Morgunblaðið - 23.11.1994, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 1994 23
AÐSENDAR GREINAR
Höldum vörð um
sjálfstæði Islands
FLESTU hugsandi
fólki hrýs hugur við því
hversu Norðurlönd
standa nú í hatrammri
deilu um inngöngu
þeirra landa sem staðið
hafa utan við Evrópu-
bandalagið. Kosníngar
hafa nú farið fram í
Finnlandi og Svíþjóð
þar sem talsmenn aðild-
ar að Evrópubandalag-
inu unnu nauman sigur.
Allt er nú lagt í sölumar
að Norðmenn greiði at-
kvæði um það og sam-
þykki að ganga í Evr-
ópubandalagið. And-
staðan var mikil og
mjög virk í Svíþjóð og hún er ekki
síður mikil í Noregi því að þar ótt-
ast menn, eins og annars staðar,
að sjálfstæði þessara þjóða sé í mik-
illi hættu.
Við íslendingar erum aðilar að
EES, við höfum ekki tekið neina
þá ákvörðun að sækjast eftir inn-
göngu í Evrópubandalagið. Ástæð-
an fyrir því að hér er meiri and-
staða en alls staðar annars staðar
er fyrst og fremst sú að við erum
þjóð sem lifum á því að
veiða og framleiða fisk
til útflutnings, en %
hlutar útflutningsins
eru sjávarafurðir, og því
er ekki óeðlilegt að and-
staðan sé hér meiri en
annars staðar þegar
menn gera sér það ljóst
að í stofnskrá gamla
EBE, hinum svokallaða
Rómarsáttmála, ráða
þjóðir bandalagsins
hvernig nýtingu haf-
svæðanna í kringum
meðlimaríkin eru notuð.
Hvers vegna höfum
við barist í öll þessi ár
fyrir því að losna við
útlendinga af miðunum? Við höfum
staðið frammi fyrir því að erlend
skip hafa sótt upp á landsteina.
Erlend skip hafa splundrað veiðar-
færum báta okkar, sem lengi voru
bæði fáir og smáir. Hér hófst hörð
barátta fyrir því að færa fiskveiði-
lögsöguna út. Fyrst að loka Ijörðum
og flóum og síðan að færa hana úr
3 sjómílum í 4. Síðar aftur úr 4 í
12, 12 í 50 og síðan aftur lokatak-
markið úr 50 í 200 sjómílur. Þá
Gallarnir eru fleiri en
kostimir, segir Matthí-
as Bjarnason, þegar
hann metur hugsanlega
aðild að Evrópusam-
bandinu.
hófst úrlsitaorustan um það að
koma erlendum skipum úr 200
mílna fiskveiðilögsögu.
Til eru menn í þessu landi sem
sjá hag sinn í því að ísland gerist
aðili að Evrópubandalaginu. Það er
fyrst og fremst peningafólkið, fólkið
sem á peningana, og svo hitt fólkið
sem eygir möguleika á því að fá
vellaunuð störf í Brussel, aðalbæki-
stöðvum Evrópubandalagsins. Að
vísu myndum við fá nokkurra ára
aðlögunartíma til þess að stjórna
að einhveiju leyti nýtingu fiskimið-
anna, en síðar yrðum við aðeins
með í leiknum hvernig við eigum
að nýta okkar eigin fiskimið. Það
er mitt álit að hér sé um sjálfstæðis-
Matthías
Bjarnason
afsal að ræða. Við erum að kasta
frá okkur því sem við höfum unnið
og barist fyrir árum saman. Eigum
við ekki að fara nokkuð lengra aft-
ur í tímann þegar höfðingjarnir á
íslandi börðust um hylli Noregskon-
ungs og háðu blóðuga bardaga í
þessu landi og var haldið til skiptis
í gíslingu til þess að tryggja hlýðni
höfðingjanna við Noregskonung.
Allir vita hvernig sú sorgarsga
endaði. Hún endaði með því að þjóð-
veldið leið undir lok og Island varð
ekki lengur sjáifstætt ríki það gekk
Noregskonungi á hönd. Árin liðu
samningarnir sem gerðir voru voru
að verulegu leyti sviknir. Norðmenn
mistu síðar sjálfstæði sitt um aldir
fyrst með Kalmarsambandinu, síðar
algjörlega. Við lentum af einskærri
tilviljun undir stjórn Dana sem við
vorum undir í nokkur hundruð ár.
