Morgunblaðið - 24.11.1998, Síða 6

, 6 B PRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1998
B/EKUR
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar bækur
• GOÐSAGNIR heimsins er í rit-
stjórn dr. Roy Willis í þýðingu Ing-
unnar Ásdísardóttur.
Lesanda er boðið í hnattferð þar
sem skyggnst er inn í einn goð-
sagnaheiminn af öðrum. A vegi
hans verða ekki aðeins almáttugir
guðir og ægilegar gyðjur heldur
líka varúlfar og hrímþursar, kíklóp-
ar og amasónur, galdramenn og
seiðprestar. Það er sama hvert litið
er, til Azteka og Inka, Egypta og
Súmera, Grikkja og Rómverja,
Kelta og Islendinga, AíVíkubúa og
frumbyggja Eyjaálfu - alls staðar
hafa menn mótað sinn sérstaka
goðsagnaheim sem er engum öðr-
um líkur, en minnir þó, þegar
dýpra er skyggnst, á hugmyndir
annarra manna frá allt öðrum
heimshornum.
I kynningu segir: „Dr. Roy Will-
is, frá Háskólanum í Edinborg,
hefur fengið til liðs við sig tuttugu
sérfræðinga sem styðjast við um-
fangsmiklar rannsóknir síðustu
ára á sviði mannfræði, fornleifa-
fræði og trúarbragðasögu. Efnið
er sett fram á ljósan og lifandi
hátt svo að bæði má hafa fróðleik
og skemmtun af frásögnunum. í
bókinni eru rúmlega fimm hund-
ruð litmyndir auk landakorta og
skýringarmynda, og ítarleg atrið-
isorðaskrá gerir bókina að hand-
hægu alfræðiriti."
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 321 bls., prentuð í Kína.
Verð: 5.980 kr.
• MAÐUR ogjörð er ljóðabók eft-
ir Gunnar Dal, rithöfund og heim-
speking.
I bókinni eru
47 ljóð og segir í
kynningu að
Gunnar Dal sé sí-
ungur og taki
menn til bæna,
jafnframt að
heimspekilegar
vangaveltur hans
setji sterkan svip
á ljóðabókina.
Síðasta Ijóðið í
bókinni yrkir Gunnars til eiginkonu
sinnar, Elísabetar Lilju Linnet,
sem lést í september á síðastliðnu
ári.
Útgefandi er Bókaútgáfan Vöxt-
ur. Bókin er 101 síða. Verð: 1.980 kr.
Úlfar Arnar Már
Jónsson Ólafsson
• BETRA golf er eftir Arnar Má
Ólafsson golfkennara og tílfar
Jónsson kylfíng.
I kynningu segir að í bókinni
fjalli höfundarnir ekki eingöngu
um tæknileg atriði íþróttarinnar
heldur einnig um hina andlegu hlið.
Bókin skiptist í 11 meginkafla.
Þeir eru: Undirstöðuatriðin; Golf-
sveiflan; Tækniæfíngar fyrir golf-
sveifluna; A æfíngabraut; Leikæf-
ingar á golfvelli; Misjafnar aðstæð-
ur á golfvelli; Stutta spilið; Leik-
og vallarskipulag; Hugarþjálfun;
Golf á veturna; Æfingaáætlun, leið-
in að settu marki.
I bókinni er mikill fjöldi ljós-
mynda sem sýnir það sem þeir
Arnar og Ulfar fjalla um í texta
sínum. Flestar ljósmyndanna tók
Friðþjófur Helgason ljósmyndari.
Útgefandi er Fróði hf. Bókin er
166 bls. ístóru broti. Kápuhönnun
og umbrot annaðist Gunnar Þór
Halldórsson, og bókin er prentunn-
in hjá Prentsmiðjunni Odda hf.
Verð 3.490 kr.
• EKKI klúðra lífi þínu, kona er
eftir dr. Lauru Schlessinger í þýð-
ingu Súsönnu Svavarsdóttur.
I kynningu segir: „Dr. Laura
Schlessinger er bandarískur sál-
fræðingur. Bókin er m.a. byggð á
samtölum úr útvarpsþáttum sem
hún sá um í Bandaríkjunum. Dr.
