Morgunblaðið - 16.03.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. MARZ 1993
Sigríður Hafdís
Benediktsdóttir
og Berglind Rós
Guðmundsdóttir í
hlutverkum systr-
anna Hekiu og
Birtu.
Háskóli og hugarfar
Himnaríki eða hel-
víti á Egilsstöðum
eftirSkúla Gautason
Rokkóperan EF
Leikfélag og Tónlistarklúbbur
Menntaskólans á Egilsstöðum
Sýnt í Valaskjálf
Höfundur: Gunnar Hersveinn
Leikstjóri: Margrét Guttorms-
dóttir.
Sýningar hjá leikfélögum fram-
haldsskólanna hafa löngum ein-
kennst af djörfung, hug og leik-
gleði og er þessi sýning þar engin
undantekning enda eru þessi fram-
haldsskólaár líklega fijóustu ár
mannsævinnar. EF er spunaverk-
efni sem heimspekingurinn Gunnar
Hersveinn hefur síðan rammað inn
og samið texta við. Leikritið ber
þesss merki að heimspekingur hefur
haldið á penna því hún íjallar á
einfaldan hátt um siðfræði; baráttu
góðs og ills. Kölski og Lykla-Pétur
veðja um sálir tveggja ungra systra
og leggja fyrir þær snörur. Ónnur
systranna er að upplagi „slæm“ en
hin „góð“. Til að persónur á sviði
verði trúverðugar verða þær að
vera að einhveiju leyti mótsagna-
kenndar. Einhver öfl verða að tog-
ast á innra með þeim. Að vera
mótsagnakenndur er sennilega eitt
af því sem aðgreinir manninn frá
öðrum dýrum merkurinnar. Mót-
sögnina skortir í persónusköpun
góðu systurinnar og verður hún því
fremur bragðdauf og lítt spenn-
andi. Hún er „bara“ góð. Slæma
systirin er mun áhugaverðari per-
sóna og sömu sögu má segja um
Kölska. Lykla-Pétur er kryddaður
á sérlega skemmtilegan hátt, hann
er síst algóður og beitir ýmsum
bellibrögðum í baráttu sinni við
myrkrahöfðingann sem ekki myndu
flokkast undir guðlegan heilagleik.
Fyrir vikið verður hann mjög hressi-
leg persóna. Þeir kumpánar Pétur
og Kölski sitja allan tímann hvor
sínum megin við sviðið og fylgjast
með ævintýrum systranna en ekki
er ljóst hvort þeir eru á einhvem
hátt með puttana í framvindu mála
eða hvort þeir eru einungis áhrifa-
lausir áhorfendur. Þetta vekur
óþarfa spurn.
Umgjörð verksins er einföld og
framsetning á vangaveltum höf-
undar kannski óþarflega bein.
Framan af sýningunni finnst áhorf-
andanum hálfpartinn að hann sé
að horfa á kennsludæmi um sið-
fræði. Það hefði verið til bóta að
flækja söguþráðinn eilítið meira,
gera meiri sögu úr þessum vanga-
veltum.
Sýningin gengur þó upp ef leik-
gleðin fær að njóta sín. Rokkóperan
EF stendur tæplega undir nafni sem
ópera því sýningin fer mestmegnis
fram í töluðu máli og nokkrum lög-
um er fléttað inní framvinduna.
Formið er hið sama hvort sem um
er að ræða rokkóperur eða aðrar:
Allur texti er sunginn. Nær væri
að kalla þetta rokksöngleik. En lög-
in eru haganlega gerð og hljóðfæra-
leikarar léku af kostgæfni. Þáttur
tónlistarinnar hefði að ósekju mátt
vera stærri. Leikendur stóðu sig
með prýði og verða ekki tínd til
afrek neinna einstakra hér. Svið-
setningin var þó oft á tíðum fremur
ruglingsleg og hefði undirritaður á
tíðum kosið að sjá heldur minna
af annars ósköp sætum afturendum
leikenda. Vert er að geta hlutar
leikmyndargerðarmannsins Atla
Heiðars Gunnlaugssonar. Sviðs-
myndin sjálf er að vísu ósköp lítið
merkileg enda gefur umgjörð verks-
ins ekki tilefni til stórra kúnsta án
þess að stela athygli frá leiknum
sjálfum en leikskrá, plakat og að-
koman að sýningarsalnum vekja
vonir um að hér sé á ferðinni efni
í mikinn og fjölhæfan myndlistar-
mann. I heildina er þetta falleg og
hressileg sýning og alveg dásam-
lega laus við að vera innantóm.
Höfundur er leikari.
eftir Þorstein
Vilhjálmsson
Föstudaginn 5. mars birtist hér
í blaðinu grein eftir Ömólf
Thorlacius skólameistara undir
heitinu „Hugarfarsbreyting í Há-
skólanum". í greininni er reynt
að vekja upp tveggja ára deilu sem
spratt á sínum tíma af fyrirhuguð-
um breytingum á tilhögun náms
og prófa í Menntaskólanum við
Hamrahlíð. Að mínu mati hefur
þessi deila löngu runnið sitt skeið
og viðfang hennar leitað í aðra
farvegi eins og verða vill í rás
tímans.
