Morgunblaðið - 01.04.1999, Page 20

20 B FIMMTUDAGUR1. APRÍL1999
MORGUNBLAÐIÐ
ur-Indíufélagið taldi sig þurfa að
hafa þar birgðastöð fyrir skip
sem voru á leið til Indlands í
verslunarleiðangur. í byrjun nítj-
ándu aldar fara Bretar að seilast
til valda í Höfðanýlendunni og í
Napóleonsstyrjöldunum komst
htín undir breska stjórn. Breskir
innflytjendur flykktust þá til
landsins. Búarnir sættu sig ekki
við yfirstjórn Breta og hugðu á
landvinninga lengra inni í Iand-
inu. Hófust miklir búferlaflutn-
ingar þegar þúsuudir Búa héldu
af stað á vögnum sínum sem ux-
um var beitt fyrir og stefndu í
austur. Á þessum tíma áttu ætt-
bálkar blökkumanna í deilum
hver við annan. Þegar Búamir
birtust á sjónarsviðinu beindu
þeir sjónum sínum að þeim og
upphófust mikil átök á milli
þeirra og fmmbyggjanna þar
sem hundmð manna Iétu lífið.
Fyrir mikið harðfylgi tókst Búun-
um ætlunarverk sitt og settust
þeir að í Natal héraði við austur-
ströndina. Bretarnir vora ekki
lengi til friðs og gerðu héraðið að
breskri nýlendu árið 1843. Marg-
ir Búanna fluttu sig þá um set og
stofnuðu sjálfstætt lýðveldi í
Transvaal sem er norðan við Na-
tal og í Orange sem er inni í
miðju landinu. Fram undir 1870
var S-Afríka fátækt land en um
það leyti fundust eðalmálmar í
jörðu sem gjörbreyttu þjóðfélags-
aðstæðum. Þúsundir manna
hvaðanæva að úr heiminum
flykktust til Afríku til að taka
þátt í gullæðinu. Þetta var upp-
hafið að yfirráðum hvíta minni-
hlutans í S-Afríku. Uppbygging
atvinnulífs og menningar í land-
inu hefúr því verið í þeirra hönd-
um en hvergi í Afríku rfldr meiri
velmegun en þar. Það má ekki
gleyma því að velmegunina má
ekki síður þakka ótakmörkuðu
ojg ódýru vinnuafl hinna svörtu.
Arið 1948 ákvað hvíti minnihlut-
sÆMIka,
i er stórbrotið
land, hrífandi fagurt og gróður-
sælt. Það býr yfír miklum nátt-
úraauðlindum en þar hafa fund-
ist ýmsir eðalmálmar í jörðu
eins og gull, demantar og úran-
íum og þar er rekinn öflugur
iðnaður. Landið hefur því öll
einkenni háþróaðs iðnríkis en á
hinn bóginn er að fínna þar svo
mikla fátækt á svæðum þar sem
blökkumenn búa að það minnir
helst á kjörin í þróunarlöndun-
um. Vínyrkja sem rekin er af
miklum myndarskap í landinu
og íjölskrúðugt dýralíf kemur
einnig í hugannjiegar hugsað
er til S-Afríku. I þjóðgörðum
landsins eins og í Pilanesberg
sem við heimsóttum er að finna
á annað hundrað tegundir
villtra dýra og um þrjú hund-
rað fuglategundir. Það er heill-
andi að ferðast um garðana og
sjá dýrin í sínu eðlilega um-
hverfi og kynnast háttum
þeirra í nærmynd. Þjóðfélags-
málin hafa einnig mikla sér-
stöðu meðal þjóða heims. I því
samhengi er ekki úr vegi að
rifja stuttlega upp sögu þjóðar-
innar eftir að Evrópumenn tóku
að flytjast þangað um miðja 17.
öld. Fyrir í landinu bjuggu ýms-
ir ættflokkar blökkumanna sem
höfðu átt þar heima frá ómuna
tíð. Fyrstir Evrópumanna komu
Búarnir frá Hollandi (boer þýð-
ir bóndi á hollensku) sem tóku
sér bólfestu í Höfðaborg sem
stendur við Indlandshafið.