Laura er hispurslaus og talar hreint
út til kvenna um samskipti í lífínu,
ekki síst við karlmenn. Dr. Laura er
ákafur talsmaður þess að konur beri
ábyrgð á eigin lífí og haldi sínu
gagnvart karlmönnum. Konur öðlist
ekki sjálfsvirðingu nema hafa fyrir
henni, taka áhættu, þora að vera
einar og rækta sjálfar sig. Bókin
skiptist í 10 kafla og dr. Laura tek-
ur fyrir helstu þætti sem konur nota
til að afsala sér ábyrgð á eigin lífi og
gæfu.
Útgefandi er Bókaútgáfan Vöxt-
ur. Bókin er 223 bls. Verð 1.975 kr.
Gunnar
Dal
Bréf Churchill-hjónanna fá góða dóma
Einstök heimild
um óvenjuleg hjón
ÞRÁTT fyrir að mikið hafi verið
skrifað um Winston Churchill,
fyrrverandi forsætisráðherra
Breta, og margir hafi talið að
dregin hafi verið upp nægilega
skýr mynd af honum, má þó enn
bæta við myndina. Nýverið kom
út safn bréfa Churchills og eigin-
konu hans, Clementine, sem
þykja einstök heimild um sam-
band þeirra og dýpka skilning
manna á tveimur óvenjulegum
og sterkum manneskjum.
Bókin nefnist „Speaking for
Themselves" og er um 700
siðna doðrantur. Það er dóttir
þeirra, Mary Soams, sem gekk
frá bréfunum til birtingar, en
hún hefur m.a. skrifað bók um
móður sína, sem hlaut mikið lof
gagnrýnenda.
Talið var að Bretinn Mart-
in Gilbert hefði fínkembt
bréfasafn Churchills er hann
skrifaði ævisögu Churchills
og viðbætur. Fyrir nokkrum
árum kom hins vegar í ljós
að Gilbert og Randolph, syni
Churchills, hafði yfirsést
bunki bréfa og símskeyta
sem Churchill-hjónin skrif-
uðu er þau voru aðskilin. Ná
bréfin yfir nokkra áratugi
og þykja draga fram nýjar
og flóknar hliðar á þeim
báðum.
Álirifamikið dæmi úr
bréfunum þykir vera bréf
sem Clementine skrifaði til
bónda síns skömmu eftir að
hann varð forsætisráðherra, en
gríðarlegt álagið sem fylgdi því
að stýra Bretlandi á stríðstímum
dró fram ýmsar skuggahliðar á
persónu Churchills. „Eg verð að
játa að ég hef tekið eftir því að
hegðun þinni hefur hrakað og að
þú ert ekki eins blíður og þú
varst vanur“ segir í bréfinu. Ekki
er vitað til þess að Churchill hafi
svarað þessari hugrökku athuga-
semd en víst er að framkoma
hans batnaði til muna í m
kjölfarið, það urðu samstarfs-
menn hans, vinir og fjölskylda
vör við.
Ritdómari bókablaðs The
Times gefur bréfasafninu góða
dóma og ber lof á millikafla sem
Mary Soames skrifar til útskýr-
ingar. Segir hann bókina vera
verðskuldaðan óð til „hins gullua
þráðar ástarinnar" sem sé
gegnumgangandi í
henni.
Á gægjugatinu
BÆKUR
Smásögur
Á MEÐAN HANN HORFIR Á ÞIG
ERTU MARÍA MEY
eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur.
Prentun: Gutenberg lif. Bjartur,
Reykjavili 1998. 93 bls.
„ÞAÐ gengur ekki að skilja vit-
undina eftir opna þannig að hver
og hvað sem er gæti smogið þar
inn til þess kannski að brjóta og
bramla og skíta allt út,“ segir í
einni af tuttugu smásögum í fyrstu
bók Guðrúnar Evu Mínervudóttur,
A meðan hann horfír á þig ertu
María mey. í þessum orðum krist-
allast meginumfjöllunarefni sagn-
anna sem er samskipti fólks, iðu-
lega tveggja einstaklinga. Við gæt-
um líka sagt samskipti sjálfsvit-
undar og heims, tengsl hennar og
samband við umhverfi sitt. Þessum
tengslum er oft lýst sem áreiti;
persónur sagnanna eru viðfang,
viðfang augna sem horfa (sbr. heiti
bókar), viðfang einhvers annars
sem lætur þau fínna fyrir sér, fínna
að þau eru eitthvað („Eg var brauð
með osti.“), þessi annar skapar
þeim tilveru, þær eru ekki til nema
í augum, gjörðum, orðum, hlátri,
ást annarra. Að vera til er ma-
sókísk reynsla, ef þannig má taka
til orða.
