Morgunblaðið - 20.02.1999, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Mig dreymdi
draum
AÐ sögn hinna fornu
dulspekinga Indlands
er hægt að fara tvær
leiðir, „þægilegu leið-
ina“ og „góðu leiðina".
Pægilega leiðin færir
okkur ánægju eða
nautn um stund en
leiðir til fjötra og þján-
inga. Hin góða leið get-
ur krafíst fóma en
færir okkur til aukins
frelsis og hamingju.
Persneski vitringurinn
Rumi sagði að ,vegur-
inn til vatnsins lægi í
gegnum eldinn". Sama
sagði Jesús er hann
talaði um að ganga í
gegnum „þrönga hliðið“. Það er
eðlilegt að staldra við á áramótum
og íhuga á hvaða leið við erum.
Hver fyrir sig, og sem þjóð. Erum
við á braut þess góða eða þess
þægilega? Það hryggir mig að
segja að fram að þessu hefur mér
virst við vera á hinni þægilegu leið.
Við erum ekki ein á þeirri leið,
mest öll Vestur-Evrópa og Band-
aríkin eru þar líka. Undanfarið hef-
ur orðið „góðæri“ hljómað í eyrum
okkar. Ekki síst af vörum þeirra
sem telja sig vera höfundar þess .
En hvað hefur góðærið þýtt fyrir
okkur? Aukin vinna, neysla, kaup-
máttur. Já. Aukin lífsgæði? I
góðærinu hafa skuldir heimilana
aukist um 43 milljarða. Viðskipta-
halli hefur snaraukist. Streita,
kvíði, þunglyndi og geðræn
vandamál eru algengari en nokkru
sinni fyrr. Eiturlyfjaneysla, sér-
staklega meðal yngra fólks, hefur
líklega aldrei verið meiri. Bak-
vandamál, gigt og síþreyta viðast
algengari en áður. Flestir eru sam-
mála um að þeir séu undir meira
álagi en fyrr og hafí minni tíma.
Lífsgæði? Þetta kann að hljóma
sem inngangur að fordæmingu á
núverandi stjóm og kunnuglegu
pólitísku þrefí. Það er ekki tilgang-
ur minn. Stjómendur endurspegla
aðeins það sem blundar í vitund
fjöldans. Við öll, ég og þú, erum
höfundar þess þjóðfélags sem við
höfum í dag. Mér virðist að
góðærið sé ekki að færa okkur
hamingju sem skyldi. Við þurfum
ekki að undrast það. Við höfum
reynt að líkja eftir Vestur-Evrópu
og Bandaríkjunum og okkur er
smám saman að takast það.
Þjóðfélög þar sem hagnaður og
hagvöxtur er aðalmálið. Vaxandi
hraði, samkeppni, harðneskjulegt
málm- og plast umhverfí, hrað-
bankar, hraðþvottur, skyndibiti,
skyndibúðir, meira að segja
skyndigiftingar og að sjálfsögðu
skyndiskilnaðir. Eg trúi ekki að
þetta sé það sem meirihluti íslend-
inga vill í hjarta sínu. Bölsýnis
Heldur þú að %
C-vítamm sé nóg ?
NATEN 1
_______-ernógl_____$
raus! Kannski. Ég er
ekki að segja að við
búum ekki að ýmsu
góðu. Á íslandi býr
gott fólk. En við verð-
um að átta okkur á
tækifæri okkar til að
gera hlutina öðruvísi.
Að flytja ekki inn
eymd Vestur-Evrópu
og Bandaríkjanna. Við
getum gengið um
þrönga hliðið. Gera
rétt. Gera það sem
samræmist andlegum
lögmálum. Guðs lög-
málum, það sem sam-
ræmist okkar innsta
eðli, sem er ljós, friður
og kærleikur. Skammtíma fjár-
hagslegur ávinningur má ekki og
getur ekki stjómað samfélaginu án
þess að tjón hljótist af. Ég bið ykk-
ur öll sem lesið þetta, sérstaklega
stjómmálamenn, í guðs bænum
vaknið! Ekki feta þá ógæfubraut
sem nánast allur hinn vestræni
Lífsgæðakapphlaup
Best er að fjárfesta í
hlutabréfum andans,
segír Asmundur Gunn-
laugsson, og þess sem
af andanum er.
