Morgunblaðið - 24.11.1998, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
BÆKUR
ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1998 B 3
Eyja í ljósvakanum
NÚ, þegar birtu tekur að bregða frá himin-
hvolfinu um sinn, sendir Baldur Óskarsson
frá sér ljóðabók, þá tíundu í röðinni frá því að
Svefneyjar litu dagsins ljós árið 1966. Þó að
öllu jöfnu fari ekki hátt um Baldur er hann
Ijóðaunnendum að góðu kunnur. Nafnið á
bókina, Eyja í ljósvakanum, sækir hann í
heimsmyndarlíkingu Platons. Eftilvill eru
eyjurnar aðeins fylgihnettir eða hugarfóstur
skáldanna! Hver veit? Eyja Baldurs er iðja-
græn og lampinn glóir. Skáhlið nýtir sér
hvirfilvindinn og yrkir um hvaðeina sem á
dagana drífur á þessum mjóa og hættulega
vegi sem liggur inn í birtuna. Baldur vitnar í
gamlar gátur og nýjar, yrkir um látna mynd-
listarmenn og verk sem fangað hafa hugann;
kveður um fjarlæga og dularfulla staði eins
og Tíbet, drekkur með listaskáldinu góða í
Hljómskálagarðinum á heitum sumardegi.
Trúarbrögðin eru heldur aldrei langt undan
líkt og við þekkjum frá fyrri bókum skálds-
ins. „Heimsaugað skæra lýsir okkur á himni
og vængir þess nema við sjónbaug hvern
drottins dag.“ Eg spyr Baldur fyrst um upp-
hafið og Svefneyjar.
„Já, hún þótti hálfgert glannaverk, ekki al-
veg nógu yfirveguð," svarar Baldur og brosir
í kampinn. „Skáld voru að þreifa fyrir sér
með form og fleira á sjöunda áratugnum, en
á þeim áttunda ríkti nieiri festa í ljóðagerð-
inni.“
Eins og áður segir sækir Baldur óhikað
efnivið á íjarlægar slóðir og yrkir um guðleg-
ar verur sem eru okkur hér framandi.
„Eg hef áhuga á trúarbragðasögu, en að-
eins sem leikmaður. Eg hef alltaf gætt þess
að taka ekki tilfinningalega afstöðu til ein-
stakra trúarbragða, heldur nálgast þau á
fræðilegu sviði. Einnig hef ég talsvert mikinn
áhuga á sljörnufræði og myndlist. Kvæðið um
Tíbet er þannig tilkomið að sonur minn fór í
tvær langar ferðir til Asíulanda. Fyrri ferðin
stóð í hálft ár en sú seinni í átján mánuði.
Maður var með hugann í Tíbet í gegnum
bréfaskipti og samtöl. Taaara, sú sem ort er
um í kvæðinu, er kvenlega liliðin á Búdda, en
Búdda hefur tvær hliðar, karllega mynd og
kvenlega. Taaara er kærleikurinn! Kannski
eilítið lík Maríu mey í kristinni trú.“
Gulskellótt maddonna
bláflikrótt
Það var Taaara.’
Taaara.’
ísnjónum
ogspor
eftir engan
„Það er mikill munur á ljóði og sögu. Maður get-
ur haft formúlu íýrir sögu en ljóð er eiginlega eitt-
hvað sem við vitum varla hvað er, þó við þekkjum
það þegai- við sjáum það! Ég efast um að skáldum
sé akkur í því að vera með fræðilegt grufl. Það
gæti kannski farið fyrir skáldi eins og barni sem
tekur í sundur vekjaraklukku og kemur henni
ekki saman aftur. Ljóð er eitthvað sem sprettur
fram án þess að höfundurinn hafi meðvitaða stjópn
á því. En stjórnsýslan getur nú komið eftir á! Ég
tel það vera gott að hafa tvö sjónarmið, þar sem
maður getur horft á hugarflugið frá sjónarmiði
rökhyggjunnar annars vegar og hins vegar rökin
frá sjónanniði hugarflugsins, eða hinu skáldlega
innsæi. Ef ljóðið stenst bæði þessi próf, þá er
kannski von um að það dugi.“
Þankar um myndlist og látna listamenn, ís-
lenska sem erlenda, setja svip á bókina. Á einum
stað er ljóð sem heitir E.M. og á öðrum er
„Röddin."
