Morgunblaðið - 29.12.1998, Blaðsíða 54

54 ÞRIÐJUDAGUR 29. DESEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GÍSLI
FRIÐRIKSSON
+ Gfsli Friðriks-
son fæddist í
Seldal í Norðfirði
22. október 1909.
Hann lést á Land-
spítalanum 18. des-
ember 1998. Gísli
var sonur hjónanna
Friðriks Jónssonar
og Guðríðar Guð-
mundsdóttur í Sel-
dal. Systkini hans
voru: Sigríður, f.
1907, d. 1963, Jón, f.
1911, Guðmundur,
f. 1913 og Guðlaug-
ur, f. 1917, d. 1984.
Kona Gísla er Sigrún Dag-
bjartsdóttir fædd 29. aprfl 1918,
frá Hjalla á Vestdalseyri við
Seyðisfjörð, dóttir hjónanna
Dagbjarts Guðmundssonar og
Erlendínu Jónsdóttur. Börn
Gísla og Sigrúnar urðu níu: 1)
Guðríður, fædd 1940 búsett í
Vogum, Vatnsleysuströnd.
Hennar maður er Ingólfur Sig-
urjónsson og eiga þau tvær
dætur. Þær eru: Ingileif, henn-
ar maður Guðmundur Jónasson
og eiga þau þrjú börn og Iðunn,
hennar maður Lúðvík Rúnars-
son og eiga þau einn son. 2)
Elsa Sæný, fædd 1942 dáin
1974, hennar maður Gylfi
Gunnarsson og áttu þau tvö
börn. Þau eru: Ásta Sigrún,
fyrri maður hennar hét Valgeir
Gunnarsson og áttu þau tvö
börn. Valgeir lést 1988. Seinni
maður Ástu er Jón Stefánsson
og eiga þau tvö börn og auk
þess á Jón son. Gfsli, hans kona
er Anna Bjarnadóttir og eiga
þau þrjú börn. 3) Páll, fæddur
1946, dáinn 1990. Hans kona
Herdís Halldórsdóttir og ólu
þau upp hennar son Þóri Engil-
bert. Þórir er búsettur í Noregi
giftur Mariönnu Blomfeldt. Þau
eiga eina dóttur saman og að
auki á hann tvö stjúpbörn. 4)
fna Dagbjört, fædd 1950 búsett
í Neskaupstað. Hennar maður
Víglundur S. Gunnarsson og
eiga þau tvær dætur. Þær eru:
Sigrún, hennar maður Guð-
mundur Kr. Höskuldsson og
eiga þau tvö börn, auk þess á
Guðmundur dóttur.
Dagbjört ógift. 5)
Hallgerður, fædd
1952 búsett í
Reykjavík hennar
maður Árni Hjart-
arson. Börn þeirra
urðu þrjú, Sigríður
sem lést 1997,
Guðlaugur Jón og
Eldjárn. 6) Friðrik,
fæddur 1953 búsett-
ur í Svíþjóð, hans
kona var Birgitta
Lundberg, þau
skildu. Börn þeirra
eru Gabriella og
Filip. 7) Jóhanna, fædd 1956 bú-
sett í Neskaupstað, hennar
maður Vigfús Vigfússon og
eiga þau fjögur börn. Þau eru:
Vigfús, Friðrik, Jakob og Jóna
Guðlaug. Auk þess á Vigfús son
Emil Þór. 8) Hulda, fædd 1958
búsett í Neskaupstað, hennar
maður Jón Gunnar Sigurjóns-
son og eiga þau þrjú börn. Þau
eru: Sigurjón Gísli, Guðbjörg og
Páll. 9) Stefanía Guðbjörg, fædd
1959 búsett í Ástralíu, hennar
maður er Gavin Dear og eiga
þau þijú börn. Þau eru Zoe
Cleopatra, Dagbjartur Tor og
Tanya Heiðrún. Afkomendur
Sigrúnar og Gísla eru orðnir 43.
Faðir Gísla lést þegar hann
var á eliefta ári og kom það í
hans hlut ásamt systkinum sín-
um, að standa fyrir heimili með
móður sinni strax og kraftar
leyfðu. Hún lést 1939 og sama
ár hófu Gísli og Sigrún búskap í
Seldal í félagsbúi við tvo bræð-
ur hans Jón og Guðlaug. Gísli
var bóndi í Seldal til ársins 1986
að hann flutti búferlum út í
Neskaupstað að Miðstræti 24
þar sem hann hefur verið bú-
settur siðan. Gísli var tvo vetur
í Eiðaskóla, vann smátima við
ýmis störf, s.s. við Rafveituna á
Eiðum, í vegavinnu og við far-
kennslu. Gísli var um áratuga
skeið í hreppsnefnd Norðfjarð-
arhrepps.