Stór deila um lítið mál
Eitt af því sem einkennir þessa
deilu er smæð deiluefnisins miðað
við það sem deiluaðilar eru sam-
mála um. Þannig segir Ömólfur í
grein sinni:
„... enda er það að mínu mati
fásinna, sem nú viðgengst, að
ætla að búa alla þá nemendur
undir strangt akademískt nám,
sem setjast í bóknámsskóla eins
og MH og eiga ótvíræðan rétt til
setu þar.“
Um þetta erum við Örnólfur
hjartanlega sammála þótt okkur
greini á um leiðir frá þessum
punkti. Mér sýnist deilan standa
um það, hversu skýr boð fram-
haldsskólinn eigi að gefa nemend-
um sínum, foreldrum þeirra og
þeim aðilum sem taka við nemend-
um til náms eða starfa að loknum
framhaldsskóla. - Þannig tel ég
að framhaldsskólinn þurfi að skil-
greina sérstakar brautir fyrir bók-
legt nám sem miðast ekki fyrst
og fremst við undirbúning undir
„strangt akademískt nám“. Þetta
hefur þegar verið gert að nokkru
marki í sumum framhaldsskólum,
sbr. t.d. íþrótta- og ferðamála-
brautir, en MH virðist ekki vilja
fara þessa leið. - Ég tel á hinn
bóginn að heiti eins og „eðlisfræði-
braut“ eða „náttúrufræðibraut"
eigi að halda þeirri merkingu sem
þau hafa haft, að þessar brautir
miðist við að búa nemendur sem
best undir nám í tilteknum deildum
og námsbrautum á háskólastigi.
Þetta eru nú öll ósköpin sem um
er deilt. Þá segir Örnólfur Thorlac-
ius svo frá er hann hefur greint
frá gangi mála varðandi tillögur
MH vorið 1991:
„Því miður var ekki hafbsamráð
við fulltrúa Háskóla íslands og
annarra skóla á háskólastigi frá
upphafi. Fulltrúar MH töldu það
HUSQMMA
slœr ígegn!
Hún er komin,
nýja saumavélin frá Husqvarna!
Sœnsk hönnun - sœnsk gœði
nú á kynningarverði.
Leitið nánari upplýsinga
um nýju Smaragd saumavélina.
Verið velkomin.
© Husqvarna

VÖLUSTEINNhf
Faxafen 14, Sími 679505
í verkahring menntamálaráðu-
neytis, sem er sameiginlegur yfir-
boðari okkar og háskóla.“
Þessu er ég að sjálfsögðu fyllilega
sammála, einkum þó fyrri fullyrð-
ingunni. En úr því að Hamra-
hlíðarmenn viðurkenna þessa galla
á málsmeðferð, af hveiju gengur
þeim þá svo illa að grafa stríðsöx-
ina? Að þessu loknu segir Örnólfur
Thorlacius frá nefnd sem mennta-
málaráðherra skipaði í kjölfar deil-
unnar og skilaði áliti á síðasta
ári. Þar segir hann svo frá afstöðu
minni:
„Fulltrúi Háskóla íslands var
sem fyrr þeirrar skoðunar að stúd-
entspróf ætti fortakslaust að veita
rétt til setu í HÍ. Skilaði hann
séráliti í þá veru.“
Það sem skólameistarinn hefur
þarna eftir mér er eins öndvert
skoðunum mínum og hugsast get-
ur, sarnanber það sem áður er
sagt. Ég get enga grein gert mér
fyrir tilefni þessa misskilnings eða
útúrsnúnings. Þegar annálað ljúf-
menni og fræðimaður eins og Örn-
ólfur Thorlacius setur slíkt á prent
tel ég það eitt gleggsta merki
þess að þessi deila er svo furðu-
lega vaxin að það er ekki einu
sinni augljóst að hún eigi neitt
erindi við almenning.
Inntökuskilyrði löguð að
aðstæðum
Tilefnið til greinarskrifa Örnólfs
er samþykkt um frumvarp til
breytinga á lagaákvæðum um inn-
töku nemenda í Háskóla íslands.
Ráðið leggur til að þau ákvæði sem
hér skipta mestu verði sem hér
segir:
„Almennt skilyrði um undirbún-
ing til náms við Háskóla íslands
er viðurkennt stúdentspróf frá ís-
lenskum eða erlendum skóla ...
