Morgunblaðið - 23.05.1993, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. MAI 1993
B 11
Ævintýri Tinna tóku sifellt á sig nýjar myndir eftir því sem árin
liðu og tækninni fleygði fram. Hér eru Tinni, Kolbeinn og hundur-
inn Tobbi staddir á tunglinu.
Tinni kemur ekki aðeins fram í teiknimyndum heldur einnig í leikn-
um kvikmyndum og Kolbeinn kafteinn er þá jafnan ekki langt undan.
í DularfuIIu stjörnunni. siglir
Tinni ásamt Kolbeini og hópi vís-
indamanna norður undir heim-
skautsbaug. Á ieiðinni koma þeir
við á Akureyri til að taka olíu. Ekki
kannast maður þó við Akureyri
Hergés; umhverfíð er framandi og
hægt að fá sér viskí á kaffihúsi;
slíkan munað gátu íslendingar ekki
veitt sér á því herrans ári 1941.
Dularfulla stjarnan er fyrsta bókin
sem kemur út í lit og síðasta bókin
þar sem Hergé gerir sig sekan um
klaufalega villu; fagmenn bentu á
það að skip félaganna hafði varla
haldist á floti ímeira en tíu mínútur.
Hergé vann heimavinnu sína vel
í Leyndardómi Einhyrningsins og
Fjársjóði Rögnvalds rauða, þar sem
hann teiknar skip frá sautjándu öld.
Leyndardómurinn gerist að mestu á
tveimur stöðum; í íbúð Kolbeins og
á hinu glæsta skipi forföður hans,
Einhyrningnum. Kolbeinn nútímans
situr með viskí, sautjándu aldar
hatt og sverð og segir Tinna frá
glímu forföður sins við sjóræningj-
ann Rögnvald rauða. Eftir mikla og
harða orrustu tekst sjóræningjum
að hertaka Einhyrninginn og strá-
fella áhöfnina. Forfaðir Kolbeins er
sá eini sem kemst af; eftir hetjulega
vörn rotast hann þegar skipsvinda
fellur á höfuð hans. Rankar við sér
bundinn við siglutré. „Hann leið
hroðalegar kvalir,“ segir Kolbeinn.
„Ég skal trúa því,“ segir Tinni, „eft-
ir svona rokna högg.“ „Nei,“ segir
Kolbeinn, „hann var að deyja úr
þorsta. Aumingja maðurinn, hvílíkar
kvalir,“ hálf snöktir afkomandinn
og tæmir viskíglasið í einum teyg.
í framhaldsbókinni, Fjársjóður
Rögnvalds rauða, er ný persóna er
kynnt til sögunnar, prófessor Vil-
hjálmur vandráður; þriðji meðlimur-
inn í Tinna fjölskyldunni. Vandráður
var afrakstur ellefu ára leitar Herg-
és að utangátta vísindamanni.
Leikur verður að list
Án vina sinna, Kolbeins, Tobba,
Vandráðs og Skaftanna, væru ævin-
týri Tinna ekki eins litrík. Hlutverk
hans er að leysa ævintýrin, hlutverk
hinna að flækja þau og gera bros-
leg. Prófessor Vandráður er reyndar
aðalorsökin fyrir næstu fimm ævin-
týrum; fyrst vegna tilviljunar, síðan
vegna vísindastarfa sinna. Vandráð-
ur er afar kómískur og það er hættu-
lega auðvelt að gera slíkar persónur
hlægilegar. En galdurinn bak við
töfra Vandráðs er einmitt sá, að
Hergé lætur hann aldrei glata sjálfs-
virðingunni. Vandráður er alltaf
virðulegur, jafnvel þegar hann sýnir
listir sínar í Savate á blaðsíðu sjö í
Flugrás 714 til Sidney.
Hergé byijaði á Sjö kraftmiklum
kristalkúlum í desember 1943. Bók-
in var, myndrænt séð, sú besta til
þessa. Smáatriðin gefa henni dýpt.