Titilsaga bókarinnar segir frá
ungri stúlku sem sest
inn á kaffihús í sak-
leysi sínu. Fyrr en
varir er sestur við hlið
hennar maður. Hún
lætur sem ekkert sé í
fyrstu en þegar hún
lítur á hann brosir
hann og segir: „Loks-
ins náði ég þér.“ Hann
hefur fylgst með
henni, veit hluti um
hana, segist lesa í
limaburð fólks og hafa
rýnt svolítið í hennar.
Orð hans verða ágeng
og hún maldar í móinn
en það er eins og hún
sé á hans valdi: „Mín
eigin rödd hljómar ókunnuglega."
Hann segist vita að hún eigi sér
elskhuga, tuttugu árum eldri,
„sem kemur og fer eins og honum
sýnist. Eins og bröndóttur köttur.
Hann sefur hjá þér stundum.
Samband ykkar er svolítið sadó-
masó.“ Hann lýsir því hvernig
elskhuginn horfír á hana laga kaffi
og „Á meðan hann horfir á þig
ertu María mey.“ Stúlkan þolir
ekki lengur við, stendur upp og
rýkur inn á klósett. Stuttu síðar er
hún aftur sest við hlið mannsins.
Þannig eru persónur eins og
undirsettar eða merktar athygli
eða augnaráði annarra, þær gera
heldur ekkert nema til þess að
þóknast eða ganga í augun á öðr-
um, þær gefa sig á
vald öðrum. Stúlkan í
sögunni „Af hverju
hrapa englarnir niður
af himnum með
brennandi vængi?“
segir við elskhuga
sinn að hann megi
„aldrei aftur segja má
ég það.“ 1 sögunni
„Hvenær á maður
mann og hvenær á
maður ekki mann?“
segir frá stúlku sem
ákveður að loka sig
inni í myrkvuðu her-
bergi til þess að gefa
sig guði en hann hafn-
ar henni; höfnunin
gerir hana vanmáttuga, sviptir lík-
ama hennar syndinni, hún verður
eitthvað ljótt og hlægilegt, eitt-
hvað gi’óteskt, og hún skynjar það
skýrt og greinilega: Hvað á ég
að gera? stundi ég með grátstaf-
inn í kverkunum. Að vera hafnað
af Guði er öllu sárara en það að
segja sig úr samfélagi við mennina
og ég hreykti mér ekki lengur í
nekt minni heldur fann ég til þess
að ég var sköpuð til þess eins að
hægt væri að hlæja að mér. Eg sá
ekki handa minna skil en mundi
samt vel hvernig þær litu út þess-
ar hendur, með fölbleikri áferð
eins og allur þessi fáránleiki sem
ég samanstóð af. Hvað gat verið
ljótara og grófara en til dæmis
Guðrún Eva
Mínervudóttir
handleggurinn á mér, langur
krani með fimmarma verkfæri á
endanum, svona hrukkóttu og lið-
ugu verkfæri sem ég gat notað til
þess að gera allskonar hluti. Ég
gat vel skilið að ískraði í honum af
kæti þegar ég bauð honum það að
gjöf ásamt öllu áföstu."
I sögunum fínnur fólk sig líka í
aðstæðum sem það vill ekki vera,
uppgötvar að líf þess er ekki eins
og það hélt það væri, eða vildi að
það væri. Konan í sögunni „Að
friðhelgi heimilisins bæri að virða
ofar öllu“ uppgötvar til dæmis að
hún býr i algerlega innihaldslausu
og ástlausu hjónabandi þegar hún
heyrir hjónaerjur nágrannanna
sem enda með ástríðufullum ást-
arleikjum. Margar persónurnar
eru líka eins og fangar einmana-
leikans, þær geta ekki tengst öðr-
um nema á yfirborðinu, eða
tengslin eru á hæpnum forsend-
um, einmanaleikinn er eins konar
lögmál, tilvistarlögmál (s_br. til
dæmis sagan „Ástin mín. Ég finn
ekki útidyrnar“).