Ástæða vera þeirra þar var sú
að hollenska skipafélagið Aust-
„MÉR finnst auðvelt að vera útlendingur hérna,“ segir Amþrúður
Jónsdóttir sem hefur verið að skipuleggja starfsemi bandaríska fyrir-
tækisins American Institute for Foreign Study, AIFS, í Höfðaborg.
Arnþrúður Jónsdóttir hefur
dvalið rúma fjóra mánuði í
Suður-Afríku við tímabundin
störf. Þegar ég hitti hana í Höfða-
borg þar sem hún býr er hún á leið-
inni heim. Á íslandi rekur hún fyr-
irtæki sem heitir Vistaskipti og nám
sem starfar að því að senda ungt
fólk í starfsnám erlendis, í mála-
skóla, sem skiptinema eða í vist sem
au pair. Fyrirtæki Arnþrúðar er í
sambandi við alþjóðlegar skrifstof-
ur viða um heim sem starfa á svip-
uðum grunni. Eitt þeirra er banda-
ríska fyrirtækið American Institute
for Foreign Study eða AIFS eins og
það er skammstafað. Það var svo
fyrir nokkrum mánuðum að for-
svarsmaður fyrirtækisins fór þess á
leit við Amþrúði að hún tæki að sér
að skipuleggja starfsemi þess í Suð-
ur-Afríku sem hafði verið sett á
laggimar ári áður.
„Ég sagði að ég skyldi hugsa mál-
ið,“ segir Amþrúður. „Mér fannst
þetta mikil áskoran og ákvað að
taka henni. Fjölskylda mín örvaði
mig líka til fararinnar og svo var ég
með gott starfsfólk. Það æxlaðist
svo þannig að eiginmaður minn,
Sveinn Magnússon, sem rekur fyr-
irtækið ESSEMM auglýsingar og
markaðsráðgjöf, var fenginn til að
taka að sér verkefni fyrir AIFS við
auglýsinga- og markaðsmál samtak-
anna hér í Suður-Afríku. Þannig að
um tíma unnum við hér saman.
Þegar ég kom hingað var ég ein,“
segir Arnþrúður, „en maðurinn
minn kom rúmum tveim vikum síð-
ar. Ég byrjaði á því að leita mér að
íbúð og fann skemmtilega tveggja
herbergja íbúð á efstu hæð, með
stóram svölum og útsýni yfir sjóinn.
Ibúðin er í skemmtilegu hverfi sem
heitir Sea Point nálægt miðborginni
og stutt að fara þaðan á skrifstof-
una og í alla þjónustu. Mér var svo
fenginn voldugur jeppi til afnota.“
Amþrúður segir að á skrifstofu
AIFS í S-Afríku vinni átján manns
en fyrirtækið er með útibú í fimm
borgum, Pretoríu, Jóhannesarborg,
Bloemfontein, Durban og Port
Elizabeth. „Verkefni mitt hefur ver-
ið að stýra starfseminni, móta
starfsmannastefnu og þjónustu við
kúnnann, bæta aðbúnað á skrifstof-
unni bæði hvað varðar tölvumál og
að standsetja skrifstofuna að nýju
og aðstoða við að ráða fram-
kvæmdastjóra.
Mér hefur gengið mjög vel að
vinna með fólkinu héma. Það er
áhugasamt og vill standa sig vel,“
segir hún. „Sama er upp á teningn-
um í útibúunum en ég hef ferðast á
milli þeirra til að fylgjast með starf-
inu þar. Á skrifstofunum vinnur
bæði hvítt og litað fólk. Og fyrst þú
spyrð mig að því hvemig starfs-
kraftur það sé þá finnst mér litaða
fólkið hafa meiri sjálfsvirðingu. Það
era auk þess duglegra og metnaðar-
gjamara en hinir hvítu. Ástæðan
gæti verið sú að hvítir hafa fengið
meira upp í hendurnar en hinir.“
Hvemig ætli henni hafi gengið að
aðlagast suður-afrísku samfélagi?
„Mér finnst auðvelt að vera út-
lendingur héma. Hér era töluð ell-
efu tungumál en meirihluti þjóðar-
innar talar ensku og auðveldar það
samskiptin. Ég kann mjög vel við
þjóðfélagið. Suður-Afríkubúar eru
kurteisir, vingjarnlegir, hjálplegir
og heiðarlegir."