heimur hefur gert. Þótt hann njóti
að nokkm friðar og velgengni um
stund emm við að óbreyttu að sá
fræjum þjáninga. Við verðum að
virða jörðina, náttúrana og lífríkið
allt. Við verðum að virða hvert
annað. Okkar markmið á að vera
vinátta, samræmi og það sem
stuðlar að velferð allra. Þetta gildir
jafnt fyrir hvem og einn einstak-
ling og þjóðina sem heild. Aðeins
þessi leið mun færa raunveraleg
lífsgæði, þ.e. frið, jafnvægi og
heilsu. Með orðum Krists: „Hvað
stoðar það manninn þó hann eign-
ist allan heiminn og fyrirgeri sálu
sinni.“ Mig dreymdi draum: Falleg
bláeygð, ljóshærð börn, piltur og
stúlka í íslenskum þjóðbúningum
léku sér glöð og ánægð. En jarð-
vegurinn var örþunnur. Undir voru
líkkistur með ófrýnilegum beina-
grindum. Bömin vora svo upptekin
af leik sínum að þau virtust ekki
taka eftir neinu óvenjulegu. Þessi
draumur hefur skýrt táknrænt
gildi fyrir mig og tengist því sem
ég hef bent á. Ég trúi því að á ís-
landi sé þögull hópur fólks sem set-
ur mannauð ofar peningum,
ómengaða náttúra ofar verk-
smiðjugróða, vináttu frændþjóða
okkar ofar smá aflaviðbót og heil-
brigt mannlíf ofar hagvexti. Sá
hópur á ekki að þegja lengur. Mik-
ið af velgengm sem við njótum í
dag er vegna velvilja annarra
Ásmundur
Gunnlaugsson
þjóða. íslendingar hafa með
dugnaði aflað sér virðingar meðal
þjóða í fremstu röð. Það hryggir
mig að sjá dugnað okkar breytast í
græðgi, velgengni í hroka. Ég
skammast mín fyrir framkomu
okkar við Norðmenn vegna Smug-
unnar og þegar við kröfðumst auk-
ins mengunarkvóta á ráðstefnunni
í Kyoto og þegar ráðamenn þjóðar-
innar vinna ötullega að því að að
iðnvæða náttúraperlur Islands. Við
getum ekki búist við að halda
virðingu og trausti annan-a þjóða
með tvískinnungi og því sem ég
kalla „klondike gullgrafaravitund".
Hvorki á alþjóðavettvangi né
heima fyrir. Aah! Fiskurinn okkar!
Hver á hann? Sögð er eftirfarandi
saga af Salómon, þeim dómspaka
konungi: Tveir bændur komu til
hans vegna deilu um vatnsból sem
báðir þóttust eiga. Salómon dæmdi
svo að hvorugur ætti vatnið, það
væri guðs gjöf, og því ættu þeir að
deila því. I refsingarskyni fyrir
græðgi þeirra og eigingimi skyldi
hvoragur hafa not af því í viku.
Fiskurinn er guðs gjöf til fólksins í
landinu. Fiskurinn er guðs gjöf til
okkar til að framfleyta okkur í
harðbýlu landi. Hann var hvorki
gefínn til að ofveiða hömlulaust né
safna ómældum auði á fáar hendur.
Það þarf vitrari menn en mig til að
búa til réttláta skiptingu, en núver-
andi ástand verður að lagfæra.
Annars er hugsanlegt að æðri
máttur svifti okkur gjöfinni góðu.
Það kann að vera að einhver hlægi
að þessum skrifum en staðreyndin
er samt sú að andleg lögmál
stjóma efnisheiminum að veralegu
leyti og velgengni er skammvinn ef
þau era ekki virt.
Ég álít enn svigrúm til að breyta.
Á hveijum nýjum degi erum við að
skapa framtíðina. Að fjárfesta í
hlutabréfum efnisins er ágætt, en
fallvalt. Best er að fjárfesta í hluta-
bréfum andans og þess sem af and-
anum er. Það eru hlutabréf sem
falla aldrei í verði og einungis þau
skila raunveralegum arði.