Sögurnar eru stuttar, stundum
brotakenndar. Þær eru myndbrot
eða stutt myndskeið; við sjáum og
heyrum hvað persónurnar eru að
gera en við komumst ekki nær
þeim en það, vitum aldrei hvað
bærist innra með þeim, höfum að-
eins gi-un um það; lesandinn er því
að vissu leyti tengslalaus (-lítill)
líka, - kannski eins og hann sé á
gægjugatinu. Guðrún Eva lætur
okkur að minnsta kosti finnast við
vera eitthvað annað og meira en
bara lesendur.
Þröstur Helgason
Nýjar bækur
• ÚTISETAN er fýrsta skáldsaga
Guðrúnar Bergmann.
I kynningu
segir: „Sögusvið
er N-Noregur og
Island á fyrri
hluta níundu ald-
ar. Þar takast á
tveir menningar-
heimar, annars
vegar samfélag
norrænna
manna, og hins
vegar samfélag
Sámi fólksins. Norrænu mennirn-
ir sækja inn í frumstætt veiði-
mannasamfélag Sámi fólksins,
heimta af því skatta og heita í
staðinn vernd.
Aðalsöguhetja er ung stúlka.
Draumur afa hennar leiðir hana í
mikla óvissuferð og eins árs úti-
setu á eyju langt norður í hafí.“
Guðrún Bergmann dvaldi á
söguslóðum um hríð og kynnti sér
menningu Sámi fólksins sem bjó
þar til forna og naut aðstoðar Knut
Helskog, fornleifafræðings við há-
skólann í Tromsö.
Guðrún hefur áður sent frá sér
viðtalsbók og þýtt nokkrar bækur.
Útgefandi er Fróði hf. Bókin er
240 bls., prentuð í Prentsmiðjunni
Odda hf. Kápumynd: Helga Sig-
urðardóttir myndlistarkona. Verð
2.980 kr.
• ÁSTIR konu og skógarbjarnar
er eftir frönsku skáldkonuna Alinu
Reyes í þýðingu Guðrúnar Finn-
bogadóttur.
I kynningu
segir: „Sagan
fjallar um unga
konu sem villist í
fjalllendi og sest
að í helli sem
hún deilir með
bjarndýri. I al-
gjöm einangrun
frá siðmenning-
unni tekur hún
upp hætti villi-
dýrsins og björninn verður elsk- •
hugi hennar. Síðan er skipt um
sögusvið, sem verður stræti stór-
borgar, þar sem konan reikar um
með barn sitt í fanginu. Á ferðum
sínum þar hittir hún aldraðan rit-
höfund sem segir henni frá kon-
unni sem hann unni þegar hann
var ungur maður og ástríðufullu
sambandi þeirra. Og umbreyting,
hálfgerð ragnarök, er nærri.“
Fyrir tveimur árum kom út í ís-
lenskri þýðingu sagan Slátrarinn
eftir Reyes.
Útgefandi er Fróði hf. Bókin er
92 bls., prentuð í Odda hf. Kápu
hannaði ívan Burkni. Verð 1.790 kr.
• HEILSA og velferð - Þættir úr
sögu heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins 1970-1995 er
eftir Pál Sigurðsson. Páll var
ráðuneytisstjóri heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytisins frá
stofnun þess 1970 til ársloka 1995
er hann lét af störfum fyrir aldurs
sakir.
í kynningu
segir að í bókinni
geri Páll grein
fyrir þeim stór-
stígu breytingum
og framfórum
sem orðið hafa í
heilbrigðisþjón-
ustu hér á landi á
þessum árum.
Ritið er byggt
upp á þann hátt
að sagt er frá tímabili þeirra manna
sem setið hafa í stóli heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra. Efni rits-
ins er byggt á þeim gögnum sem
höfundur safnaði að sér á þessu
tímabili og má skipta þeim í tvo
flokka. Annars vegar hans eigin
minnisblöð og samantektir og hins
vegar efni frá öðrum.
Útgefandi er Mál og mynd.
Bókin er 558 bls., prentuð í Stein-
dórsprenti-Gutenberg. Bókband
annaðist Félagsbókbandið-Bókfell.
Verð: 5.900 kr.
Páll
Signrðsson
Alina
Reyes
Guðrún
Bergmann