Morgunblaðið - 19.04.1995, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1995 47
BALDUR
STEFÁNSSON
+ Baldur Stefáns-
son fæddist i
Litla-Hvammi í
Mýrdal 22. nóvem-
ber 1911. Hann lést
á dvalarheimili
aldraðra, Hjallatúni
í Vík, 10. april sl.
Foreldrar Baldurs
voru _ Steinunn
Helga Árnadóttir
húsfreyja, f. 12.09.
1881, d. 20.08.1964,
og Stefán Hannes-
son kennari og
bóndi í Litla-
Hvammi, f. 16.03.
1876, d. 30.12. 1960. Systkini
Baldurs voru Ástríður, f. 14.10.
1903, látin, Árný Sigríður, f.
06.05. 1905, búsett á Hvamm-
bóli, Brandur Jón, f. 20.05.
1906, látinn, Þuríður Guðrún,
f. 14.10. 1907, látin, Gunnar, f.
23.07. 1915, látinn,
Helgaf. 19.09. 1917,
búsett á Hvamm-
bóli, og Vilborg, f.
31.05. 1921, búsett í
Reykjavík.
Baldur ólst upp í
Litla-Hvammi og
hóf sem ungur mað-
ur félagsbúskap þar
með föður sínum.
Árið 1957 flutti
hann ásamt fjöl-
skyldunni allri að
nýbýlinu Hvamm-
bóli, skammt fyrir
austan Litla-
Hvamm og stundaði þar búskap
eftir það. Baldur var ókvæntur
og barnlaus. Síðustu æviárin
dvaldist hann á dvalarheimili
aldraðra í Hjallatúni í Vík. Bald-
ur var jarðsunginn frá Skeið-
flatarkirkju 15. apríl sl.
NÚ ER Baldur móðurbróðir minn
fallinn frá. Þeim manni á ég margt
að þakka. Fyrstu æviár mín bjugg-
um við undir sama þaki hjá móður-
foreldrum mínum í Litla-Hvammi
og framyfir fermingu varði ég
hvetju sumri og sérhverri frístund
á heimili hans. Af honum lærði ég
öðrum fremur til verka. Það vega-
nesti hefur nýst mér allar götur síð-
an. Með honum og Ámýju móður-
systur minni vann ég við mjaltir og
heyskap allan minn uppvöxt. Þetta
voru góð og þroskavænleg ár í stórri
fjölskyldu þar sem allir höfðu hlut-
verki að gegna og öll störf voru
mikilvæg. Það var ævinlega ætlun
mín að verða bóndi og hefði sú
ætlun gengið eftir tel ég líklegt að
fátt þeirra verka sem starfið krafð-
ist hefðu vafist fyrir mér.
í sveitinni lærðist allt svo að segja
af sjálfu sér, hvort sem var til bók-
ar eða handverks. Afi sá að mestu
um bóknámið, en móðursystirin og
annað heimilisfólk um handverkið.
Síkvik og óþoiinmóð hnátan lærði
snemma að lesa og nokkurn veginn
jafnhliða lærði hún að mjólka kýrn-
ar í litlu ámáluðu blikkfötuna sína.
Heyverkun lærðist í flekknum og
ekki var ég há í loftinu þegar ég
varð sjálfbjarga í þeim efnum.
Baldur kenndi mér líka mikið um
traust og ábyrgð og fyrir ekkert er
ég honum eins þakklát. Það traust
sem Baldur sýndi mér þegar ég elt-
ist og fékk í vaxandi mæli að axla
ábyrgð-á bústörfunum lagði grunn-
inn að þeirri vissu minni að ég hefði
burði á við hvem annan til þess að
spjara mig í lífínu. Margt fleira hefði
ég getað lært af frænda mínum, svo
sem þolinmæði og æðruleysi, en til
þess hafði ég ekki náttúrugjafir.
Baldur var hæglátur og orðfár.