Megi ljós og friður vera með
okkur öllum.
Höfundur erjógakennari.
Enn um
veiðimálin
I BYRJUN desem-
ber 1998 kvað Hæst-
iréttur upp þann dóm í
máli varðandi leyfís-
veitingar til fiskveiða,
að slíkar leyfisveiting-
ar stæðust ekki gagn-
vart stjórnarskránni
og væru því ólög. Mitt
álit er, að Hæstiréttur
hafí í rauninni ógilt öll
hin svokölluðu kvóta-
lög, en ekki bara eina
eða fáeinar greinar í
þeim lögum. Þar með
hafi í raun og veru öll
áður gerð leyfi og Tryggvi
kvótar verið dæmd Helgason
marklaus og einskis
virði.
Eftir þennan dóm hefði ríkis-
stjómin, að sjálfsögu, átt að segja
Kvótalög
Mitt álit er, segír
Tryggvi Helgason, að
veiðileyfi og geti selt
það einhverjum öðr-
um gegn gjaldi. Slíkt
athæfí er ekkert
annað en hámark
spillingar í skjóli laga-
ákvæða frá Alþingi;
lagaákvæða sem fá
ekki staðist gagnvart
stjórnarski-ánni sem
lög, og þar um hefir
Hæstiréttur fellt sinn
sanna og réttmæta
dóm. Mitt álit er, að
dómur Hæstaréttar sé
ótvíræður.
I samræmi við
þetta, þá tel ég að þeir
útgerðarmenn og sjó-
menn sem nú þegar hafa byrjað
veiðar - án þess að hafa til þess
hinn svokallaða kvóta; - hafi til
þess fullan lagalegan rétt. Þá hafi
allh- aðrir íslenskir ríkisborgarar
þann sama lagalega rétt til þess að
nýta sér þessa þjóðareign, sem er
fiskimiðin í kringum landið, og
þarf ekki að greiða neinum gjald
fyrir það, hvorki ríkissjóði né öðr-
Hæstiréttur hafí í
rauninni ógilt öll hin
svokölluðu kvótalög.
af sér og strax á eftir hefði Aiþingi
verið rofið og efnt tO nýrra kosn-
inga. Þess í stað birtist forsætis-
ráðherra í sjónvarpi og gagnrýndi
sjálfan Hæstai-étt fyrir dóminn.
Fjölmargir hafa haldið því fram
að fiskurinn og fiskimiðin innan
fiskveiðilögsögunnar séu alþjóðar-
eign og tel ég það vafalaust vera
rétt. En ef það er rétt, þá er held-
ur ekki hægt að setja nein lög sem
heimila sumum að veiða fisk, en
öðram ekki. Og enn síður fær það
staðist að einhver þykist eiga
um.
Það er svo annað mál að setja
má lög og reglur um notkun mis-
munandi veiðarfæra, og einnig,
hvar megi nota hin ýmsu veið-
arfæri og hvar ekki, - og tel ég að
það fái fyllilega staðist gagnvart
stjómarskránni.
í framhaldi af öllu þessu á i-íkis-
stjómin - samkvæmt mínu áliti -
tvímælalaust að segja af sér nú
þegar, og almenningur á hiklaust
að gera þær kröfur að Alþingi af-
nemi og ógildi formlega, öll þessi
svokölluðu kvótalög, og ógildi jafn-
framt allar þær geglur sem tengj-
ast þessum sömu kvótalögum.
Höfundur er flugniaður,
búsettur í Bandaríkjunum.
Reykingafól(k) og önnur
illa þefjandi fyrirbæri
EKKERT er hinni
íslensku þjóð jafn
hugleikið og að eiga
heimsmet. Enda eig-
um við slíkt met á
flestum sviðum, eða að
minnsta kosti það sem
næst gengur því þráða
marki; það er að eitt-
hvað sé jafnvel „meira
en í Bandaríkjunum".
Upp á síðkastið hefur
okkur orðið mjög mik-
ið ágengt hvað þetta
varðar á einu sviði.