Útför Gísla fór fram frá
Norðfjarðarkirkju mánudaginn
28. desember. Jarðsett var á
Skorrastað.
í mínum huga hefur hann pabbi
minn alltaf verið eldri maður. Það
kemur til af því að ég er yngst í níu
systkina hópi og var hann því kom-
inn um fimmtugt þegar ég fæddist.
Eg get því aðeins getið mér til um
Iíf hans fyrir þann tíma, eða byggt
það á því sem mér hefur verið sagt,
af honum og öðrum. Pabbi fæddist
árið 1909 í Seldal í Norðfirði, þar
sem hann bjó mestallt sitt líf, eða
þar til hann ásamt móður minni og
föðurbróður flutti að Miðstræti 24 í
Neskaupstað árið 1986, og bjó hann
þar til dauðadags. Eins og geta má
sér til var lífið ekki allt dans á rós-
um fyrir þá sem fæddir voru í upp-
hafí þessarar aldar. Ég minnist
þess að pabbi segði mér frá því, að
þegar hann var 8-9 ára var hann
látinn vaka á sumarnóttum yfir
Formáli
minning-
argreina
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upp-
lýsingar um hvar og hvenær
sá, sem fjallað er um, er fædd-
ur, hvar og hvenær dáinn, um
foreldra hans, systkini, maka
og böm, skólagöngu og störf
og loks hvaðan útför hans fer
fram. Ætlast er til að þessar
upplýsingar komi aðeins fram
í formálanum, sem er feitletr-
aður, en ekki í greinunum
sjálfum.
túninu til að passa það fyrir ágangi
sauðfjár. Sagðist hann hafa verið
svo hræddur að hann hefði háskælt
af hræðslu við tröll og óvættir. Það
var samt engin miskunn og út
skyldi hann aftur. Ég ímynda mér
ekki að þetta hafí verið gert af
mannvonsku. Þetta voru þau ráð
sem fólk hafði til að komast af, að
börnin væru notuð á þennan hátt til
aðstoðar. Þegar pabbi var 11 ára
varð hann fyrir því óláni að missa
föður sinn. Á þeim tíma var ekki
um aðra samfélagshjálp að ræða en
að sundra heimilunum. Þeir sem
ekki þáðu það voru upp á sína.
Heimilið hélt velli, en mikið hefur
verið lagt á börnin til að svo gæti
verið. Var pabbi næstelstur af fímm
systkinum og tel ég að þetta atvik
og ábyrgðin sem því fylgdi hafí
markað hann ævilangt. Hann var
alla tíð haldinn ótta við að missa,
sem tók á sig ýmsar myndir, bjóst
alltaf við því versta, að eitthvað
kæmi fyrir okkur systkinin og þá
sem í kringum hann voru.
Líf pabba var að mestu leyti líf
bóndans, en utan þess má geta að
hann fékk tækifæri til að stunda
nám á Eiðum í tvo vetur, sem hann
minntist með mikilli ánægju og var
talinn efnilegur námsmaður. Eins
var hann farkennari á Suðurbæjum
einn vetur á sínum yngri árum, og
að sögn fórst honum það starf vel
úr hendi. Er haft eftir einum nem-
anda pabba, að hann hafí verið eini
kennarinn sem fékk hann með góðu
frá sjónum, fjörunni og veiðiskapn-
um. Sem unglingur og ungur maður
vann pabbi við upp- og útskipanir
og fískvinnu úti á Nesi, sem nú
heitir Neskaupstaður. Einnig var
hann sauðamaður árið 1930 hjá
Guðjóni Ármann á Skorrastað.
Sumarið 1934 vann hann við lögn
rafveitunnar á Eiðum, sumarið
1935 við vegavinnu á Hólmahálsi og
veturinn 1934-1935 var hann vetr-
armaður hjá Páli Hermannssyni á
Eiðum.
Af félagsstöríúm má nefna það,
að sem unglingur starfaði pabbi
heilmikið með ungmennafélaginu
Agli rauða. Eins átti hann sæti í
hreppsnefd Norðfjarðarhrepps í
um 40 ár. Var hann fyrst kosinn
árið 1935 eða 1936 og sat þar lík-
lega alfarið utan eins kjörtímabils
fram til 1980.
Ég tel það gæfu mína að hafa
alist upp við þær aðstæður sem ég
gerði og myndi ekki vilja skipta á
því og neinu öðru. í Seldal bjuggu
einnig föðurbræður mínir, Jón og
Guðlaugur, og má með sanni segja
að við systkinin ættum þrjá pabba.