„Ég orti ljóðið útfrá mynd eftir Edvard Munch
sem heitir Stemmen. Stúlka stendur ein í skógi
og snýr baki að vatni. Það er órói í svip hennar,
eins og svo oft hjá Munch, jafnvel slelfing eða
ótti! Það eru gleðilæti á vatninu, fólk í bátsferð á
sumardegi. Stúlkan er alein og að baki hennar,
milli hárra trjáa, kemur sóldregillinn upp að
ströndinni. Þessi mynd snertir djúpar mannlegar
Morgunblaðið/Ásdís
Baldur Óskarsson
kenndir, eftilvill holdlegar. Þær kenndir reyni ég
að túlka í ljóðinu.“
Röddin
(Edvard Munch - Stemmen)
Við blíðleik sólar -
utan aflognskyggðu vatni
heyri ég hana
íblóðimínu
og úr blánandi viðum
heyriéghana
og í gleðilátum
ogígjálpandivatni.
Ur Ijóðabókinni Eyja í Ijósvakanum.
Ný bók Tom Wolfes eftir 11 ára bið
Bókin sem
beðið var eftir
EFTIR langa bið geta aðdáendur
þessa bandaríska rithöfundar
andað léttar því fyrir skemmstu
kom út ný bók eftir hann og nefn-
ist hún „A Man in Full“ (Maður í
fullri lengd). Þá vora ellefu ár lið-
in frá því að „The Bonfire of the
Vanities" (Bálköstur hégómleik-
ans) kom út og færði Wolfe
heimsfrægð og víst er að nýju
bókarinnar hefur verið beðið með
mikilli eftirvæntingu.
I kjölfar velgengninnar með
Bálköst hégómleikans settist
Wolfe niður til að skrifa nýja
bók. „Væntingarnar sem gerðar
voru til mín hræddu mig ekki en
þær fóru í taugarnar á mér,“
segir hann í samtali við Time.
„En ég hélt að ég hefði lært eitt-
hvað á þeim tæpu níu árum sem
það tók mig að skrifa „Bálköst-
inn“. Ég gekk hins vegar beint í
allar gildrurnar sem rithöfundar
lenda í með sína fyrstu bók.“
Wolfe hefur reyndar gefið út
bók í millitfðinni. Það var
„Ambush at Fort Bragg“ (Fyrir-
sát við Fort Bragg) sem birtist
fyrst sem framhaldssaga í Roll-
ing Stone og var síðan gefin út á
hljóðsnældu.
Ekki er ofsögum sagt að mikl-
ar væntingar hafi verið gerðar
til Wolfes. Áður en bókin kom út
Iágu fyrir 1,2 milljónir pantana
og fjórum vikum fyrir útgáfu var
bókin tilnefnd til bandarísku
bókaverðlaunanna. Hún fjallar
um sextugan athafnamann sem
lendir í peningakröggum. Kveðst
Wolfe upphaflega hafa ætlað að
láta bókina gerast á sama stað og
„Bálköstinn", á Manhattan í New
York, en ekki gert sér grein fyrir
því fyrr en árið 1995 að það
gengi ekki.
Wolfe segist hafa ætlað sér
stóra hluti, bókin hafí til að
mynda átt að verða lengsta
skáldsaga sem samin hefði verið.
Fór liann m.a. til Japans í þeim
tilgangi að bæta landinu inn í at-
burðarásina og lengja bókina.