Hvergi í veröldinni er
meira gert í því að úti-
loka reykingafólk frá
mannlegu samfélagi.
Árangur okkar á þessu sviði er al-
gjört heimsmet og þá um leið
meiri en í Bandaríkjunum. Okkur
hefur tekist að skapa nýja gerð
útilegumanna. Hvarvetna sér mað-
ur þetta hvimleiða lið, sem reynd-
ar er nú víst u.þ.b. helmingur þjóð-
arinnar, hímandi undir húsveggj-
um, tottandi hvíta líkkistunagla.
Að sumu leyti minnir þetta á úti-
legumenn fyrri tíma. Þó hafa þess-
ir útilegumenn á sér yfirbragð
nútímans. Nú er t.d. sauðaþjófnað-
ur alfarið aflagður og ekki heyrist
þess getið að reykliðið hafi vegið
neinn með vopnum. Hitt er al-
kunna, að þessi mannskapur strá-
drepur hvern einasta mann sem
vogar sér nær honum en svo sem
tvo kílómetra. Baneitraður reykur-
inn stígur til himins og berst með
vindinum til allra átta. Svo er
þetta skaðræðisfólk alveg útsett
með það, eins og
glögglega má sjá í
auglýsingum, að svæla
þessa andstyggð inni í
bílum, þar sem börn
era farþegar. Og það
lætur sér ekki segjast,
hvemig sem nútíma-
legri áróðurstækni er
beitt. Ein auglýsingin
gekk til dæmis út á
það, að ungur maður
með vindling í hendi
var skotinn með sjálf-
virkum riffli af stuttu
færi. Önnur greindi
frá því, að reykurinn
sem stafaði frá sígar-
ettunni væri nú ekki
annað en smásýnishorn af þeirri
svælu sem reykingamenn mættu
búast við eftir langvinnan og
Lykt
Að sumu leyti, segir
Grétar Kristjónsson,
minnir þetta á útilegu-
menn fyrri tíma.
kvalafullan krabbameinsdauða,
það er að segja í Helvíti. En
baráttan heldur áfram, svo er fyrir
að þakka vígreifum mönnum og
konum. Og sú barátta snýst ekki
einungis um tóbaksreyk. Hún
beinist reyndar gegn hvers konar
lykt. Börn Islendinga eru nú upp-
alin í svo sótthreinsuðu umhverfi,
að þeim stafar stór hætta af öllu
sem ber með sér einhvers konar
þef. Reykur úr beinamjölsverk-
smiðjum t.d., sem áður og fyrrum
var kallaður „peningalykt" og
boðaði góðæri í landinu, er nú al-
gjörlega bannaður og reyndar tal-
inn lífshættulegur. Og ekki þarf að
fjölyrða um bannsetta fiskifýluna,
sem enginn íslendingur þolir leng-
ur. Að lifa og hrærast innan um
slíkt er nú til dags falið Pólverjum,
Nýsjálendingum og þannig skræl-
ingjum. Og þegar ódannaðir
bændadurgar leyfa sér þann
ósóma að dreifa kúamykju á völl
flýr öll þjóðin inn i sitt sótt-
hreinsaða umhverfi í höfuðstaðn-
um. En vargurinn leynist víða.
Jafnvel þar mætir fólk stórum
hættum. Það er t.d. mjög erfitt að
forðast sína eigin líkamslykt. Fátt
særir dauðhreinsað íslendings-
hjartað meira en svitalykt sem
hann finnur af sjálfum sér. Þá dug-
ar sjaldan annað en eitthvert
rándýrt og þrælprófað snyrtisjam-
pó, sem inniheldur ótal eiturefni,
samansett í efnaverksmiðjum
útlanda.
Nei, bræður og systur. Við mun-
um ekki gefast upp. Við munum
ótrauð halda áfram baráttu okkar
fyrir lyktarlausu samfélagi. Á lykt-
arlausu og vandlega sótthreinsuðu
samfélagi byggist öll okkar ham-
ingja. Og vel á minnst; við eigum
líka heimsmet í henni, - hamingj-
unni.
Höfundur er rithöfundur.
Grétar
Kristjónsson