Háskólaráði er heimilt, að fenginni
tillögu hlutaðeigandi deildar eða
námsbrautar, að áskilja, að auk
hinna almennu skilyrða skv. 1.
mgr., skuli nemandi hafa náð til-
teknum árangri í einstökum grein-
um eða greinaflokkum til stúd-
entsprófs. Háskólaráði er heimilt,
að fenginni rökstuddri tillögu
hlutaðeigandi deildar eða náms-
brautar, að takmarka fj'ölda stúd-
enta sem verða teknir þar til náms
á fyrsta námsári og í framhalds-
nám, vegna skorts á aðstöðu til
kennslu á hveijum tíma.“
Um þessa tillögu segir Örnólfur
Thorlacius:
„Ég fæ ekki betur séð en hér
sé Háskóli íslands að taka upp
stefnu sem fulltrúar skólans töldu
menntamálaráðuneytið á að hafna
fyrir tæpum tveimur árum ... Hug-
myndir okkar um breytt stúdents-
próf voru vel grundaðar og ólíkt
gæfulegri en sú skyndilega kú-
vending sem Háskólaráð hefur
beitt sér fyrir.“
Hér er fyrst þess að geta að
afskipti Háskólans af stúdents-
prófum MH á árinu 1991 voru að
sjálfsögðu miðuð við, þágildandi
lög en ekki einhvern vonarpening
um lög framtíðarinnar. í öðru lagi
eru það staðlausir stafir að sam-
þykkt Háskólaráðs feli í sér ein-
hveija „kúvendingu". Háskólinn
hefur um alllanga hríð reynt að
leggja gott til málefna framhalds-
skólans og leitað allra leiða til að
stuðla að betri, jafnari og betur
skilgreindum undirbúningi nem-
enda sem hefja nám við HÍ. Þá
er alls ekki verið að velja eina leið
og hafna öðrum eins og Hamra-
hlíðarmenn virðast halda, heldur
koma íjölmargar leiðir til álita
hver með annarri eftir því sem
málum vindur fram og fært er á
hveijum tíma. Þess vegna er alls
engin mótsögn milli þess annars
vegar að veita framhaldsskólum
aðhald um tilhögun og heiti náms-
brauta og prófa, og hins vegar að
vinna jafnframt að því að Háskól-
inn fái líka heimild til að stýra
Þorsteinn Vilhjálmsson
„Það er staðföst stefna
Háskólans að stuðla að
betri og jafnari undir-
búningi nemenda, bæði
með því að reyna að
leggja gott til málefna
framhaldsskólans og
með því að afla heim-
ilda til að stýra inntöku
nemenda. I þessu felast
hvorki mótsagnir né
kúvendingar.“
sjálfur inntöku nemenda að ein-
hveiju marki.
Hvað vísar fram á veginn?
Ég er einn, af þeim sem hef
fylgst af áhuga með áfangakerfi
Menntaskólans við Hamrahlíð allar
götur frá því að það var tekið upp
fyrir 20 árum. En allt hefur sinn
tíma og það sem þá var róttækt
og vísaði fram á veginn gerir það
ekki endilega nú. Þetta á við um
þann átrúnað sem stýrimenn
Hamrahlíðar virðast hafa tekið á
það sem þeir kalla „valfrelsi" og
mæla með einni prósentu sem á í
þeirra huga að vera sú sama og
hún var í upphafi fyrir 20 árum,
þ.e. 15-20%. En hvaða rök liggja
til dæmis til þess að þessi tala eigi
að vera hin sama á námsbraut og
eðlisfræðibraut eða málabraut sem
miðast skv. venju við undirbúning
undir hefðbundið háskólanám, og
á einhverri annarri braut sem mið-
ast e.t.v. öðru fremur við að búa
nemendur undir lífið? Ég vildi
gjarnan mega vona að Menntaskól-
inn við Hamrahlíð verði enn um
hríð í fararbroddi íslenskra fram-
haldsskóla þó að hann virðist nú
helst vilja stunda argaþras við
Háskólann um ófijó smáatriði sem
fáir skilja. Flestum sem hugsa um
skólamál kemur nú saman um að
brýnasta mál framhaldsskólastigs-
ins sé það að finna leiðir til að
efla og endurskipuleggja verk- og
starfsmenntun. Þetta er ögrandi
verkefni sem margir hafa gert at-
lögu að án verulegs árangurs. MIi
er að vísu bóknámsskóli skv. hefð
en hefur þó t.d. reynslu af sam-
vinnu við aðra um tónlistarbraut
sem er a.m.k. ekki hefðbundið bók-
nám. Óneitanlega væri ánægjulegt
að skólinn nýtti þessa reynslu sína
ásamt umbótaviljanum til þess að
leggja sitt af mörkum til umbóta
í verkmenntun, væntanlega í sam-
vinnu við aðra aðila eftir því sem
til þarf. Með slíku framtaki sem
hálf þjóðin bíður eftir væri merki
brautryðjendanna aftur hafið á loft
eins og verðugt er.
Höfundur cr prófcssor, var
formaður kennslumáianefndur
Háskóla íslands 1985—1992 og
fuiltrúi Hnskólans í ncfnd um
lokapróf framhaldsskóla scm
skilaði áliti á siðasta ári.