Hann gekk til verka frá morgni til
kvölds og stýrði stórum barnaskara
við verkin með einföldum lágvæmm
fyrirmælum. Fátt virtist geta hagg-
að rólyndi hans og yfirvegun og
þótti mér þetta snemma afar merki-
legt. Einhverju sinni þegar rignt
hafði nánast allt sumarið gat ég
ekki orða bundist og innti Baldur
eftir því hvort hann væri ekki orðinn
alveg óskaplega áhyggjufullur yfir
því að ná ekki einni einustu þurri
heytuggu í hlöðu. Baldur var að búa
sig undir hádegislúrinn sinn, hallaði
sér aftur og sagði eitthvað sem svo
að það þýddi nú harla lítið að hafa
áhyggjur, náttúran yrði bara að
hafa sinn gang, það mundi stytta
upp fyrr eða síðar. Og síðan lagði
hann aftur augun og fékk sér blund.
Allra bestu minningar mínar úr
sveitinni tengjast söng. Móðurættin
mín er söngelsk með eindæmum og
oft tókum við lagið saman, ungir
sem aldnir og sungum þrí- eða jafn-
vel íjórraddað. Þá var glatt á hjalla
og þá var létt yfir Baldri. Aldrei
virtust annirnar útiloka tónlistina.
Jafnvel yfir hásláttinn nýttum við
matar- og kaffitíma að hluta til
þess að taka lagið. Enginn var söng-
stjóri, en það var eins og með ann-
að, raddirnar lærðust með tilsögn
hinna fullorðnu og smám saman
urðum við sem yngri vorum sjálf-
bjarga í þeim efnum sem öðrum.
Hámark gleðinnar var þegar Doddi
frændi og hans fólk bættist í hóp-
inn, þá lyftist þakið á Hvammbóli.
Sem ungur maður var Baldur
glæsimenni, mikill og góður íþrótta-
maður og lipur dansari. Hörð lífs-
barátta og mikil ósérhlífni til verka
olli því að á efri árum var hann
stirður í hreyfíngum og átti erfitt
um gang þar eð fætumir höfðu
gefíð sig. Með Baldri er genginn
verðugur fulltrúi þeirrar kynslóðar
sem hafði það að ævistarfi að yrkja
jörðina og gerði ævinlega meiri kröf-
ur til sjálfrar sín en annarra.
Steinunn Helga.
Elskulegur og góður frændi minn,
Baldur Stefánsson, er látinn. Ósjálf-
rátt leita gamlar minningar á hug-
ann þegar ég kveð hann hinstu
kveðju. Minningar frá Litla-Hvammi
og Hvammbóli en þar var hann einn
þeirra sem studdu mig út í lífið.
Þegar ég man fyrst eftir Baldri
hafði hann tekið við búi í Litla-
Hvammi af foreldrum sínum, Ste-
fáni og Steinunni, og var að hefjast
handa við uppbyggingu og ræktun
á jörðinni. Hann flutti býlið upp á
hæðina ofan við Hvamminn og gaf
því nafnið Hvammból. Ég man hve
glaður og stoltur Baldur var þegar
byggingu íbúðarhússins var lokið
og við gátum flutt inn. Þetta var
vissulega stór áfangi. Hann hafði
af kostgæfni búið svo um að aldrað-
ir foreldrar hans áttu gott og ör-
yggt skjól á ævikvöldinu. Mér er
þetta svo minnisstætt vegna þess
að hann frændi minn var ekki vanur
að flíka sínum tilfínningum, en þeg-
ar hann var glaður hafði það áhrif
á okkur sem nálæg honum vorum
og við glöddumst innilega með hon-
um. Ég held að bústörfin hafi á
margan hátt átt vel við Baldur.
Hann var sístarfandi, en eins og svo
margur bóndinn var hann oftast
einn við útistörfin, þess vegna varð
líka ýmislegt að sitja á hakanum
sem hann hefði gjarnan viljað gera.
Ég vissi að hann hafði hug á að
rækta lítinn tijálund vestan við hús-
ið, það sagði hann mér, en það varð
að víkja eins og svo margt annað
fyrir önnum dagsins. Ég held að
Baldur hafi haft ánægju af að um-
gangast börn og unglinga. Svo mik-
ið er víst að þau sóttu til hans.
