Morgunblaðið - 19.05.1991, Blaðsíða 18

61 xeer íam ,ei auoAauMMUg aiaAuanuoaoM
jg-----------------------------------MORGUNBLAsro-smsnDA.auiiJi): iggi:::;
HUHAR í
KOLUNUM
KRÓATÍU

eftir Önnu Bjarnadóttur
KRÓATAR eiga í dag, sunnudag, að greiða atkvæði um hvort
sambandslýðveldið eigi að verða áfram hluti af sambandsríkinu
Júgóslavíu eða verða sjálfstætt ríki. Enginn vafi leikur á að stór
meirihluti íbúanna mun kjósa sjálfstæði. Andúð Króata á Serbum
magnaðist enn í vikunni þegar leiðtogar Serba komu í veg fyrir
að fulltrúi Króata tæki við embætti forseta Júgóslavíu eins og
til stóð. Ibúar Slóveníu hafa þegar kosið að verða sjálfstæðir en
það veldur ekki sömu vandræðum og sjálfstæðisstefna Króatíu
af því að sárafáir Serbar búa í Slóveníu. Um 12% íbúa Króatíu
eru hins vegar Serbar og þeir kæra sig ekki um að verða minni-
hlutahópur í nýju ríki Króatíu. Fréttaritari Morgunblaðsins fór
um sambandslýðveldið um síðustu helgi og kynnti sér ástandið.
hað er ekkert nýtt að við
skjótum hver á annan í
Júgóslavíu,“ sagði dr.
Ibrahim Mucjic, varafor-
stjóri Agrokomerc, stórs
matvælafyrirtækis í bæn-
um Velika Kladusa, rétt
handan við mæri Króatíu í Bosníu-
Hersegóvínu. „Morð hafa alltaf átt
sér stað. Nú vekja þau bara meiri
athygli en áður. Næst má búast við
að það verði stórfrétt ef köttur er
drepinn í einhveiju þorpi!“ Hann
vildi ekki gera of mikið úr skærum
á milli Króata og Serba í Króatíu
á undanförnum vikum og mánuð-
um. „Við erum að breyta stjórnar-
fyrirkomulagi Júgóslavíu og þetta
eru ekki annað en vaxtaverkir lýð-
ræðisins. Serbar verða að sætta sig
við vilja meirihlutans í Króatíu og
virða lög og reglur þar hvort sem
þeim líkar betur eða verr. Alveg
eins og ég verð að aka á vinstri
kanti í Englandi þótt það sé mjög
erfitt fyrir mig.“
Hann kenndi óánægju Serba með
að missa völd og efnahagserfiðleik-
um landsins um ástandið. „Serbar
gegndu mikilvægum embættum í
Króatíu en nú eru nýir menn komn-
ir til valda og vilja draga úr áhrifum
þeirra. Það ergir þá. Og deilur og
vopnaátök milli þjóðarbrota draga
atbygli frá efnahagserfiðleikunum.
En það verður að takast á við þá.
Við þolum þetta ástand ekki lengur
en í hálft ár enn.“
Hermenn í stað
hótelstarfsmanna
Fyrirtæki, eins og Agrokomerc,
sem vilja byggja upp starfsemi sína
í samvinnu við erlenda aðila eiga í
erfiðleikum. Útlendingar halda að
sér höndum á meðan borgarastyij-
öld er spáð og framtíð Júgóslavíu
er óljós. Ferðamenn forðast einnig
landið. Fáir hafa áhuga á að eyða
fríinu þar sem vopnaðir skæruliðar,
lögregluþjónar og hermenn eru með
vegatálma og þjóðernissinnar láta
að sér kveða með gijótkasti og
skothríð á kvöldin. Ástandið hefur
versnað á undanförnum þremur
vikum, sérstaklega í bæjum við
Adríahafið og í þorpum í nágrenni
við mæri Króatíu og Serbíu. En það
er hægt að ferðast um landið og
leiða stjórnmálin hjá sér, jafnvel
þar sem spennan er mest. Það heyr-
ir til undantekninga ef vopnaðir
eftirlitsmenn leyfa fólki ekki að
fara leiðar sinnar óáreitt.
Enginn ætti þó að skipuleggja
ferð þessa dagana í Plitvice-þjóð-
garðinn, sem þjóðvegurinn frá
Zagreb, höfuðborg Króatíu, til mið-
hluta Adríahafsins liggur í gegnum.
Þar er allt f hers höndum, í bókstaf-
legri merkingu. Skriðdrekar júgó-
slavneska hersins veija brú skammt
frá garðinum og hermenn og skrið-
drekar eru við öll helstu gatnamót
í honum. Hótel eru lokuð og ferða-
mönnum gefst ekki kostur á að sjá
vötnin og fossana sem garðurinn
státar af. En þjóðvegurinn er opinn.
Herinn hefur haft eftirlit með
garðinum síðan vopnaðir Serbar frá
Knin, þar sem Milan Babic, leiðtogi
Serba í Krajina, er bæjarstjóri,
reyndu að taka yfir stjórn garðsins
í lok apríl. Mario Nabilo, talsmaður
Franjo Tudjmans, forseta Króatíu,
sagði að þeir hefðu ætlað að nota
tekjur garðsins til að fjármagna
starfsemina í Knin. Varabæjarstjóri
Knin, Lazo Macure, sagði hins veg-
ar að Serbarnir hefðu ætlað að
koma í veg fyrir að króatíska lög-
reglan tæki garðinn yfir. „Við viss-
um að hún ætlaði sér það. Hún kom
dulbúin sem ítalskir ferðamenn en
við sátum fyrir henni og 52 Króat-
ar féllu.“ Nabilo hristi höfuðið þeg-
ar fullyrðingar varabæjarstjórans
voru endurteknar í hans eyru. Hann
sagði að sjónvarpsmyndir sönnuðu
að Serbar hefðu skotið á raunveru-
lega ítalska ferðamenn og enginn
hefði fallið.
Trúa öllu illu og ýkja
í ofanálag
Macure sagði að 102 Króatar og
5 Serbar hefðu fallið til þessa í
átökum Serba og Króata í bæjunum
Pakrac og Borovo Selo og í Plitvice.
Færri en 20 hafa hins vegar fallið
samkvæmt opinberum heimildum.
Macure sagði að fallnir Króatar sem
eru fæddir í Króatíu væru bara
taldir. „Yfirvöld vilja ekki viður-
kenna að Króatar erlendis frá og
frá Kosovo beijast með þeim og
þeir eru þess vegna grafnir í laumi.“
Macure er starfsmaður serbn-
eska sjónvarpsins en sagðist vera
sjálfboðaliði í Knin til aðstoðar
Babic. Hann er lærður enskukenn-
ari og túlkar fyrir bæjarstjórann.
Hann er blóðheitur og
brennivín frá Mont-
enegró, sem við ská-
luðum í, dró ekki úr
ákafa hans. Hann
sagði að stjórnvöld í
Króatíu hefðu gert
leynilega áætlun um
að eyða serbnesku
þjóðinni og þess vegna
þyrftu Serbar að veij-
ast. Hann sagði að
bandarískur öldunga-
deildarþingmaður
hefði hitt naglann á
höfuðið þegar hann
benti á að Júgóslavía
og Suður-Afríka væru
einu ríkin í heimi þar
sem minnihlutinn kúg-
ar meirihlutann. íbúar
Júgóslavíu eru um 24
milljónir og þar af eru
yfir 10 milljónir Ser-
bar. Macure sagðist
alls ekki geta sætt sig
Milan Babic, Ieiðtogi Krajina, og samstarfsmenn hans á blaðamannafundi í Knin.