Ungir fúllhugar á Islandi tóku
upp merkið að vinna að sjálfstæði
íslensku þjóðarinnar. Það var hörð
barátta og erfið en fyrir samstillt
átak íslensku þjóðarinnar tókst það
að lokum. Við fengum innlenda
stjórn eða íslenska ráðherra i upp-
hafi þessarar aldar. Við fengum
sjálfstæði okkar 1. desember 1918
og við stofnuðum fullvalda ríki 17.
júní 1944. Eftir það hefst baráttan
um fiskimiðin, baráttan um að
stækka yfirráðasvæði íslands og
íslensku þjóðarinnar.
Þegar er farið að vinna skipulega
að því að koma íslandi inn i Evrópu-
bandalagið. Utanríkisráðherrann
hefur verið þar fremstur í flokki.
Flokkur hans, eða það sem eftir er
af h'onum, tekur upp allt með hon-
um. Peningamennirnir eru alltaf að
halda fundi og reyna að undirbúa
sig undir það að koma Islandi inn
í Evrópubandalagið og rýra sjálf-
stæði þjóðarinnar. Það er þegar
kominn tími til að varast þessa
hættulegu fylkingu.
Eg geri mér ljóst að það eru
margir góðir kostir við það að fara
í Evrópubandalagið, en gallarnir eru
svo margfalt meiri og það er niður-
læging að fórna sjálfforræði sinnar
eigin þjóðar. Það er ekki hægt að
treysta á þá sem vilja blindandi
ganga stórveldum Evrópu á hönd.
Við eigum að varast þá. Það er
þegar kominn tími til þess að þegar
menn kjósa til Alþingis að gefa
ekki atkvæði þeim mönnum sem
vilja fótum troða sjálfstæði íslensku
þjóðarinnar. Við eigum að byggja
þetta land upp. Við eigum að eiga
vinsamleg samskipti við allar þjóðir
ekki eingöngu í Evrópu heldur líka
annars staðar. Við eigum tímæla-
laust að taka upp tvíhliða samninga-
viðræður við Evrópubandalagið og
ná góðum samningum eins og við
gerðum fyrir allmörgum árum þegar
hin svonefnda bókun 6 um tolla-
lækkun varð að veruleika. Það varð
bið á því að framkvæmd tækist en
þegar við sömdum við Breta um
lausn þorskveiðistríðsins þá gekk
þessi samningur í gildi og við höfum
haft af honum mikinn ávinning án
þess að hopa um þumlung frá því
marki okkar að verða sjálfstæð þjóð
eða fullvalda ríki, halda reisn okkar
og sæmd um tíma og eilífð.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn í
Vestfjarðakjördæmi.
Enn um hof
í Grindavík
REYNIR Harðarson,
Tryggvi Gunnar Han-
sen og Jörmundur Ingi
Hansen svara allir
grein minni um bygg-
ingu hofs í Grindavík í
greinum í Morgunblað-
inu (10., 11. og 17.
nóvember). Reynir og
Jörmundur vilja sverja
hofið af Ásatrúarfélag-
inu, Tryggvi leitast við
að skýra hofbygging-
una og rök hennar.
„Vor siður er þjóð-
menningarfélag, ekki
trúfélag," segir
Tryggvi og bætir við:
„Ásatrúarmenn styðja
hins vegar byggingu hofs í Grinda-
vík heils hugar.“ Og nokkru síðar:
„Ég byggi heiðið hof.“
Hvernig hefur „þjóðmenningar-
félagið" komið að málinu? Ég hef
fyrir framan mig afrit af bréfi
Tryggva til bæjarstjórnar Grinda-
víkur frá 26. júlí 1994 og þar seg-
ir orðrétt: „Fyrir hönd trúfélagsins
Vors siðar (leturbreyting mín) ...
sækir undirritaður um: 1. Leyfi til
að reisa hof ...“
Lög félagsins hef ég líka hér
fyrir framan mig. I 2. grein þeirra
segir: „Trú Vors siðar: 1. Við trú-
um á hið góða og viljum efla þau
gæði sem styrkja okkur til ríkari
samveru. 2. Við teljum jafnvægi
manns og náttúru vera forsendu
lífs á jörðinni. 3. Við teljum Eddu-
kvæði meðal helgra fjársjóða
mannkynsins.11
Tilgangi félagsins er ekki lýst í
lögunum en í 3. gr. segir, að félag-
ið hyggist ná tilgangi sínum með
því: „1. Að halda veislur og listileg-
ar samverustundir viðhafðar á
stóru stundunum í lífi voru.“ í 5.
gr. eru nefnd til sögunnar „goðar
og gyðjur“ sem „hafa það hlutverk
öðru fremur að veita ráðgjöf. Enn-
fremur eru goðar og gyðjur leið-
andi við helgar veisluathafnir fé-
lagsins."
