Morgunblaðið - 09.08.1992, Page 24

BALTASAR
KORMÁKUR
LEIKUR MYND-
LISTARNEMANN
LASSI í
VEGGFÓÐRI
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST 1992
.■tí:,:;: \ t u u~ i-,ri.-■-.•„i■■ : r■> ni í'.TU.:!:, i%í iij
„Ég fór allt í einu að hugleiða hversu hræðilegt það er að vera döbbaður af öðrum leikara — í þeim löndum sem slíkt er gert hlýtur til-
finningin að vera keimlík því að það sé skipt um haus á þér. Eins og ef þú værir ekki nægilega fríður fyrir Þýskalandsmarkað eða franska
áhorfendur, og þá væri hausinn á Bobby í Dallas klipptur inn í staðinn fyrir þinn eiginn.“
Sveppi telur sig hafa fundið besta ofskypjunarsveppasvæði á land-
inu; það er á túninu fyrir framan Höfða.
eftir Sindra Freysson
BALTASAR Kormákur leikur eitt aðalhlutverkið í Veggfóðri, og
er þetta fyrsta kvikmyndin í fullri lengd sem hann tekur þátt í,
en áður hefur hann leikið í sjónvarpi og verið önnum kafinn í
Þjóðleikhúsinu allt frá því að hann útskrifaðist úr Leiklistarskóla
íslands fyrir tveimur árum, auk þess sem hann hefur starfað
með svokölluðum fijálsum leikhópum.
Lass (Baltasar Kormákur) og Sveppi (Steinn Ármann Magnússon)
takast á um hylli og hold saklausrar sveitastúlku; Sólar (Ingibjargar
Stefánsdóttur) sem er komin í borgarsollinn til að læra að syngja.
altasar átti að vera
farinn til Þing-
valla um sama-
leyti og viðtalið
hófst eftir nokkra
töf. Af þeim sök-
um virtist enginn hægðarleikur að
draga upp samfellda mynd af því
sem okkur fór á milli, því mestan-
part viðtalsins var hann á þönum til
að svara símtölum eða hringja til
að róa ferðafélagana. Afgreiðslu-
stúlkumar á Mokka hljóta að hafa
þakkað máttarvöldunum þegar við-
talinu lauk skyndilega vegna fyrr-
nefnds tímaskorts, þvi þær máttu
hafa sig allar við að bera skilaboð
og ábendingar um símtöl á milli, auk
anna við að barmfylla bolla af kaffi
og kakói. Ekki minnkaði sú stað-
reynd óðagotið að hann var á leið
af landi brott næsta dag. Sem betur
fer reyndust aðstæður spjallsins
sundurlausari en lokaniðurstaðan,
annars væru þessar línur rofnar með
óreglulegu millibili af eyðum og
spumingamerkjum sem tákna
myndu hlaup og óvæntar þagnir sem
myndast þegar viðmælandi hverfur
snögglega af sjónarsviðinu. En lof
sé samtengingar-
mætti orðsins ...
- „Drykkfelldur
en rómantískur
myndlistarnemi"
sem kveðst hættur
að mála þegar
hann heldur að ást
hans sé glötuð og ristir sundur verk
sín ... Hvernig er það fyrir leikara
að nálgast „týpu“ sem er tæplega
nýlunda í heimsbókmenntum og
reyna að bijóta viðjar hennar af sér?
„Þegar ég sá handritið hugleiddi
ég þetta töluvert mikið, en yfirborð
persónunnar er aðeins ein hlið henn-
ar, síðan er að skyggnast undir hana
og búa til aðrar forsendur. Lass er
samt ekki klisja í íslenskum kvik-
myndum, og þó að hann eigi sér
kannski samsvörun annars staðar,
verður að horfa fram hjá því og
hugsa hann sem manneskju en ekki
klisju. Það má raunar horfa á allt
fólk sem staðlaðar „týpur“, mig, þig
og manninn við hliðina, en þrátt
fyrir einhverja framhlið er veruleik-
inn annar. Það sem styrkir Lass er
að texti hahs er ágætlega skrifaður,
þannig sá ég að t.d. senumar þegar
hann fer með þvottinn til mömmu
sinnar og seinna þegar hann finnur
hana í blóði sínu drógu fram þver-
sagnir í persónunni, og þversagnirn-
ar gera okkur að manneskjum. Ef
fólk er rammað inn er lokað á allt
of margt. Þannig barst í tal á meðan
tökum stóð, í
sambandi við at-
riði sem er frem-
ur ofbeldisfullt,
að „svona gerir
Lass ekki, hann
er ekki sú týpa“.
