Morgunblaðið - 01.04.1999, Blaðsíða 59

4
FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1999 59
I

MORGUNBLAÐIÐ
„Lofa, lofa líni;
Guð gefi að sólin skíni“
„Uppistaðan var ofm á hádegi,
ívafið í húsi dögunar,
afgangurinn í höll sólarinnar...
Ofið í vefstólnum,
dansað á þráðunum...
GullskMja ofin handa mánanum,
glitandi slæða handa litlu sólinni."
(Eistnesk þjóðvísa.)
ÞESSI þjóðvísa birtist í bókinnni „Blót í
norrænum sið“ eftir dr. Jón Hnefil Aðal-
steinsson sem er rannsóknarrit í fornís-
lenskum heimildum um blót. Þar er helg-
aður kafli Guðrúnu Ósvífursdóttur þar
sem grafist er fyrir um upprunalegt trú-
arinntak frásagnar af blóti hennar og
spuna. í þessu riti kemur fram margt
áhugavert bæði fyrir lærða sem leika.
Fyrir þá sem áhuga hafa á hannyrðum þá
er fjallað um spuna og vefnað til forna
sem tengist t.d. galdri, örlaganornum,
helgisiðum og sólardýrkun. Þar segir að
spuninn hafi verið ríkur þáttur í „goðsög-
um og helgisiðum norrænnar trúar og
annarrar forneskju. Valkyrjur og örlaga-
nornir spunnu og höfðu með því áhrif á
líf manna og örlög. Spuni þeirra hefur
verið sumpart helgisiðir, sumpart galdur,
en í trúarathöfnum ýmissa fjölgyðistrúar-
bragða hefur galdurinn verið helgisiðun-
um svo samslunginn að þar verður ekki
sundur skilið. Og ungum stúlkum hinna
fornu tniarbragða var kenndur spuni
sérstaklega sem þáttur í vígslu inn í heim
kvennanna."
Eflaust kannast flestir við hinar nor-
rænu örlaganornir Urði, Verðandi og
ákváðu dauðastund." [-] Örlaga-
nornirnar „voru stundum sagðar
skipta þannig með sér verkum, að
tvær þeirra spunnu og undu sam-
an örlagaþáttuna, en hin þriðja
sleit þá. í samræmi við þetta voru
tvær þeirra alúðlegar og vinveitt-
ar mönnum, en hin þriðja for-
mælti og spillti gjarnan gjöfum
starfssystra sinna að sögn.“
í Alexanders sögu er frásögn af blóð-
ugri orrustu og þar kemur fram að „mað-
ur hafi fallið í hvert sinn sem örlaganorn
sleit þráð sinn. Þær spunnu því að líkind-
um ekki óslitinn þráð á meðan orrusta
stóð yfir nema þegar þær vildu hh'fa
skjólstæðingum sínum“.
Dr. Jón Hnefill vitnar í heimildir þar
sem einnig er bent á náin tengsl mánans
við spuna. „Máninn var í þeim frásögnum
kona sem sögð var spinna Tímann og
„vefa“ líf mannkynsins. Vefnaðarmunstur
lífsveranna var örlögin.“
Einn kafii í bókinni nefnist „Sólardýrk-
un og spuni“. Þar kemur fram að til
forna t.d. meðal Saina og Norðmanna
hafi sólinni verið færðar línfórnir og
gyðjunum hafi verið færðir að fórn rokk-
ar og snælduteinar.
Fyrirsögnin hér að ofan, „Lofa, lofa
líni; Guð gefi að sólin skíni“, er norskt
stef sem sýnir ótvírætt að sögn dr. Jóns
Hnefils að samhengi er á milli sólardýrk-
unar og spuna.
Já, ég vissi að það er eitthvað kyngi-
magnað við að sitja úti undir sól eða
mána með þræði í höndum í leit að formi,
enda veit ég fátt skemmtilegra.
HANDMENNT \f
Umsjón: Bergrós^gS
Kjartnnsdótlir
HEKLAÐUR dúkur úr Solberg bómullargami.
Heklaður dúkur
100% mercerisert Solberg bómull.
Garn: Solberg 12/4 = heklunál nr. 1,5
Ef óskað er eftir grófari dúk þá er notað Sol-
berg Fiol = heklunál nr. 3
Mál á dúk: ca. 40 x 72 cm.
Utskýringar:
Dúkurinn er heklaður eftir munsturteikningu.
Heklað er frá miðju og að enda til að dúkurinn
sé eins báðum megin.
II = loftlykkja
st = stuðull
fp = fastapinni
kl = keðjulykkja
llb = loftlykkubogi
tk = takkahekl, heklið 3 11. heklið 1 kl. í 1. loft-
lykkjuna. ATHUGIÐ: Þegar taka á úr í byrj-
un umferðar eru heklaðar kl. yfir rúðurnar að
byrjun á umferð, sjá munstur. 3 II er 1 st.
ATH. Stuðlafjöldi fyrir X á teikningu er
fundinn út með því að margfalda X með 3, + 1
stuðull.
Fitjið upp 152 11. heklið 1 st. í 8. 11. frá nál-
inni.
1. Umferð: Heklið 2 11. hoppið yfir 2 11. - 1 st. í
næstu 11. - 2 11. hoppið yfir 2 11. - heklið 1 st. í
næstu 16 11. = 5 x á teikningu - 2 11. - hoppið
yfir 2 11. - 4 st. í næstu 4 11. - 2 11. - hoppið yfir
2 11. - 4 st. í 4 11. - 2 11. Hoppið yfir 2 11. - 10 st.
í næstu 10 11., 2 11., hoppið yfir 2 11. - 7 st. í
næstu 711. - (2 11. hoppið yfir 2 11.1 st. í næstu
11.) 11 sinnum - 6 st. í 6 11. - 2 11. hoppið yfir 2
11.10 st. í 10 11. - 2 11. - hoppið yfir 2 11. - 4 st. í
4 11. - 2 11. hoppið yfir 2 11. - 4 st. í 4 11. - 2 11. -
hoppið yfir 2 11. -16 st. í 1611. (2 11. hoppið yfir
2 11.1 st. í næstu 11.) 3 sinnum. Snúið með 511.
2. umferð: Heklið (1 st. í st. 2 11.) 3 sinnum
hoppið yfir 2 st. - 13 st í st. - 2 st. í llb. - 4 st. í
st. = 6 x á teikningu - 211. 4 st. í st. 2 11. hopp-
Stuðull = st.
ið yfir 2 11. - 1 st. í 1 st. - 211. hoppið yfir 2 st. 7
st. í st. o.s.frv. Haldið áfram að hekla eftir
munstrinu þar til að helmingurinn hefur verið
heklaður. Snúið og heklið frá byrjunarkanti
hinn helminginn á dúknum.
Frágangur: Fyrst er heklað hringinn í
kring 3 11. og 1. fp í hvert horn á dúknum. í
annarri umferð heklast í hvern llb. 2 fp. 1 tk. 1
fp. Gangið frá endum og bleytið dúkinn og
strekkið hann í rétt form.
□ 21. lst.
x4 st.
xx 7 st.
xxx 10 st.
xxxx 13 st.