Áður fyrr voru til dæmis ekki nema
tveir eða í mesta lagi þrír iitir inni
í húsunum, veggirnir auðir og íbúð-
ir tómlegar. í Sjö kraftmiklum eru
húsin raunsæ jafnt innan sem utan.
Sagan gekk vel þar til kom að blaðs-
íðu 49. Þá var Belgía frelsuð undan
Þjóðveijum, starfsmenn Le soir
reknir og Hergé varpað í fangelsi
vegna samstarfs við Þjóðveija. Hon-
um var fljótlega sleppt, en fékk
hvergi að teikna undir eigin nafni;
í tvö ár stóð Tinni með spurningar-
merki á spítalagólfinu á blaðsíðu
49 eða þar til Leblanc nokkur
hringdi í Hergé og bauðst til þess
að hleypa Tinnablaði af stokkunum.
En Leblanc var ekki bara ritstjóri
og Tinna-aðdáandi, heldur and-
spyrnuhetja. Hergé átti að skila
tveimur litasíðum af sér á viku. Það
var einfaldlega of mikið miðað við
þær listrænu kröfur sem Hergé setti
sér. En hann þorði ekki annað en
að samþykkja og 29. september
1946 hóf Tinnablaðið göngu sína
og hetjan komst af sjúkrahúsinu.
Samstarf Hergé og Leblanc gekk
ekki áfallalaust. Leblanc markaðs-
setti Tinnavörur (skyrtur, boli, sáp-
ur) og vildi auðvitað að Hergé stæði
við sinn hluta samningsins; tvær
síður á viku. En það gekk bara ein-
faldlega ekki og álagið var of mikið
á Hergé. Tvisvar stakk hann ein-
faldlega af, hvarf í nokkrar vikur
ög lét þá kannski fyrirberast í indí-
ánatjaldi í skógum Belgíu. Viðhorf
hans gagnvart Tinna var líka breytt;
hann teiknaði ekki lengur með ákafa
og sköpunargleði æskumannsins.
Tinni var bæði kvöð á höfundi sínum
og listrænn metnaður hans. Með
hæfilegri einföldun má segja að
fram að stríði hafi Tinni staðið fyr-
ir ævintýradrenginn í Hergé; aldurs-
lausa hetjan með skátahugsjónina
að leiðarljósi. Eftir stríðið finnur
Hergé sig betur og betur í Kol-
beini, sem þvælist nauðugur viljugur
með hetjunni gegnum ævintýrin;
Tinni veður áfram ákafur eins og
drengur í ævintýraheimi meðan
Hergé vill bara vera heima og slá
garðinn sinn.
Eiginkona fer með
særingarþulur
Þegar tunglbækurnar svokölluðu,
Eldflaugastöðin og / myrkum Mána-
fjöllum, voru langt komnar var þrýst
á Hergé að senda Tinna til Mars
eða Júpiters. Á síðustu blaðsíðu í
myrkum Mánafjöllum svarar Kol-
beinn fyrir hönd Hergé: „Eitt hef
ég þó lært í ferðinni og það er, að
hinn rétti staður mannsins er elsku
gamla jörðin!"
Hergé virtist næstum njóta að
kvelja Kolbein með persónum sem
hann þoldi ekki sjálfur. Hin fyrir-
ferðarmikla óperusöngkona Vaíla
Veinólínó hálfvegis ofsækir kaftein-
inn, en Hergé viðurkenndi hálf
skömmustulegur að hann þyldi ekki
óperur, fannst þær í mesta lagi
fyndnar. „Ég get ekki tekið það
alvarlega þegar hópur manna með
falskt skegg stendur á sviðinu
syngjandi í sífellu: „Förum burt,
förum burt“ án þess að hreyfa legg
né lið.“ í Leynivopninu ryðst hinn
óþolandi sölumaður Flosi Fífldal inn
á Myllusetur og treður sér þar með
inn í tilveru Kolbeins. Hergé hafði
sjálfur lent í einskonar Flosa þegar
óprúttinn sölumaður leitaði skjóls á
heimili hans í óveðri. Skenkti sjálf-
um sér í glas, hlammaði sér í besta
stólinn, bauð húsbóndanum sæti á
eigin heimili og spurði hvort þetta
ómerkilega heimili væri tryggt.