Þetta er regin-
misskilningur,
því þó ofbeldið gangi kannski út í
öfgar í þessu tiltekna atriði er kjami
málsins sá að persónan er óútreikn-
anleg og lumar á fleiru en augað
greinir í upphafi. Það er líka mjög
hættulegt í leik að afmarka persónu-
sköpun við ákveðnar forsendur og
eyðileggja þannig möguleika henn-
ar, í stað þess að nálgast hana með
því hugarfari að hún eigi að vera í
senn aðlaðandi og í stöðugri mótun.
Vinnuferlið getur að vísu verið ólíkt
í hvert skipti, þannig æfðum við
aðeins í viku áður en tökur hófust,
og ég veit ekki á hvaða hátt það
gerðist, en manngerðin spratt ómeð-
vitað fram. Hún skapaðist og tók á
sig mynd þennan mánuð sem tökur
fóru fram. í kvikmynd getur leikari
ekki gefið sér tíma til að þróast með
hlutverkinu, öfugt við vinnuna í leik-
húsi, því atriðin eru tekin sitt á hvað
og stundum langt á milli. Maður
getur ekki ákveðið neitt þó að hand-
ritið sé til hliðsjónar, því klippingin
getur breytt öllu samhengi; atriði
flytjast fram fyrir önnur o.s.frv. Þetta
held ég að skýri líka oft á tíðum af
hveiju jafnvel magískir leikarar hafi
brugðist í kvikmyndum, því sena sem
viðkomandi hefur byggt upp með
hugsun, tilfinningu og svipbrigðum
er klippt þannig að vantar framan á
hana eða aftan á þegar hún er loks
sýnd. Á sviði ertu með í breytingun-
um en í kvikmyndum þarftu að ríg-
halda í eðlisávísun og tilfinningu fyr-
ir aðstæðum og vona að það skili sér
í samfelldum sprengikrafti út í gegn.
Á stóru leiksviði þarftu að finna túlk-
un sem fer milli-
veginn á milli
áhorfenda í
fremstu sætaröð
og áhorfenda í öft-
ustu röð, í kvik-
mynd þarftu að
leika minna og
minna. En þetta
ólíka ferli skýrir
t.d. af hverju sumir
leikarar festast í ákveðnum hlutverk-
um í bíómyndum, því þú þarft að
stilla öllum svipbrigðum og látbragði
í hóf, og getur ekki farið langt frá
sjálfum þér fyrir framan tökuvélina
— þó það hafi verið gert og mjög
glæsilega.
Þannig er líka hægt að greina
vinnuferlið í leikhúsi betur en í kvik-
mynd, en nálgunin er sú sama eða
að minnsta kosti afskaplega svipuð.
Galdurinn felst í því hvemig þú send-
ir hlutinn frá þér. Einhver leikstjóri
sagði þó: „Það skiptir engu hvemig
eða hvað þú gerir, vertu bara að
hugsa eitthvað, hvað sem það er.“
Ég veit ekki hvort ég geti tekið heils-
hugar undir þessa aðferð, en á þó
eftir að sjá kvikmyndina og athuga
hvort leikstíllinn sem ég beitti þar
gangi upp. Myndin kom raunar á
mjög góðum tíma fyrir mig, þrátt
fyrir miklar annir veturinn á undan,
en ég get ekki byijað að vinna úr
því sem ég lærði þarna fyrr en ég
sé lokaárangur. Það er raunar vanda-
málið við kvikmyndaleik á íslandi,
að þú hefur ekki úr nægilega mörgum
tækifærum að’moða vegna þess hve
fáar myndir em gerðar. Vinnan verð-
ur því ekki nægilega samfelld til
þess að þú getir lært af mistökunum
og séð hvenær þú ert sannur og hve-
nær þú ert það ekki.“
Vald leikarans yfir
hlutverkinu
„Eftir hveija töku sem stendur
er komin lokaniðurstaða og þá lýkur
jafnframt valdi leikarans yfír hlut-
verki sínu í það skiptið. Margir kvik-
myndagerðarmenn em svo upptekn-
ir af tæknilegum þáttum eins og ljósi
og hljóði að þeir gleyma þætti leikar-
ans. Hérlendis vantar kvikmynda-
leikstjóra sem hugsa fyrst og fremst
um leikarann, en þeir koma von-
andi. Vissulega em litlir peningar í
gangi í íslenskri kvikmyndagerð en
einmitt þess vegna þyrftu kvik-
myndagerðar-
menn að ýta frá
sér þeim tilhneig-
ingum að láta pen-
ingana í ytri,
tæknileg atriði,
einbeita sér frem-
ur að handriti,
leikstjóm og leikn-
um, og láta
draumaverksmiðj-
ur um risavaxnar sviðsmyndir, svið-
setningu timabila og innantómar
brellur. Áhorfendur erlendis vita að
ísland er örsmátt eyríki, og þeir fyr-
irgefa því tæknilega vankanta og
ákveðinn skort, en slæmur leikur og
hugmyndasnautt handrit eyðileggja
kvikmynd frá gmnni, og það er ekki
hægt að fyrirgefa. Ein besta kvik-