Morgunblaðið - 26.10.1997, Blaðsíða 22

22 B SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Sálumessa
syndara
IFORMÁLA höfundar að bókinni segir
að það sé einstakt tækifæri fyrir ævi-
sagnahöfund að skrifa ævisögu manns
sem hefur bæði menntað sig sem sál-
könnuður og unnið sem slíkur í heila mann-
sævi auk þess sem hann hefur gengii í
gegnum sálkönnun sjálfur í árafjöld. Það
séu nánast forréttindi að fá tækifæri til að
beita aðferðum sálkönnunar við ævisagna-
gerð. Bókin er tilraun til að gera hinn ævi-
sögulega sannleik gerlegan.
Esra er fæddur á íslandi en ólst upp í
Kanada til 12 ára aldurs þarsem faðir hans,
Pétur Sigurðsson, var heittrúaður aðventi-
staprestur sem boðaði trúboð Sjöunda dags
aðventista í íslendingabyggðum og víða um
Kanada. Flökkulífið og hin stranga trú hafði
djúp og langvarandi áhrif á líf Esra.
Faðir minn var sífellt á ferðalögum; hann
var sannfærandi predikari og mikill ræðu-
-vmaður. Pabbi var einnig rithöfundur og
skrifaði talsvert af bókum á þessum tíma;
safn erinda, aðallega um uppeldis- og trú-
mál, og ljóðabækur. Á ferðalögum sínum,
þegar hann boðaði fagnaðarerindið, reyndi
hann einatt að selja bækur sínar. Síðar átti
hann eftir að skrifa fleiri bækur auk þess
sem hann ritstýrði í aldarfjórðung Einingu,
mánaðarblaði Stórstúkunnar, sem hann átti
að tiluta og skrifaði að miklu leyti sjálfur.
Ég hef aldrei lesið þessar bækur hans af
neinu viti, aðeins stöku sinnum gotið auga
á einstakar setningar eða ljóð. Sennilega
er það vegna þess að ég fékk nóg af pred-
ikunum hans á heimilinu; við matarborðið
eða á kvöldin.
Pabbi var stundum vikum og mánuðum
saman að heiman. Við vorum líkt og sjó-
mannsfjölskylda sem aldrei er heil nema í
skamma stund og taugaveiklunin í fjölskyld-
unni er meiri en þar sem fjölskyldufaðirinn
er daglega í öryggi heimilisins.
Pabbi kom iðulega heim fyrir jólin og lagð-
ist í rúmið upp úr áramótum, haldinn þung-
lyndi. Var það inngróin en dulvituð minning
fortíðar þegar hann sem ungbarn var svipt-
ur móður sinni? Áður en þunglyndið skall á
honum var hann kvíðinn og eirðarlaus. Þá
hélt hann langar ræður um spádóma Gamla
testamentisins um dómsdaginn; þegar Guð
í reiði sinni myndi tortíma jörðinni. Pabbi
^teiknaði jafnvel litríkar og nákvæmar mynd-
ir á stóra pappírsörk þar sem hann útskýrði
dómsdag og eyðileggingu alheimsins í smá-
atriðum.
Köst pabba lögðust eins og mara á fjöl-
skylduna. Hann fylltist svartsýni og sálar-
angist, fullur vandlætingar á einu og öllu.
Skuggar liðu yfir skarpleitt andlit hans:
Hann hótaði að fremja sjálfsvíg, ógnaði
mömmu og hellti reiði sinni og kvíða yfir
okkur; gagnrýninn og óþolinmóður.
Pabbi var einnig þjakaður af ótta við
breyskleika sinn og vanmátt að vinna hjörtu
mannanna fyrir Guð; hræddur við að skaða
hið góða málefni sem hann hafði viljað allt
gagn. „Ég hef fellt margt tár, vakað og
beðið og eytt margri stund ævi minnar þann-
ig í veikleika, ótta og mikilli angist, vitandi
það að mitt kærleikssnauða hjarta hlyti að
varpa skugga á kærleikshjarta Krists, sem
ég vildi boða mönnum og geta unnið hjörtu
þeirra fyrir hann,“ skrifaði pabbi mörgum
árum síðar.
Óöryggi uppvaxtarins kallaði fram
ómannlega fullkomnunaráráttu og sjálfspín-
ingu í föður mínum. Eftir að ég varð eldri
og lífsreyndari og fór að vinna með fólki
sá ég betur hve fullkomnunarárátta veldur
iðulega depurð, þunglyndi og taugaveiklun.
Fullkomnunarárátta á háu stigi kallar fram
þráhyggju.
Fyrirheitna landið hafði rifið upp sár
... æskunnar, minnt hann á fráveru eigin föð-
ur, kulda og sult; pabbi var sviptur vinum
og ættingjum í framandi landi líkt og móðir
mín. Bæði höfðu verið heilsutæp og þau
höfðu misst son. Kanadaferðin var að breyt-
ast í ein allsheijar mistök í augum pabba.
Og hann skellti skuldinni á sjálfan sig af
hamslausri heift.
Hann krossfesti sjálfan sig.
Sálarháski pabba og strangleiki hélt okk-
Roskinn geðlæknir leggur
sjálfan sig á bekkinn og af-
hjúpar leyndarmál langrar lífs-
göngu á bók. „Allir eiga sín
leyndarmál. Aliar fjölskyldur
eiga sín leyndarmál,“ segir
Esra S. Pétursson, geðlæknir
og sálkönnuður, í ævisögu
sinni og eftirþönkum sem ber
heitið Sálumessa syndara og
er skrifuð af Ingólfí Margeirs-
syni rithöfundi. Bókin er gefin
út hjá nýstofnaðri bókaútgáfu
höfundar, Hrísey, og kemur
út í næstu viku.
