Morgunblaðið - 27.08.1998, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 27. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
pitrgittinlílalíili
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HVAÐ ER
LANDLÆKNIR
AÐ SEGJA?
*
IRÆÐU, sem Davíð Oddsson, forsætisráðherra, flutti á ráðstefnu
Sambands ungra sjálfstæðismanna sl. laugardag, gerði hann m.a.
að umtalsefni varðveizlu sjúkraskráa og sagði: „Því miður höfum
við Islendingar ekki gætt nægilega vel að því fram að þessu, að
sjúkrasaga tiltekinna einstaklinga komist ekki að hluta til eða öllu
leyti í rangar hendur. Eg held, að mörgum sjúklingi brygði, ef hann
vissi hve margir óviðkomandi aðilar, tugir og jafnvel hundruð, hefðu
beinan og auðveldan aðgang að þeim upplýsingum, sem hann hélt,
að hann væri að segja lækninum sínum einum í trúnaði. Slíkar upp-
lýsingar hafa nánast legið á glámbekk á undanförnum áratugum
hér á landi. Því láta hátíðleg ummæli sumra lækna þeim sem til
þekkja æði undarlega í eyrum.“
í framhaldi af þessum ummælum skýrði Ólafur Ólafsson, land-
læknir, frá því í Morgunblaðinu í gær, að hann hefði heimsótt
sjúkrahús óvænt í fyrradag til þess að kanna stöðu þessara mála. I
samtali við Morgunblaðið í gær sagði landlæknir m.a.: „Sjúkraskrár
eru geymdar á þremur stöðum. I hillum inni á vaktherbergjum, þar
sem ætíð eru hjúkrunarfræðingar til staðar og óviðkomandi hafa
ekki aðgang. Eftir útskrift eru sjúkraskrár geymdar í læstum her-
bergjum hjá læknariturum, sem bera ábyrgð á þeim þar til þær eru
fullunnar. Þaðan eru sjúkraskrár síðan fluttar í skjalageymslu, þar
sem mjög strangar reglur gilda um afhendingu og menn verða að
gera nákvæma grein fyrir sér og erindinu.“
Það er fyrst og fremst fyrsta atriðið í ummælum landlæknis, sem
veldur áhyggjum. Hvað þýða þessi orð Ólafs Ólafssonar? Er ekki
augljóst, að allt starfslið viðkomandi sjúkradeildar á spítala kemur
inn í vaktherbergi á þeirri deild? Er ekki jafn augljóst, að úr því að
skýrslur með persónulegum upplýsingum um sjúklinga liggja þar í
hillum getur hvaða starfsmaður sem er haft aðgang að þeim? Því
miður benda orð landlæknis sjálfs til þess, að ummæli forsætisráð-
herra eigi fullan rétt á sér að því er þennan geymslustað á sjúkra-
húsum varðar.
Jafnframt spurðist Morgunblaðið fyrir um, hvernig geymslu
þessara upplýsinga væri háttað á heilsugæzlustöðvum. Það er með
mismunandi hætti. I sumum heilsugæzlustöðvum er tölvuvæðing
sjúkraskráa komin lengi-a en hjá öðrum. Þó kemur fram í samtölum
við starfsmenn heilsugæzlustöðvanna, að þar geta a.m.k. í sumum
tilvikum eftirtaldir starfshópar haft aðgang að þessum gögnum:
læknar, hjúkrunarfræðingar, læknaritarar og móttökuritarar. Hvað
felst í þessu? I þessu felst, að ótrúlega margir starfsmenn og starfs-
hópar geta haft aðgang að þeim upplýsingum, sem sjúklingur taldi,
svo að notuð séu orð forsætisráðherra, að „hann væri að segja
lækninum sínum einum í trúnaði". Raunar svo margir, að það er
óviðunandi með öllu.