Meðan búskapur var stundaður á
Hvammbóli komu börnin úr fjöl-
skyldunni og börn vina og kunn-
ingja sumar eftir sumar og dvöldu
hjá systkinunum Baldri, Helgu og
Árnýju móður minni. Alltaf var
pláss fyrir eitt barn í viðbót. Stund-
um tók Baldur þátt í leikjum okkar
krakkanna, lét okkur keppa í fijáls-
um íþróttum eða tók lagið með okk-
ur. Þá var gaman.
Ég vil að lokum segja þetta um
Baldur. Hann var traustur og vand-
aður maður, vildi öllum vel og aldr-
ei minnist ég að hafa heyrt hann
hallmæla nokki-um. Hann hafði fá
en góð orð um hlutina. Systurnar
mamma, Helga og Bogga hafa misst
mikið í vetur, fyrst Brand og svo
MINNINGAR
núna Baldur. Ég og fjölskylda mín
vottum þeim okkar innilegustu sam-
úð.
Guð blessi Baldur frænda minn.
Jóna Sigríður Jónsdóttir.
Þegar ég man fyrst eftir var
Baldur kominn á miðjan aldur. Hann
var ömmubróðir minn og kom mér
fyrst fyrir sjónir sem sérlega bam-
góður maður. Það bera allir vott um
sem dvalið hafa á heimili hans á
sínum yngri áram. Framsýnn virtist
hann mér, hafði snemma á bílaöld-
inni fest kaup á vörubifreið í félagi
við systurson sinn. Hann ílentist
ekki í þeirri atvinnugrein heldur
búskapnum eins og fyrr sagði.
Starfsvettvangur hans varð nú æ
meir upp í Túni sem hann átti eftir
að gefa nafnið HVammból. Þar hóf
hann um miðja öldina að byggja
upp, fyrst útihús og síðan reisulegt
íbúðarhús. Þetta var mikið átak sem
hann leysti í samvinnu við foreldra
sína, þær Árnýju og Helgu systur
sínar og Stefán systurson sinn. Þessi
fjölskylda flutti sig úr Litla-Hvamm-
inum á árinu 1957, mjög eftirminni-
legt þegar ég fylgdist með henni
þokast upp klifið á brúnina upp í
Tún, sem frá þeim degi hefur nefnst
Hvammból. Én það var unnið að
fleira en byggingu húsa. Holtin vora
gerð að véltækum slægjum og Bót-
armýrin ræst fram og gerð að
grænni grand. Um þessi verkefni
virtust mér þeir feðgar, Baldur og
Stefán faðir hans, sérstaklega sam-
hentir. Þeir vora báðir menn gróð-
ursins og var Baldur einn af stærstu
gulrófnabændum sveitarinnar í upp-
hafiu sjöunda áratugarins.
Baldur var laghentur og kom það
sér vel fyrir hann við uppbyggingu
á Hvammbóli. Ég veitti því eftirtekt
að hann náði sérstökum árangri í
múrverki og átti eftir að vinna við
það fyrir aðra aðila um nokkurt
skeið.
Ekki voru tómstundimar margar
frá amstri búskaparins hjá Baldri.
Hann gaf sér þó tíma fyrir söng í
kirkjukór Skeiðflatarkirkju um ára-
tuga skeið, söng af miklu öryggi
og talinn einstaklega lagviss.
Ég lít nú um farinn veg og minn-
ist þessa hægláta manns, sem sagði
fátt og bar tilfinningar sínar ógjarn-
an á torg. Hann sagði þó nóg til
þess að við sem umgengumst hann
fyndum hlýjan hug hans.
Síðustu æviárin dvaldist Baldur á
öldranarheimilinu Hjallatúni í Vík.
Var þakklátur fyrir góða umönnun
þar og kvartaði ekki yfir neinu.
Andlát hans bar að í samræmi við
lífsstílinn, öllum að óvöram skömmu
eftir að hann hafði neytt morgun-
málsverðar á Hjallatúni mánudag-
inn 10. þessa mánaðar.