Það tókst ekki en niðurstaðan
er engu að síður ríflega 700
síðna doðrantur, sem hefur feng-
ið frábærar viðtökur í Bandaríkj-
unum. Hefur Rolling Stone birt
kafia úr henni frá því í sumar og
hafa gagnrýnendur sagt bókina
„meistaraverk", svo vitnað sé í
»Wall Street Journal. Spáir rit-
dómari blaðsins því að bækur
Wolfes verði lesnar á næstu öld
svo að menn geti áttað sig á því
hversu galnir Bandarfkjamenn
bafi verið undir lok aldarinnar.
Oskar lemur
trommuna
BÆKUR
I»ý tl (1 skáldsaga
BLIKKTROMMAN
Fyrsta bók eftir Giinter Grass. ís-
lensk þýðing: Bjarni Jónsson. Prent-
vinnsla Oildi. Vaka-Helgafell 1998 -
286 síður.
GÚNTER Grass er einn þeitTa
höfunda sem til eru í þýðingum á flest
mál. Lítið hefur þó farið fyi'ir bókum
hans á íslensku og er ekki ólíklegt að
þær þyki einum of þykkar. Það er
ótrúleg frásagnargleði í verkum
Grass og ekki útlit fyi-h- að hann láti
nægja að tjá sig í stuttu máli í bráð.
Mér verður þá þugsað til nýlegrar
skáldsögu hans, Á víðum velli.
Blikktromman, íyi'sta bók af þrem-
ur, er nú komin út í þýðingu Bjarna
Jónssonar og er það ekki vonum
seinna að við kynnumst á íslensku
þessai'i rómuðu skáldsögu frá 1959.
Sagan er minnisstæð og eldist vel.
Dvergurinn Oskar, sem leikur á
blikkti-ommuna, er kostuleg per-
sóna. Við fáum í upphafi að kynnast
uppruna hans og umhverfi, Þýska-
landi á mörkum Póllands, sömu slóð-
um og Giinter Grass kemur frá. Ósk-
ar býr í mótsagnakenndum heimi og
er mótsagnakenndastm' sjálfur. Ráð
hans er jafnan að leika á ti'ommuna,
gleyma þannig stund og stað.
Undanfari styrjaldarinnar
í fyi'stu bók Blikkti'ommunnar er
lýst undanfai-a síðari heimsstyrjald-
ar, að henni kemur ekki fyrr en síðar
í sögunni og loks efnahagsuppbygg-
ingunni eftir stríð. Menn geta ráðið í
hvort Óskar sé einhvers konar tákn
fýrir Þýskaland eða þýskan almenn-
ing en það sem eftir stendur hjá
Grass er fyrst og fremst frásagnar-
gáfan. Hann skemmtir lesandanum
óspart um leið og hann reynir að láta
hann glöggva sig á umhverfinu, jafn-
vel sjálfri mannkynssögunni.
Kannski má líkja Blikktrommunni
við myndaalbúmið sem var fjársjóð-
ur Óskars. Um það segir:
„Er til eitthvað sem nær jafnmik-
illi breidd í frásögn sinni og mynda-
albúm - einhver skáldsaga? Guð á
himnum unir sér við að taka myndir
af okkur á sunnudögum, úr hrika-
legri fjarlægð, límir þær í albúmið
sitt, ekki allar of vel framkallaðar, og
nú bið ég hann að leiða mig af öryggi
í gegnum albúmið mitt, og láta mig
ekki dvelja of lengi við jafnvel hin
yndislegustu augnablik og varna því
að ást mín á krókum og kimum
hlaupi með mig í gönur. Ég hef
nefnilega fullan hug á að segja þá
sögu sem myndirnar búa yfir.“
Sagnamaðurinn Giinter Grass er
hallur undir prakkarasagnastíl og
gróteskur í frásögnum sínum. Hann
ei' líka nákvæmur án þess að vera of
smámunasamur.
Þýðing sögunnar er lipur og laus
við þá ái'áttu sem stundum er á þýð-
ingum þýskra bókmennta, að reyna
að herma eftir sérstaka setninga-
skipun þýskrar tungu. Er það vel.