Með þessu er ekki sagt, að starfsfólk á sjúkrahúsum og heilsu-
gæzlustöðvum misnoti aðstöðu sína. En það er augljóst, að kerfið,
sem notað hefur verið til þess að geyma þessar upplýsingar er langt
frá því að vera fullnægjandi. Það er óviðunandi, að sjúkraskýrslur
séu geymdar í hillum í vaktherbergjum á spítölum og móttökuher-
bergjum á heilsugæzlustöðvum og skiptir engu í því sambandi, þótt
sagt sé að einungis starfsfólk viðkomandi stofnunar hafi aðgang að
þessum herbergjum.
Sjúklingur segir lækni sínum margt í trúnaði. Fólk treystir lækn-
um og það skiptir öllu máli fyrir þá sjálfa, að ekki verði trúnaðar-
brestur á milli þeirra og sjúklinga. Sjúklingar hafa áreiðanlega
gengið út frá því sem vísu, að einungis læknir þeirra hafi aðgang að
þessum upplýsingum og aðrir starfsmenn aðeins, ef ekki er hjá því
komizt.
Þessar umræður hefðu sennilega ekki komið upp nema vegna
þeirra deilna, sem risið hafa vegna hins svonefnda gagnagrunns-
frumvarps. Þær sýna hins vegar, að það er full ástæða til að taka
þetta mál allt upp til skoðunar. Það er áreiðanlega rétt hjá þeim
læknum, sem Morgunblaðið ræddi við á heilsugæzlustöðvunum, að
slíkar upplýsingar eru betur varðveittar í tölvum, þar sem hægt er
að nota lykilorð sem aðgang, en í möppum í hillum, að ekki sé talað
um, þegar þar er um að ræða herbergi, sem eru í raun opin fyrir
alla starfsmenn viðkomandi deildar.
Ekki skal dregið í efa, að starfsfólk heilbrigðiskerfisins lítur svo
á, að vel sé með þessar upplýsingar farið. En hér eiga fleiri hlut að
máli og þá fyrst og fremst sjúklingarnir sjálfír. Þessi gögn fjalla um
einkalíf þeirra. Þeir geta því með réttu gert kröfu til þess, að að-
- gangur að gögnunum sé mun takmarkaðri heldur en hann er sam-
kvæmt upplýsingum landlæknis og annarra lækna.
Því fer fjarri að Davið Oddsson hafi í ræðu sinni lýst ástandi, sem
kynni að hafa verið til staðar fyrir aldarfjórðungi svo að vitnað sé til
orða landlæknis. Þvert á móti er ljóst, að það hlýtur að verða for-
gangsmál í heilbrigðiskerfinu að bæta hér úr nú þegar. I því sam-
bandi verður að taka tillit til sjónarmiða sjúklinga ekki síður en
starfsmanna sjúkrastofnana.
Stjórn Læknafélags Islands blandaði sér í þessar umræður í gær
með ályktun, þar sem ummæli forsætisráðherra eru hörmuð og
jafnvel farið fram á afsökunarbeiðni. Miðað við þær upplýsingar,
sem fram eru komnar hefur stjórn Læknafélagsins verið fullfljót á
sér og fremur ástæða til að stjórn félagsins geri grein fyrir því,
hvers vegna trúnaðar við sjúklinga hefur ekki verið betur gætt, en
getið er hér að framan.
LISTASAFNIÐ Á AKUREYRI FIR
Morgunblaðið/Kristján
SYNING sænska listamannsins Roj Fribergs vakti mikla athygli á Akureyri en sýninguna er
nú verið að setja upp í Norræna húsinu í Reykjavík.
LISTASAFNIÐ
var
Q
O
AFNIÐ er til húsa í Grófar-
gili í Kaupvangsstræti, þar
sem Mjólkursamlag KEA
| var áður. Starfsemin er í
þremur sýningarsölum og
tveimur klefum sem nýta má til sér-
hæfðs sýningarhalds. Haraldur Ingi
Haraldsson hefur verið forstöðumaður
frá upphafi en hann kom til starfa í
apríl 1993 og tók þátt í undirbúningi að
opnun safnsins. Haraldur Ingi er
Ákureyringur og menntaður 1 myndlist
og sagnfræði. Blaðamaður Morgun-
blaðsins settist niður með forstöðu-
manninum og ræddi við hann um upp-
hafíð, starfsemina síðustu fímm ár og
framtíðarhorfur.