Ég vil fyrir hönd fjölskyldu
Ástríðar systur hans þakka honum
fyrir samfylgdina.
Blessuð sé minning Baldurs Stef-
ánssonar.
Sigurður Árnason
frá Litla-Hvammi.
Þeir eru ekki fáir sem fetuðu sig
í gegnum unglingsárin að töluverðu
leyti undir handaijaðri Baldurs.
Sjálfur var ég meðal síðustu krakk-
anna sem voru í sveit á sumrin á
Hvammbóli hjá Baldri, Helgu og
Árnýju ömmu minni.
Ég var níu ára þegar ég kom til
að dvelja sumarlangt í fyrsta skipti;
það var fyrir 20 árum. Breytingar
stóðu þá fyrir dyrum með innreið
nýrrar tækni, hugmynda og stefna
í landbúnaði. Á sama tíma var Bald-
ur farinn að reskjast nokkuð og
kaus að draga sama,n seglin smám
saman. Litla grein gerði maður sér
fyrir þessu öllu þá: Víst mundi bú-
skapur verða stundaður á Hvamm-
bóli um ókomna tíð og að sjálfsögðu
stefndi ég að því að verða bóndi
eins og Baldur. Ég kynntist því aldr-
ei að hann væri fyrir að masa við
vinnuna. E.t.v. var það fyrst og
fremst vinnan sjálf sem hann naut,
að yrkja jörðina. Samband hans við
land sitt var sannarlega göfugt og
skapandi og okkur yngra fólkinu
sem vann við hlið hans hvatning til
þess að láta gott af okkur leiða.
Stefán Úlfarsson.
SVANHILDUR
GUÐMUNDSDÓTTIR
Svanhildur
Guðmundsdótt-
ir var fædd í Litlu-
Sandvík í Sandvík-
urhreppi, Árnes-
sýslu, 7. janúar
1906. Hún andaðist
í Landsspítalanum
7. apríl 1995. For-
eldrar hennar voru
Guðmundur Þor-
varðarson, hrepp-
syóri í Sandvíkur-
hreppi, og kona
hans, Sigríður
Lýðsdóttir, hrepp-
stjóra i Hlíð í Gnúp-
veijahreppi. Systkini hennar
voru þessi: 1) Lýður, bóndi og
hreppstjóri í Litlu-Sandvík,
kvæntur Aldísi Pálsdóttur,
bónda og hreppstjóra í Hlíð í
Gnúpverjahreppi, d. 1988. 2)
Þorvarður, skrifstofumaður
hjá Kaupfélagi Árnesinga á
Selfossi, d. 1944, ókvæntur og
barnlaus. 3) Aldís, gift Kristni
Vigfússyni, byggingameistara
á Selfossi, d. 1966. 4) Haraldur,
yfirmagnaravörður hjá Rík-
isútvarpinu, kvæntur Guðrúnu
Bjarnadóttur, hjúkrunarkonu,
d. 1966. Svanhildur giftist Sæ-
mundi Símonar-
syni, símritara, f.
22. mars 1903, d.
11. janúar 1980, frá
Selfossi, árið 1930.
Þeim varð þriggja
sona auðið, en þeir
eru: 1) Guðmundur,
starfsmaður hjá
Sjóvá Almennum, f.
1931, kvæntur
kristínu Eyjólfs-
dóttur, og eiga þau
tvö börn. 2) Þor-
varður, lögfræðing-
ur, starfar hjá
Sjóvá Almennum, f.
1947, kvæntur Ástu Láru Leós-
dóttur og eiga þau þijú börn.
3) Gunnar, starfsmaður Krýsu-
vikursamtakanna, f. 1951,
ókvæntur, en á eina dóttur. Þau
hjón bjuggu á Seyðisfirði frá
1930 til 1941, þar sem Sæmund-
ur var símritari, en þá fluttust
þau til Reykjavíkur og bjuggu
lengi á Dunhaga 11, en Sæ-
mundur starfaði hjá Landsím-
anum til sjötugsaldurs. Á Dun-
haga 11 bjó Svanhildur til ævi-
loka með Gunnari syni sínum.