Átök Hergés við sjálfan sig, sköp-
unarverk sitt, höfðu auðvitað áhrif
á einkalíf hans. Árið 1928 hafði
hann gifst Germaine Kieckens.
Tuttugu árum síðar voru komnir
brestir í hjónabandið. í örvæntingu
sökkti Germaine sér ofan í
galdrabækur og fór með særingar-
þulur til að halda í eiginmanninn.
En jafnvel galdrar gátu ekki bjargað
hjónabandinu; ást Hergés til hennar
var kulnuð og önnur kona komin í
spilið.
Harðstjórinn Tinni
í byijun sjöunda áratugarins var
Hergé ráðlagt af sálfræðingi að setj-
ast í helgan stein. Fjárhagslega
þurfti Hergé ekki lengur á Tinna
að halda og hugleiddi því í alvöru
að yfirgefa sköpunarverk sitt. Dútla
kannski við myndlist, drekka gott
vín, hlusta á jazz og slá garðinn
sinn. En hann gat einfaldlega ekki
lifað þannig. Tinni hafði verið föru-
nautur Hergés í rúm þrjátíu ár og
hann gat ekki fórnað honum. Hergé
er reyndar ekki sá eini sem hefur
misst vald á sköpunarverki sínu og
orðið þræll þess; Arthur Conan Do-
yle reyndi til dæmis árangurslaust
að losna undan Sherlock Holmes.
Nauðugur viljugur teiknar Hergé
áfram. Tinni í Tíbet kemur út árið
1960 (af mörgum talin persónuleg-
asta bók Hergé), Vandræði Vaílu
1963 og Flugrás 714 til Sidney fimm
árum síðar, eða 1968. Tinna-aðdá-
endur þurftu síðan að bíða í átta
ár eftir síðustu bókinni; Tinni og
Pikkarónarnir.
Það tók Hergé átta ár að full-
vinna bókina. Þegar verst lét rissaði
hann upp teikningar af Tinna og
sjálfum sér þar sem söguhetjan
barði skapara sinn áfram með svipu.
111 á svip. í Pikkarónunum birtast
allar helstu persónur Hergés. Og
prófessor Vandráður finnur upp eins
konar töfralyf sem hefur þær afleið-
ingar að sá sem tekur það inn getur
alls ekki bragðað áfenga drykki.
Fyrsta „fórnarlambið" er Kolbeinn
kafteinn og meira að segja Tinna
er brugðið. þegar Kolbeinn hrækir
víninu út úr sér. í lok bókarinnar
segist Tinni hlakka til að snúa heim
í kyrrðina. Aldrei áður hafði hetjan
hugdjarfa sýnt þreytumerki.
I Bláa lótusinum, frá 1936, eru
Japanir málaðir vondu karlamir á
svo afgerandi hátt, að sendiherra
þeirra í Belgíu bar fram formleg
mótmæli og fór fram á að bókin
yrði bönnuð. Eftir það reyndi Hergé
að sniðganga stjórnmálin eða fela
ádeiluna. Pikkarónarnir er pólitísk-
asta bókin eftir stríð, en hér er þó
allt merkt kaldhæðninni. Tinni
hjálpar Alkasar að komast til valda,
en eina breytingin verður sú að
hermennirnir skipta um búninga;
fátækrahverfin eru þau sömu.
Hergé byijar fljótlega á nýrri sögu,
en deyr þriðja.mars árið 1983. Eft-
ir stóðu skissur af fjörutíu og tveim-
ur blaðsíðum með óljósum sögu-
þræði.
Dvergstirnið Hergé
Ungan dreymdi Hergé um frægð
og frama í kvikmyndaiðnaðinum.