Haraldur Ingi sagði það merkilega
og stórhuga ákvörðun bæjaryfírvalda
að setja á stofn listasafn 1 bænum. Áður
höfðu einkaaðilar eingöngu staðið að
rekstri staða fyrir myndlist. ,ÁhUginn
á því að setja upp svona starfsemi fyrir
utan Reykjavíkursvæðið hefur verið
mjög mikill á Akureyri, sem jafnframt
gæfi íslenskri myndlist meiri vídd og
fleirum tækifæri. I samstarfssamningi
meirihluta Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
bandalags árið 1990 var lýst yfir þeim
ásetningi að Akureyrarbær styddi þau
áform að gera Grófargil að miðstöð
hsta í bænum. Og þá var fjandinn laus.“
Mikil breyting á myndlistarlífi
Grófargil, sem jafnan er nefnt Lista-
gilið í dag, er í miðbæ Akureyrar. Har-
aldur Ingi sagði að þessi gata hefði ver-
ið dimm og drungaleg, auk þess sem
húsin í gilinu voru í niðumíðslu. „Eða
eins og einhver orðaði það, að húsin
væru í svo mikilli niðurníðslu að þau
væru eins og skemmdar tennur í andliti
bæjarins. Þessu var snarlega kippt í lið-
inn og búið til blandað rekstrarform.
Bærinn keypti húsin í gilinu af Kaupfé-
lagi Eyfirðinga, seldi þau aftur einka-
aðilum að hluta til en hélt eftir ákveðn-
um húsum. Meðal annars þessu húsi,
þar sem bærinn rekur listasafn, auk
þess sem bærinn á Ketilhúsið og Deigl-
una sem Gilfélagið rekur.
Þetta form finnst mér hafa gengið
mjög vel upp og það sem sannar það
best er að hér við þessa litlu götu úir og
grúir af litlum einkareknum galleríum.
Listasafnið tryggir stöðugleikann og
umfjöllunina, sem þýðir að mun auð-
veldara er fyrir einkaaðila að reka sína
starfsemi, sem er mjög _________________
fjölbreytt að eðli og inn-
taki.“
Haraldur Ingi sagði að
gífurleg breyting hefði orð-
ið á myndlistarlífi í bænum
Listin g-etur
stór atvinnu
Listasafnið á Akureyri á fímm ára afmæli
en safnið var opnað formlega með myndlist
1993. Kristján Kristjánsson ræddi við fors
Harald Inga Haraldsson, sem vill fleiri tækif,
nytsamleg þessi grein er fyrir sa
sýnd verk í eigu bæjarins eftir
þekkta eldri listamenn þjóðarinn-
ar og einnig verk eftir bæði unga
og svo reyndari listamenn frá
Akureyri og víðar. „Þeir ungu
listamenn sem þá sýndu eru í
fremstu röð sinnar kynslóðar í
dag, Kristín G. Gunnlaugsdóttir,
Kristján Steingrímur Jónsson,
Sigurður Árni Sigurðsson, Þor-
valdur Þorsteinsson og Kristinn
Hrafnsson. Það er mjög ánægju-
legt til þess að vita og við hér á
safninu höfum mikinn áhuga á að
rækta sambandið við þetta fólk,
sem hefur staðið sig mjög vel í
hinni hörðu samkeppni myndlist-
arinnar."
Haraldur Ingi sagði að frá upp-
hafi hefði það verið stefna safns-
ins að bjóða upp á fjölbreytta
möguleika á því að njóta mynd-
listar og taka til hendinni í tutt-
ugustu aldar myndlist Islands.
Einnig að leggja rækt við hefðina
á sama tíma og samtímalistin
fengi góða umfjöllun.
Á annað hundrað sýnenda
Morgunblaðið/Björn Gísh
HARALDUR Ingi Haraldsson hefur verið
stöðumaður Listasafnsins á Akureyri frá u
hafi. Hann segir möguleikana á að efla st<
unina í framtíðinni mikla.