Ég fékk að kynnast gamla og nýja
tímanum, þar sem hann mættist í
Seldal. Þó að tæknin hefði haldið
innreið sína var haldið í ýmislegt
frá gamla tímanum og var ennþá
slegið með orfi og ljá inni á holtun-
um, snúið og rakað í garða með
höndum, eftir að flest tún voru
sléttuð og kominn sjálfhleðsluvagn
til að taka upp heyið. Það voru góð-
ar stundir, þar sem öll fjölskyldan
var saman komin í góðu veðri við að
ná heyinu saman. Mig minnir að ég
hafi verið orðin 10 eða 11 ára þegar
mjaltavélar voru keyptar. Fram að
þeim tíma mjólkuðum við með
höndum. Ég minnist þess á sumar-
morgnum að pabbi kom yfirleitt inn
þar sem ég svaf um hálfníuleytið og
viðhafði þessi orð: „Stebba mín, það
er alveg óskaplegt að þurfa að
vekja þig, en mikið væri nú gott ef
þú kæmir út í fjós og léttir aðeins
undir með okkur.“ Að sjálfsögðu
virkaði þessi vorkunnsemi þannig á
mig að ég sneri mér á hina hliðina
og hélt áfram að sofa, en gaf venju-
lega eftir í þriðju tilraun.
Ég á mér góðar minningar frá
því að sitja fyrir fénu með pabba yf-
ir vetrartímann, þar sem hannn
hélt því til beitar inni á Oddsdal, í
köldum en fallegum veðrum. Fór
hann þá með mikið af vísum og
kvæðum, því hann kunni ógrynnin
öll af þeim. Stundum fannst mér
veran á Oddsdalnum fulllöng og var
farið að langa heim, en honum var
efst í huga að féð fengi fylli sína og
var ekkert að flýta sér. Alltaf
langaði mig samt aftur með næsta
dag. Það var eitthvað seiðandi við
þessar yfirsetur.
Fimmtudagskvöldin eru mér líka
ofarlega í huga. Þá sátum við pabbi
í eldhúsinu og hlustuðum á fram-
haldsglæpaleikritin í útvarpinu. Ég
varð stundum svo hrædd að hann
minnti mig á að þetta væri nú bara
leikrit. Oft lögðum við á þessum
kvöldum sjö stokka kapalinn og
mér hálfleiddist hvað hann gekk illa
upp hjá mér og tók upp á því að
lagfæra spilið aðeins og gekk hann
þá næstum alltaf upp. Pabbi hafði
orð á því hvers lags velgengni þetta
væri hjá mér og þóttist ekkert taka
eftir því að ég væri að svindla. Ég
man að eitt sinn er við sátum sam-
an við þessa iðju, þá segir hann upp
úr þurru: „Þegar mamma þín var á
berklahælinu settist ég niður að
kvöldi og spurði kapalinn hvort hún
myndi lifa og koma heim. Ég lagði
hann alla nóttina og hann gekk upp
kl. 7 um morguninn." Þessi litla
saga gaf mér talsverða innsýn í
hugarástand hans, þann erfíða tíma
er móðir mín átti í veikindum þeim,
sem ekki reyndust vera berklar og
hún náði sér af seint og um síðir.
Eftir að pabbi flutti út á Nes-
kaupstað og hafði ekki lengur
bústörfín til að hafa ofan af fyrir
sér tók hann upp þá iðju að prjóna
sokka. Það er skemmst frá því að
segja að þessi iðja þróaðist fljótlega
upp í það að hann sá öllum sínum
afkomendum, sem ekki eru fáir, og
tengdabörnum fyrir ullarsokkum
næstu 10 árin. Var kappið stundum
svo mikið að hann ofgerði sér við
prjónaskapinn og prjónaði hann oft
sokkapar á dag. Álveg fannst mér
það ómetanlegt að þurfa aldrei að
hugsa fyrir þessum hlutum, þau 10
ár sem ég bjó í Seldal. Enn eigum
við fullar hillur af sokkum, því að
alltaf var bætt á okkur og þrátt fyr-
ir heita veðráttu hér í Ástralíu
gengur Gavin eiginmaður minn
aldrei í öðru en ullarsokkum frá
pabba.