Að því er ég best fæ séð er
þarna meira sagt en
geti falist í hugtökun-
um þjóðmenning og
minjar!
„Á þjóðveldisöld
voru engin Ásatrúarfé-
lög,“ segir Tryggvi
ennfremur og heldur
fram, að þá hafi sjálf-
stæðir bændur byggt
hof sín eða blóthús
sjálfir rétt eins og um
einkamál þeirra hafi
verið að ræða. Þá tekur
hann dæmi af bænda-
kirkjum eins og þar sé
um einkafyrirtæki
bænda að ræða. I slík-
um skrifum kemur
fram grundvallarmisskilningur
bæði á eðli átrúnaðar og á eðli
hins forna þjóðfélags. Átrúnaður
Ef einhverjir vilja koma
upp minjahofi fyrir
ferðamenn, segir Einar
Signrbjörnsson, verða
þeir að hafa samvinnu
við sérfræðinga sem
þekkja heimildir um
forna háttu og eru
færir um að túlka þær.,
er tæpast einkamál og var það
alls ekki í hinu forna þjóðfélagi.
Þá var átrúnaður undirstaða
þjóðfélagsins, vörn þess. Því var
hann líka varinn af lögunum. í
hinu heiðna þjóðfélagi var goðgá
refsivert athæfi eða hvers vegna
var Hjalti Skeggjason dæmdur út-
lægur? Heiðingjar töldu líka guði
sína einhvers megnuga, jafnvel
Einar
Sigurbjörnsson
svo, að eldur sá sem upp kom árið
1000 og beindi hrauni að bæ eins
kristna goðans var talinn refsing
af hálfu guðanna. Var kannske
einn tilgangur blótsins að blíðka
slíka guði? Ein Iög, einn siður,
átrúnaður, var grundvallarlögmál
hins forna þjóðfélags og árið 1000
var skipt um sið og lögunum gefin
önnur undirstaða en áður var.
En hvað með þjóðmenningu og
hof? Það er hárrétt, að ferðamenn
leita í löndum uppi það sem er
sérstakt fyrir viðkomandi þjóð,
bæði í menningu hennar og sögu.
í Austurlöndum getum við heim-
sótt hof og musteri annarra trúar-
bragða. Víða í Evrópu getum við
skoðað rústir af hofum og muster-
um horfinna trúarbragða og auk
þeirra komið í kirkjur sem guðshús
lifandi safnaða og líka skoðað
byggingar nýrra trúarhreyfinga
sem hafa skotið rótum þar á síð-
ustu árum og áratugum. Páfagarð-
ur er miðstöð lifandi trúar. Hall-
grímskirkja í Reykjavík og aðrar
kirkjur landsins eru samkomustað-
ir lifandi trúarsafnaða og opnir
öllum, bæði þeim sem aðeins koma
sem ferðamenn og þeim sem vilja
eiga þar helgar stundir. Minjakirkj-
ur eru líka til á landinu og eru
minnismerki um fornan bygging-
arstíl handa ferðamönnum að
skoða. Ef einhveijir menn á Is-
landi vilja koma upp minjahofi til
þess að geta sýnt ferðamönnum
hvernig guðsdýrkun fór fram í
landinu fyrir árið 1000, þá verða
þeir að hafa um það samvinnu við
þá sérfræðinga hér á landi sem
þekkja heimildir okkar um forna
háttu og eru færir um að túlka
þær. Hofið sem Tryggvi ætlar sér
að reisa í Grindvík byggist ekki á
sérfræðiáliti þeirra sem tii þekkja
og verður ekki minjar um annað
en hugmyndafræði félagsskapar-
ins Vors siðar.