Möguleikar á
að efla
stofnunina
síðustu ár og margt af því sem gert sé
standi undir því tilkalli að hér séu menn
teknir alvarlega í samhengi myndlistar
á Islandi og jafnvel erlendis.
„Þetta höfum víð gert á margvísleg-
an hátt og jdandað inn í erlendum sam-
skiptum. Ég tel því að á þessum fimm
árum hafí listunnendur á Akureyri
fengið meira úrval sýninga og fjöl-
breyttara en nokkurn tíma áður í sögu
--------- bæjarfélagsins. Mér telst til
að frá opnun safnsins hafi
verið sýnd verk eftir á ann-
að hundrað einstaklinga.
Við höfum boðið upp á stór-
ar og vandaðar sýningar á
skólana og bjóða upp á dagskrá íyrir
nemendur. Haraldur Ingi sagði að það
hefði verið mikil vítamínsprauta fyiár
safnið þegar fjárveiting fékkst til að
ráða í hálfa stöðu safnakennara á þessu
ári. „Við höfðum fram að þessu ekki
getað staðið fyrir reglulegri dagskrá
fyrir skólana og það er mjög gaman að
sjá hversu skólarnir hafa tekið þessu
vel og ekki bara myndlistarkennarar,
heldur líka sagnfræðikennarar og
fleiri. Við væntum því mikils af þessu
starfi í framtíðinni.1'
Okkar gæfa að vera
í hjarta bæjarins
„Gilið er í raun þrungið atvinnusögu
Akureyrarbæjar og hér sló hjarta
Kaupfélags Eyfirðinga, sem er stórt og
öflugt fyrirtæki með langa sögu. Við
stöndum fóstum fótum í þeirri hefð og
er skemmtilegt að þessi hús skuli nú
hýsa listastarfsemi. Okkar gæfa og í
raun happdrættisvinningur er að vera
hér í hjarta bæjarins og það gerir allt
okkar starf auðveldara."
Opnunarsýning Listasafnsins á
Akureyri fyrir fimm ái-um var samsýn-
ing fjölmargra listamanna. Þá voru
verkum listamanna frá fyrri hluta ald-
arinnar, Gunnlaugs Blöndal, Jóhannes-
ar Kjarval, Ásgríms Jónssonar og
fleiri.
Þá höfum við átt í erlendum sam-
skiptum og sett upp stórar sýningar
frá Dublin, Færeyjum og Grænlandi.
Við höfum sýnt þekkta erlenda lista-
menn sem erlend listtímarit fjalla
reglulega um, eins og Peter Halley,
Jan Knap og Andres Serrano. Sam-
tímalistin hefur átt sína fulltrúa, menn
eins og Erró, Kristján Guðmundsson,
Jón Gunnar Árnason, Finnboga Pét-
ursson og Jón Laxal og þá er fátt eitt
upp talið af þeim listamönnum sem
sýnt hafa í safninu síðustu 5 ár.“
Fyrir utan það að reka öfluga sýn-
ingarstarfsemi hefur Listasafnið á
Akureyri reynt að halda sambandi við
Listasafnið aðeins hálfdrættingnr
Listasafnið á Akureyri er mjög lítil
stofnun að mati Haraldar Inga og þar
er aðeins eitt heilt stöðugildi. Hann
sagðist þó líta vonaraugum til bæjaryf-
irvalda um að sá rammi sem safninu er
settur verði víkkaður. Hann sagði hús-
næðið eyrnamerkt sem framtíðarhús-
næði listasafnsins og að bæjaryfirvöld
hlytu því að vera þeirrar skoðunar að
þar yrði rekin stórefld stofnun í fram-
tíðinni. „Það er svo bágt að standa í
stað, mönnunum munar annaðhvort
afturábak ellegar nokkuð á leið,“ sagði
Haraldur Ingi og vitnaði þar í skáldið
Jónas Hallgrímsson.
Fjárveiting til Listasafnsins á Akur-
eyri á þessu ári er um 11 milljónir
króna. Af þeim fara um 2/3 hlutar í
rekstur og laun og því eru aðeins um 3