Útför Svanhildar fór fram
frá Selfosskirkju 15. apríl sl.
ÞEGAR hún Svanhildur kveður
þetta jarðlíf finnst mér ekki nema
sjálfsagt, að ég skrifi minningar-
grein um hana. Það oft hafði ég
verið inni á gafli á heimili hennar
á liðnum aldarfjórðungi. Mér fínnst
eins og ég hafi misst nákominn
ættingja, þegar Svanhildur er ekki
lengur meðal okkar. Alltaf spurði
hún mig hvað væri að frétta er ég
leit inn til hennar, jafnvel síðustu
æviárin, þegar mikið var af henni
dregið, bæði líkamlega og andlega.
Svanhildur var gift öndvegis-
manni um hálfa öld, honum Sæ-
mundi Símonarsyni frá Selfossi.
Hún fylgdi honum skömmu eftir
giftinguna alla leið austur á Seyðis-
fjörð, þar sem hann gerðist símrit-
ari. Nærri má geta að þessi staður,
jafn einangraður og hann var þá
að minnsta kosti, hafi þeim þótt
furðu ólíkur flatlendi því, sem þau
voru alin upp við, í Flóanum. En
þarna var dvalist í ellefu ár, frá
1930 til 1941.
Árið, sem þau fluttust austur,
giftist Svanhildur Sæmundi. Þau
áttu saman mörg góð ár, eða um
hálfa öld, og þau eignuðust saman
þijá syni, sem stóðu með henni eft-
ir að Sæmundar naut ekki lengur
við, en hann andaðist í ársbyijun
1980. Þá minntist ég hans með
nokkrum orðum í dagblöðum.
En nánar um æviatriði hennar í
upphafi þessarar minningargreinar.
Ætíð fylgdist Svanhildur með
ferli mínum á ritvelli og í útvarpi.
Hún bað mig að minna sig á, hve-
nær ég kæmi fram á þessum vett-
vangi, svo að hún gæti fylgst með
því og hún lagði jafnan sitt sjálf-
stæða mat á þetta hjá mér. Þarna
var talað af heilum hug, sagðir
Erfidrykkjur
Glæsileg kaffi-
hlaðborð, fallegir
salir og mjög
góð þjónusta.
Upplýsingar
í síma 22322
FLUGLEIDIR
HÓTEL LOFTLEIDIR
kostir og lestir á verkunum. Þótti
mér afar vænt um það. Ég las Svan-
hildi oft greinar, er ég hafði samið,
og beið svo eftir áliti hennar að
lestri loknum. Nú var Svanhildur
ekki skólagengin, umfram tak-
markaða barnafræðslu. Hún var í
farskóla í Sandvíkurhreppi. Þar
kenndi henni einn vetur, 1919-
1920, hinn kunni skólamaður, Guð-
mundur Gíslason frá Ölfusvatni í
Grafningi, síðar kennari á Laugar-
vatni og á Reykjum í Hrútafírði (f.
1900, d. 1944). Lét hún vel af
kennslu Guðmundar í mín eyru.
Annars var Svanhildur fyrst og
fremst vel gefin kona, með heil-
brigða dómgreind. Hún las mikið
og ekki einungis skemmtirit, heldur
og menntandi bækur. Dálæti hafði
hún á sunnlenskum fræðum, eins
og ritum dr. Guðna Jónssonar, sem
var mjög mikilvirkur og vandaður
fræðimaður. Já, það er mikil mennt-
un í því fólgin að tala við greint
fólk, sem lifað hefur tímana tvenna
og þrenna, eins og hún Svanhildur
frá_ Litlu-Sandvík.
Ég kveð hana með kæram þökk-
um fyrir allt og allt og votta að-
standendum hennar samúð við frá-
fall hennar. Fari hún í friði, friður
guðs hana blessi.
Auðunn Bragi Sveinsson
frá Refsstöðum.