Jóhann Hjálmarsson
Jenna Hreiðar
Jensdóttir Stefansson
Nýjar bækur
• ADDA í kaupavinnu eftir Jeunu
og Hreiðar Stefánsson er komin út
í þriðja sinn.
í kynningu segir: „Öddu-bæk-
urnar eru meðal vinsælustu barna-
bóka sem út hafa komið á íslandi
og eru löngu orðnar sígildar. I
þessari bók er Adda nýfermd og
fer í kaupavinnu á prestssetri
langt í burtu til að læra að vinna
fyrir sér. Adda lærir ýmislegt um
sjálfa sig og aðra þetta sumar."
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin
er 94 bls. Umbrot og frágangur:
Skjaldborg. Bókin er prentuð í
Singapore. Verð: 1.580 kr.
• TIL hamingju með daginn, Sara
er eftir franska rithöfundinn Yann
Queffélec í þýðingu Guðrúnar
Finnbogadóttur.
I kynningu seg-
ir: Sagan gerist
um borð í ferjunni
Estóníu frá því að
hún leggur úr
höfn í Tallinn uns
hún hverfur í djúp
Eystrasaltsins að-
faranótt 28. sept-
ember 1994. Rétt áður en ferjan
leggm- frá landi fær 17 ára sænsk
stúlka, Sara Johanson, starf sem
þema á skipinu. Tilgangur ferðai'
hennar með Estóníu er þó ekki fyrst
og fremst að sinna starfinu heldur
ætlar hún sér að komast að því af
hverju faðir hennar, sem var skip-
stjóri á Estóníu, var rekinn úr starfi.
Áður kom út bókin Blóðbrúð-
kaup í íslenskri þýðingu eftir Qu-
effélec. Hann er í hópi þekktustu
og virtustu núlifandi rithöfunda
Frakklands og hlaut m.a.
Concourt-bókmenntaverðlaunin
árið 1985.
Útgefandi er Fróði hf. Bókin er
151 bls., prentuð í Prentsmiðjunni
Odda hf. Kápu hannaði ívan
Burkni. Verð: 2.190 kr.
• HJÁLP í faðmlöguni er ung-
lingabók eftir Helga Jónsson.
I kynningu
segir að bókin sé
sjálfstætt fram-
hald af bókunum
Allt í sleik og
Sundur & saman.
I þessum sögum
er tekið á málefn-
um unglinga nú-
tímans og velt
fyrir sér spurn-
ingunni hvernig
þeir ríma við tíðarandann. Sagan
hefst á bíóferð aðalpersónananna
til að sjá bíómyndina Titanic en
endar á ógleymanlegri ferð þeirra í
sumai'bústað við Þingvallavatn.
• GÆSAHÚÐ 2 er eftir Helga
Jónsson ætluð börnum á aldrinum
8-14 ára.
I kynningu segir að í bókin séu
tvær ólíkar sögur um furðufyrir-
bæri sem sjást ekki alltaf í veruleik-
anum. Fyrri sagan heitir Beina-
grindin og fjallar um tvær stelpur
sem finna beinagrind í berjamó. Sú
síðari heitir Loðni drengurinn og er
um ungan dreng sem verður allt í
einu kafloðinn þegar hann notar
nýtt sjampó.
Áður hefur komið út bókin Gæsa-
húð.
Helgi Jónsson hefur skrifað
nokkrar barna- og unglingabækur.
Bókin er 81 bls. Verð: 990 kr. Út-
gefandi bókanna er Bókaútgáfan
Tindur. Kápur hannaði Sumarliði
E. Daðason. Prentun og bókband
annaðist Ásprent/POB á Akureyri.
Hjálp í faðmlögum er 125 bls. og
kostar 1.990 kr. Gæsahúð 2 er 81
bls. og kostar 990 kr.
Yann
Queffélec