimundardóttir, Lára María Ingimundardóttir
og Birna Rúnarsdóttir.
t
Móðursystir okkar,
RÓSAMUNDA G. JÓNSDÓTTIR,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju fimmtudaginn 11. maí kl.
15.00.
Halldóra Karlsdóttir,
Rósa Karlsdóttir,
Katrín Karlsdóttir,
Eymar Karlsson,
Guðrún Karlsdóttir Watt,
Óttar Karlsson.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúö og vinarhug við andlát og
útför
SVANHVÍTAR RÚTSDÓTTUR.
Bjarni Loftsson,
börn, tengdabörn, barnabörn og barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir sendum við öllum, sem sýndu okkur samúö vegna
fráfalls fööur mins, tengdaföður, sambýlismanns, afa og langafa,
GUÐMUNDAR S. HANNESSONAR,
" Hrafnistu, Hafnarfirði.
Ásdfs Guðmundsdóttir, Þórður Árelíusson,
Sveiney Guðmundsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
nafn hans og staðið betur en mörg
önnur í umróti síðustu ára. Axel
hóf starf sitt á Akranesi en flutti
skömmu fyrir 1950 til Reykjavíkur.
Þar og í Kópavogi var fyrirtæki
hans síðan. Með sókn og nýjungum
svaraði hann breyttum tímum og
hörðum keppinautum.
Kynni mín og Axels Eyjólfssonar
hófust einn síðsumardag 1968.
Þann dag gekk ég inn á skrifstofu
hans í Skipholti 7 og spurði hvort
hægt væri að komast á samning í
húsgagnasmíði. Axel tók mér vel,
ræddi við mig og sagði mér frá
ýismu sem varðaði húsgagnasmíði
og nám í faginu. Hann bað mig
síðan að hafa samband við sig
næsta dag, þá skyldi hann svara
spumingu minni. Svarið skýrt. „Þú
ert velkominn að hefja hér nám í
húsgagnasmíði." Þannig var Axel,
ákveðinn og skýr.
Á milli lærlings og meistara tekst
á margan hátt sérstakt samband,
eitthvað í ætt við samband föður
og sonar. Að nokkra leyti er hlutur
meistarans föðurlegt uppeldi og í
annan stað leiðsögn og kennsla er
duga skal starfsævina. Þá er gott
að vera í höndum trausts manns
og njóta styrks hans, kunnáttu og
hæfni. Axel Eyjólfsson reyndist
lærlingum sínum vel. Hann lagði
áherslu á að þeir tælqust á við flest
störf sem á verkstæði hans vora
unnin og lærðu þau. Þannig var
verkstæðið sá skóli sem því var
ætlað að vera. Ég minnist þess að
hann lagði ríkt á við útlærða starfs-
menn sína að þeir sinntu nýgræð-
ingum og leiðbeindu þeim. Ekki
veit ég hvað þeir era margir sem
luku námi í húsgagnasmíði hjá
Axel Eyjólfssyni, en um langan
tíma var það nær árviss atburður
á verkstæðinu að þar útskrifaðist
húsgagnasmiður. Eins og gengur
hafa þeir síðan horfíð til ýmissa
starfa en margir þeirra vinna enn
að iðn sinni og búa þannig að þeim
lærdómi sem þeir öðluðust hjá Axel
Eyjólfssyni.
Axel var róttækur í skoðunum á
þjóðfélagsmálum og studdi stjóm-
málasamtök sósíalista. Hann hafði
yndi af söng og góðri tónlist og
kunni að meta góðar bækur. Ef til
vill var það fýrir áhrif hans að á
meðan ég var undir handaijaðri
hans lagðist ég í lestur rita þeirra
stóra, Halldórs og Þórbergs. Það
bar líka við að Axel gaukaði að
mér ritum og tímaritum um þjóð-
félagsmál og menningu sem hann
taldi ungum manni hollt að lesa.
Leiðsögn hans náði því ekki aðeins
til húsgagnasmíðinnar. Þegar ég
hóf afskipti af félags- og kjaramál-
um iðnnema hvatti meistarinn mig.
í því fólst örvun sem var mikilvæg
í slíku starfí.
Ég gerði ráð fyrir að starfa í
þjónustu hans sem útlærður sveinn.
Svo hafði talast um milli okkar.
En atvikin höguðu því þannig að
mér bauðst að starfa að fræðslu-
málum launafólks. Ég talaði um
þetta við hann og enn fékk ég örv-
andi hvatningarorð í veganesti á
leið til þessara nýju verkefna. Það
var mikils virði.
Síðustu árin átti Axel við van-
heilsu að striða og gat því ekki
helgað sig fyrirtæki sínu eins og
hann hafði gert um langan tíma.
Við tóku synir hans og héldu starf-
inu áfram og reka nú glæsileg fyrir-
tæki í húsgagnaiðnaði þar sem
meðal annars era smíðuð húsgögn