Ekkert varð af því, en margt lærði
hann af kvikmyndinni. Bækur eins
og Flugrás 714 til Sidney eru svo
úthugsaðar og myndrænar í bygg-
ingu, að ég á stundum von á að þær
breytist í kvikmynd í höndum mín-
um. En allar tilraunir til að lífga
Tinna við á tjaldinu hafa misheppn-
ast. Sjálfur skipti Hergé sér lítið
af slíkum tilraunum. Gerði sér
eflaust ljóst að það er nær óhugs-
andi að gera Tinna að kvikmynda-
stjörnu. Ekki frekar en að breyta
ævintýrum Indiana Jones í teikni-
myndasögur. Reyndar tryggði Stev-
en Spielberg sér kvikmyndaréttinn
á Tinna fyrir einum tuttugu árum,
en féll frá öllum áformum við lát
Hergés.
Það er löng leið frá Tinna í Sovét-
ríkjunum til Tinna og Pikkarón-
anna. Fyrstu árin er Tinni eingöngu
teiknaður í svarthvítu og lítil áhersla
lögð á smáatriðin. Síðar meir lögðu
Hergé og aðstoðarmenn hans gífur-
lega vinnu í bækurnar. Hver síða
var teiknuð út frá tíu til tuttugu
mismunandi sjónarhornum og mikil
heimildarvinna unnin. Árið 1982 var
dvergstirni milli Mars og Júpiters
skírt í höfuðið á Hergé. Það segir
kannski meira en mörg orð um vin-
sældir hans. En í dag eru Tinnabæk-
urnar til á meira en 40 tungumálum
og hafa selst í rúmlega hundrað
milljónum eintaka.
1.500 K R.
MANUÐI O G ÞIÐ FAIÐ
t'ULuALlU ÐTEPMLA
Já, það er ódýrara en margir halda að teppaleggja stigana.
Hér eru dæmi um verð á viðurkenndum teppum sem þola mikið álag.
Dæmi 1:6 íbúða stigahús í Flúðaseli. Ðæmi 2: 8 íbúða stigahús í Stóragerði.
Staðgreiðsluv. Kr. 26.147,- pr. íbúð. M/afborgunum. Kr. 27.200,-pr. íbúð. 8 mánaðargr. Kr. 3.400,- pr. íbúð. 12 mánaðargr. Kr. 2.300,- pr. íbúð. 18 mánaðargr. Kr. 1.500,- pr. íbúð. Staðgreiðsluv. Kr. 22.000,- pr. íbúð. M/afborgunum. Kr. 23.200,- pr. íbúð. 8 mánaðargr. Kr. 2.900,- pr. íbúð. 12 mánaðargr. Kr. 1.900,- pr. íbúð. 18 mánaðargr. Kr. 1.300,- pr. íbúð. \
Álgengt er að útborgun nemi I /3 af kaupverði og eftirstöðvar greiðist á 6 mánuðum. Sumir
kjósa að greiða með greiðslukorti og dreifa afborgunum á 11 til 18 mánaða greiðslutímabil.
Með þeim hætti getur mánaðargreiðsla ferið niður í kr. 1.500,- pr. íbúð.
VORTILBOÐ TIL I5.JÚNÍ
Á vormánuðum bjóðum við sérstakt tilboðsverð á teppum fyrir stigahús.
Við fjarlægjum gömul teppi, mælum upp, sníðum og leggjum fljótt og vel.
Við lánum stórar teppaprufur og sendum ráðgjafa á húsfund ef óskað er.
HÝJAR gerðirteppa ítugum lita
TEPPAB0ÐIN
UMB0ÐSMENN
UM LANDALLT
ÖLL GÓLFEFNI
Á EINUM STAÐ
TEPPI • FLÍSAR • PARKET • DÚKAR • M0TTUR • GRASTEPPI • VEGGDÚKAR • TEPPAFLÍSAR • GÚMMÍMOTTUR • ÖLL HJÁLPAREFNI
GÓLFEFNAMARKAÐUR • SUÐURLANDSBRAUT 26 • SÍMI 91-681950