Kannski er með fáum orðum
hægt að lýsa því að hjá pabba
skipuðu afkomendur hans allir stór-
an sess í hjarta hans. Eftir að við
bömin vorum flutt að heiman var
malltaf eins og týndi sonurinn væri
kominn í leitirnar er við komum í
heimsókn, svo vel var tekið á móti
okkur, jafnvel þótt við værum dag-
legir gestir. Mig furðar að vissu
leyti á því hvernig er hægt að láta
svona mörgum afkomendum, því að
hér er jafnt átt við börn, barna-
börn, og barnabarnabörn ásamt
tengdabörnum, finnast þau öll vera
svo sérstök. Þegar ég flutti til
Ástralíu fyrir rúmum þremur árum
bjóst ég allt eins við að við sæumst
ekki aftur í þessu lífi. Það fór þó á
annan veg, því sl. sumar kom ég
heim ásamt fjölskyldu minni. Fann
ég það fljótlega að pabba hafði
hrakað mikið á þessum þremur ár-
um. Hann hafði átt við sjúkdóminn
Alzheimer að stríða í nokkur ár og
hafði hann ágerst mikið, ásamt því
að líkamlegt þrek fór þverrandi.
Áttum við þrátt fyrir það góðar
stundir með honum, og alltaf þekkti
hann okkur Gavin, og oftast börnin.
Við getum glaðst yfír því nú.
Einnig varð hann þeirrar gæfu
aðnjótandi sl. sumar að fá í
heimsókn barnabörnin sín frá
Svíþjóð og veit ég að það var hon-
um mikils virði.
Mér er efst í huga á þessari
stundu óendanlegt þakklæti, eða
eins og segir í sálminum:
Mai'gs er að minnast
margs er að sakna
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Elsku mamma, Nonni, systkini
og fjölskylda. Þrátt fyrir að langar
vegalengdir skilji okkur að er hug-
urinn að fullu heima. Dagur er að
kveldi kominn. Þreyttur gamall
maður hefur lagst til hvílu að af-
loknu góðu dagsverki. Við hljótum
hans vegna að gleðjast yfir um-
skiptunum. Eftir standa minning-
arnar til að orna sér við. Þess óska
ég að guð og gæfan fylgi pabba
mínum á þeirri vegferð sem
framundan er.
Stefanía Gísladóttir.
Okkur langar að segja nokkur
orð um hann afa okkar. Hann var
mjög góður maður, alltaf góður við
okkur krakkana. Þegar við komum
í heimsókn sat hann oftast og lagði
kapal eða prjónaði sokka. En hann
gaf sér alltaf tíma til að tala við
okkur um allt og ekkert. Og svo
þurftum við alltaf að fá nóg að
borða. Næst þegar við komum í
Miðstræti 24, þá verður afi ekki þar
lengur, og það fínnst okkur sorg-
legt. Við vonum að afa okkar líði vel
þar sem hann er núna og biðjum
Guð að geyma hann. Við biðjum
líka Guð að geyma ömmu og Nonna
og alla sem syi-gja hann.
Zoe Kleópatra Gavinsdóttir,
Tanya Heiðrún Gavinsdóttir
og Dagbjartur Tor Gavinsson.
Það var sumarið 1972 sem ég sá
Gísla Friðriksson tengdaföður
minn í fyrsta sinn. Ég tók mér sum-
arfrí í miðjum heyskap á Tjörn í
Svarfaðardal og hélt austur til
Norðfjarðar að heimsækja kærust-
una sem ég hafði kynnst veturinn
áður suður í Reykjavík. Ég hafði
aldrei komið í þetta byggðarlag
fyrr og það var eftirvænting í mér
þegar ekið var um Oddsskarð og
niður Oddsdal. Fljótlega blasti
bærinn í Seldal við á vinstri hönd,
innsti bærinn í sveitinni, með rækt-
arleg tún beggja vegna Seldalsár-
innar sem rann með fossaföllum út
dalinn. Ég fór ekki rakleitt í hlað,
mín var vænst niðri í Neskaupstað
en daginn eftir var ekið heim í dal-
inn til að kynna mig fyrir fólkinu.
Ég fékk afar hlýlegar viðtökur og
Gísli bauð mig velkominn með
kankvíslegu brosi. Mér leist strax
vel á hann, þennan þéttvaxna,
óheflaða sveitamann, og hafi honum
litist illa á mig þá leyndi hann því
vel. Ég gerði samt ráð fyrir að svo
væri, enda hafði mér verið kennt að
feðrum litist jafnan illa á er þeir
hittu verðandi tengdasyni í fyrsta
sinn. Heimilið var mannmargt. Þau
hjónin, Gísli og Sigrún, bjuggu þar
með Jóni og Guðlaugi, bræðrum
Gísla. Börnin voru níu, þau yngri á
unglingsaldri en hin eldri gift og
farin að heiman. Þó ekki langt, því
öll bjuggu þau á Neskaupstað og
voru alltaf með annan fótinn heima
á æskuheimilinu. Samheldnin ein-
kenndi þetta fólk og hefur alla tíð
gert. Ef til vill á það rót sína í því
að Gísli missti föður sinn ungur og
varð eftir það að standa fyrir búi
ásamt móður sinni og systkinum
með ábyrgð elsta sonar á herðum
sér þótt hann væri vart af barns-
aldri. Slíkt eflir oft samkenndina.