. í Kanada: maría
arVTð?a Ió««da ^
ur öllum í heljargreipum. Það létti fyrst yfir
heimilinu þegar hann reis um síðir úr rekkju
og lagði upp í nýja ferð. Líkt og faðir hans
hafði kvatt heimilisfólkið árvisst og haldið
til Siglufjarðar til að færa björg í bú kast-
aði pabbi kveðju á okkur og hvarf út í óviss-
una.
Og líkt og faðir minn hafði ungur tekið
við hlutverki bóndans er afi hvarf yfir heið-
ina var ég nú gerður að húsbóndanum á
heimilinu og varð að eins konar staðgengli
heimilisföðurins.
Sá sem valdið hafði.
Þegar fjölskylda Esra sneri aftur til ís-
lands Alþingisárið 1930, gekk faðir hans af
aðventistatrúnni. Esra missti alla guðstrú um
tíma, gerðist svallsamur á menntaskóla- og
háskólaárum og stundaði hljóðfæraleik og
söng jafnframt námi með hljómsveitum Carl
Billichs og Bjarna Böðvarssonar og fleirum.
í stríðsbyrjun giftist Esra Ástu Einarsdóttur
og eignuðust þau sjö syni með tímanum. í
byrjun gekk hjónabandið vel en fljótlega
reyndi á þolgæði Ástu þegar bera tók á fram-
hjáhaldi Esra. Með árunum átti Esra eftir
að eignast tvö börn utan hjónabands, með
tveimur konum. í bókinni staldrar Esra mjög
við framhjáhald og brýtur eðli þess og afleið-
ingar til mergjar með sterkri skírskotun til
eigin reynslu. Hann segir einnig frá því að
framhjáhald maka geti leitt til óvæntra at-
burða eins og eftirfarandi kaflabrot sýnir
þegarEsra ogÁsta voru læknishjón á Kirkju-
bæjarklaustri á fimmta áratugnum:
ESRA S. Pétursson í dag: „Sem læknir hef ég helgað stóran
hluta ævi minnar hinum sjúku; linað þjáningar þeirra, hlúð
að líkama þeirra og sálu og reynt að gera þeim lífið bæri-
legra. A sama tíma hef ég oftsinnis gleymt eiginkonu minni,
börnum og öðrum nákomnum; ítrekað valdið þeim kvíða, sorg
og þjáningu með háttalagi mínu. Ég hef rannsakað líf mitt til
að fá svör við endalausum spurningum sem á mig hafa leitað.
Ég hef skoðað og endurskoðað. Ég hef haft þanka, bakþanka
og eftirþanka. Og svo er enn í dag - á degi hverjum."
Það gerði fimbulvetur, fossinn lagðist í
klakabönd og virkjunin hætti að framleiða
rafmagn. ískuldi ríkti í húsinu. Við sátum
kappklædd með teppi á herðunum og
norpuðum í kringum prímuslampa í eldhús-
inu til að halda á okkur hita.
í ofanálag við kuldann bættust löng tíma-
bil þar sem lítið var um útköll hjá mér og
ekkert fyrir neitt okkar að hafast að. Þetta
ástand setti okkur öll úr jafnvægi. Kannski
það hafi verið þessar kringumstæður sem
brutu gömlu máli farveg upp á yfirborðið
að nýju.
Ég hafði fundið kort til eiginkonu minnar
frá vélstjóranum sem sigldi yfir Atlantshaf-
ið með Ástu forðum og fór að gruna að
upphafleg frásögn hennar af siglingunni til
Bandaríkjanna um árið hefði kannski getað
átt við meiri rök að styðjast en mig hafði
grunað.
Eitt sinn er við vorum nýkomin heim úr
teiti í sveitinni hafði Ásta fengið sér einu
glasi of mikið. Hún var hávær og í upp-
námi. Ég bar upp á hana kortið frá vél-
stjóranum; hefði hún ekki verið fullfljót að
draga játningu um framhjáhald til baka?
Áður en varði hafði hún misst út úr sér að
hún hefði átt ástarævintýri með honum um
borð í skipinu þegar hún sigldi með dreng-
ina okkar til fundar við mig í Bandaríkjun-
um. Hún viðurkenndi að hún hefði verið
skelfingu lostin vegna þess að tíðirnar létu
standa á sér í þrjár til fjórar vikur eftir að
hún kom af skipsfjöl. Hún óttaðist að vél-
stjórinn hefði barnað sig. Nótt eftir nótt
hefði hún legið við hlið mér í rúminu í nýju
landi, óörugg og angistarfull, böðuð köldum
svita. Loks eftir stigvaxandi angist höfðu
blæðingar hafist að nýju, í þetta skipti í
óvenjumiklum mæli.
Þegar Ásta sagði mér frá þessu fjögurra
ára gamla leyndarmáli varð hún stjórnlaus;
það var engu líkara en atburðurinn hefði
gerst í gær. Hún hafði borið þetta atvik
djúpt í sálu sinni, greypt það innra með sér
og þar hafði það kraumað og ólgað. Loksins
hafði stíflan brostið.
Áköf frásögn Ástu blandaðist afsökun
jafnt sem réttlætingu. Hún væri vön miklu
kynlífi í okkar hjónabandi og þegar ég hefði
verið horfinn á braut hefði hún verið að-
gengilegri en ella. Hún hefði líka verið mið-