Tryggvi segir mig hafa atað trú
annarra, og þá væntanlega sína,
auri í grein minni. Ekki kannast
ég við það. Hann verður hins veg-
ar sjálfur að hafa betur skilgreind
markmið með því sem hann gerir
og gæta sín á því að fá fólk ekki
óvitandi með sér út í eitthvað sem
það veit ekki hvað er. Það gerðist
í Grindavík í sambandi við sólar-
véið. Það getur gerst í sambandi
við hofið.
Höfundur er prófessor í guðfræði.
Verður lagabreyt-
ingin til að lækka
verð jarða?
ÞAÐ ER eitt helsta
einkenni EES-samn-
ingsins, að sérréttindi
íslenskra ríkisborgara
eru afnumin og Vestur-
Evrópubúum veittur
sami réttur og íslend-
ingum til rekstrar fyrir-
tækja, til viðskipta og
eignakaupa. Hættan
sem af þessu stafar er
einkum sú, að erlendir
fjármálamenn og stór-
fyrirtæki öðlist eignar-
hald á íslensku landi og
náttúruauðlindum.
Því miður var í tíð
núverandi ríkisstjómasr
fallið frá því að setja fryrvara í
samninginn af íslands hálfu hvað
þetta atriði varðar. I þess stað boð-
Hvort tveggja getur tor-
veldað sölu á jörðum,
segir Ragnar Arnalds,
og valdið því að þær
lækki í verði.
uðu forystumenn Sjálfstæðis- og
Alþýðuflokks, að settar yrðu „ör-
yggisgirðingar“ í íslensk lög, fyrst
og fremst jarðalögin, sem kæmu
að sama gagni án þess að stangast
á við samninginn.
Nú eru bráðum liðin tvö ár síðan
samningurinn var samþykktur á
Alþingi o g enn hafa margumræddar
„girðingar" ekki verið lögfestar.
Ástæðan er sú eins og andstæðing-
ar EES-aðildar vöruðu við, að mjög
erfitt er að setja slík ákvæði í lög
án þess að það bitni á íslendingum
sjálfum og skaði hagsmuni ís-
lenskra bænda.
Fyrirhuguð breyting á jarðlögum
sem ráðherra hefur kynnt á Alþingi
er fólgin í því, að þinglýst verði sem
kvöð á jörðum, að væntanlegir
kaupendur hafi búsetu í allt að fimm
ár á jörðinni eða innan
eðlilegrar íjarlægðar
frá henni til að nýta
hana. Sé um að ræða
jarðir sem nýttar eru til
landbúnaðar, þarf
kaupandi að hafa starf-
að við landbúnað í fjög-
ur ár.
Með þessu er verið
að þrengja mjög mögu-
leika á því að taka jarð-
ir úr landbúnaðarnot-
um. En um leið er verið
að útiloka þá sem vilja
hefja landbúnaðarstörf
og ekki hafa starfað við
þau áður. Hvort tveggja
getur mjög torveldað sölu á jörðum
og afleiðingin getur orðið sú á þeim
samdráttartímum sem nú ganga
yfir landbúnaðinn, að jarðeignir
lækki enn frekar í verði og yrðu
jafnvel óseljanlegar.
Ekki veit ég, hvort bændur hafa
almennt kynnt sér efni þessa frum-
varps. En Búnaðarþing 1993 virðist
hafa mælt með samþykkt þess.
Þingfulltrúar á Búnaðarþingi virð-
ast þó hafa haft áhyggjur af því
óefni sem málið er komið í, því að
þingið lagði til að ríkissjóður yrði
skyldaður til að kaupa eignir sem
ekki fengjust seldar vegna þessara
nýju ákvæða, svo fremi að sveitar-
sjóður hafni forkaupsrétti.
Með öllu er óvíst, að á þessa lausn
verði fallist, enda er ekki að sjá,
að ráðherra hafi tekið neitt mark á
þessari samþykkt Búnaðarþings,
því að ákvæði af þessu tagi er ekki
að finna í frumvarpinu.
Það er þjóðarnauðsyn að sporna
við óhóflegum fasteigna- og jarða-
kaupum útlendinga. En EES-samn-
ingurinn hefur sett íslenska bændur
í mikinn vanda. Engin einföld lausn
er sjáanleg önnur en sú, að þegar
viðræður fara fram um tvíhliða
samning við ESB verði mál þetta
tekið til nýrrar skoðunar og tiyggur
fyrirvari settur.
Höfundur er alþingismaður.
Ragnar Arnalds