Ég kunni strax vel við heimilis-
braginn, þar var líf og fjör og
andrúmsloft sem lagðist vel í mig.
Gísli, og þeir bræður allir, voru
bændur af lífi og sál. Sauðfjárrækt
var þeim sérstakt áhugamál, enda
áttu þeir afburða fjárstofn og í Sel-
dal eru sauðlönd góð, kjarri vaxinn
hálsinn utan bæjar, grasgefnar
mýrar inn með ánni, lyngheiðar of-
ar og kjarnmikill háfjallagróður
efst í hlíðum. En þeir höfðu líka
kýr, hunda og gæsir. Og kalkúnar
spígsporuðu meira að segja um
bæjarhlaðið. Það var mér nýlunda,
hér var fjölbreyttari búskapur en
ég átti að venjast heima í Svarfað-
ardal. Eldhúsið var miðpunktur
heimilisins. Þar var oft mikið um að
vera, útvarpið jafnan nokkuð hátt
stillt og heimilismenn ekki hljóðlát-
ir að eðlisfari. Fylgst var með frétt-
um og enn betur með veðurfregn-
um, það var kallað að taka skeytin,
og síðan var spáð í útlitið. Seldælir
voru áhugamenn um veður og
mundu tíðarfar undangenginna
áratuga ótrúlega vel. Þeir voru afar
veðurglöggir og gátu sagt fyrir um
veðrahrigði í fírðinum með miklu
meiri nákvæmni en Veðurstofan
gerði. Landsmálin voru líka rædd
og krufín til mergjar og þá hitnaði
stundum í kolunum. Þeir bræður
voru framsóknarmenn og létu eng-
an komast upp með neinn moðreyk
í pólitík. Þjóðleg fræði voru í há-
vegum höfð á heimilinu, Gísli var
fróðleiksmaður og hélt til haga í
munnlegri geymd sögum og kveð-
skap úr byggðarlaginu. Það var
gaman að heyra hann segja frá. í
talsmátanum brá fyrir gömlu aust-
fírsku orðfæri, sjaldgæfum orð-
myndum og jafnvel flámæli, leifum
af horfínni mállýsku. Gísli vildi þó
oftast að Sigrún húsfreyja segði
sögurnar, enda var hún og er enn
sagnameistari sem á fáa sína líka.
Gömul atvik, tilsvör og sögur lifna
svo við á vörum hennar að unun er
á að hlýða. Það var mikið hlegið í
eldhúsinu í Seldal. Þegar ég ók um
Oddsskarð eftir þessa fjTstu
heimsókn mína í dalinn fann ég að
ég hafði algerlega fast land undir
fótum. Hér var fólk og menning
sem mér hafði ungum verið kennt
að meta hátt.
Gísli var hógvær maður og ekki
gjarn á að trana sér fram. Hann var
ekki gefinn fyrir ferðalög, fjölda-
samkomur eða mannamót yfírleitt.
Þrátt fyrir það þekktist ekki deyfð
eða lognmolla þar sem hann var og
mannlífið dafnaði í kring um hann.
Hann var ör í skapsmunum, oft
hnyttinn í tilsvörum og með skop-
skyn gott. Höfðingi var hann heim
að sækja og tók öllum af sama
rausnarskap sem sóttu hann heim,
jafnt háum sem lágum, ungum sem
öldnum. Seldalsheimilið var mið-
punktur ættarinnar meðan Gísli og
Sigrún bjuggu þar og þar var miðja
heimsins í augum barnabarnanna
og barnabarnabarnanna og þegar
þau fluttu til Neskaupstaðar fluttist
hún með þeim þangað. Nú er Gísli
Friðriksson fallinn frá í hárri elli og
hans mun saknað en hans mun líka
jafnan verða minnst með þeirri
gleði sem góðar minningar veita.
Og miðja heimsins stendur enn í
Miðstræti 24 þar sem þau búa
Sigrún og Jón bróðir Gísla og þar
sem andi hans sjálfs svífur yfír
vötnunum.
Árni Hjartarson.