Amþrúður segist hafa verið mik-
ið vörað við ofbeldinu í landinu. „En
ég hef aldrei látið hræðsluna ná tök-
um á mér þótt ýmislegt hafi gengið
á meðan ég hef dvalið héma,“ segir
hún. „I janúar var sprengjutilræði í
verslunar- og veitingahúsahverfinu
Waterfront. Ég varð ekki vör við
það enda þótt ég búi nálægt því. En
ég varð vitni að óeirðunum við am-
eríska sendiráðið þegar Tony Blair,
forsætisráðherra Breta, var hér í
opinberri heimsókn í byrjun janúar,
en skrifstofan okkar er í húsi sem
stendur skáhallt á móti sendiráðinu.
Ég hef orðið vör við að útlending-
ar sem koma til landsins hræðast
ofbeldið. Á hótelinu sem ég var á
fyrstu dagana eftir að ég kom til
Höfðaborgar hitti ég kvenrithöfund
frá London. Ætlaði hún að dvelja
nokkra mánuði í landinu og skrifa.
Vegna hræðslu fór hún sjaldan út
úr hótelinu og dreif sig heim innan
viku.
Það sem gildir hér er að vera var-
kár og taka enga áhættu. Ég er yf-
irleitt komin snemma inn á kvöldin.
Þegar ég hef lokið vinnu minni
klukkan hálfsex fer ég venjulega út
að ganga eða skokka og er úti til
klukkan átta. Þá er ekki langt í að
það fari að dimma. Sest ég þá
gjaman út á svalimar og bíð eftir að
sólin setjist og fæ mér ef til vill eitt
rauðvínsglas."
Amþrúður segir að það sé tölu-
vert um að S-Afríkubúar sendi
bömin sín til annarra landa í gegn-
um menningarskiptasamtök eins og
AIFS. Það séu þó einkum hvítir
sem sýni þessari starfsemi áhuga og
betur menntaðir svertingjar og lit-
aðir. „Við höfum gert átak í því að
ná betur til þeirra svörtu og lituðu.
Það sem hefur staðið í vegi fyrir að
blökkumennimir geti farið er að
þeir hafa yfirleitt ekki sambærilega
menntun og ungmenni í öðram
löndum en þau þurfa helst að hafa
stúdentspróf og kunna ensku. Enn-
þá er það ekki nema hluti svartra
sem kann enskuna almennilega.
Föðurvaldið er hér líka ákaflega
sterkt og ef faðirinn vill ekki að
krakkamir hleypi heimdraganum
og kanni ókunnar slóðir þá þýðir
ekkert fyrir þau að malda í móinn.“
Það er ekki annað hægt en að
dást að hugrekki og dugnaði Am-
þrúðar en þegar hún heyrir hólið
segir hún: „Það ekkert meira fyrir
mig að koma hingað og vinna en
fyrir átján ára ungmenni að fara til
Bandaríkjanna sem au pair. Ég
hvet alla til að grípa tækifærin þeg-
ar þau gefast. Ef maður leggur sig
fram og reynir að gera sitt besta
blessast þetta allt saman. Annars
held ég að mér hafi verið ætlað að
koma hingað. Ég hef alltaf haft
áhuga á málefnum S-Afríku og hef
alltaf fylgst með því sem hér hefur
verið að gerast. Ein af mínum eftir-
lætis bókum er Cry, the beloved
country eftir s-afríska rithöfundinn
Alan Paton. Fyrir mér hefur veran
hér verið afar lærdómsrík og ævin-
týri líkust."
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR1. APRÍL 1999 B 21

inn að skilja að kynþættina í
landinu og flylja þá á svokölluð
heimalönd en þessa sögu þekkja
flestir. Það var ekki fyrr en árið
1990 að sú illræmda ráðstöfún
var numin úr gildi og Afríska
þjóðarráðinu ANC stærsta flokki
blökkumanna í S-Afríku var leyft
að starfa fyrir opnum tjöldum og
foringi þeirra Nelson Mandela
leystur úr 27 ára fangelsi. Fjór-
um áram síðar tók meirihluta-
stjórn svartra við stjómar-
au
taumunum með Mandela sem for-
seta. Nú búa rúmlega fjörutíu
milljónir manna í S-Afríku, þar af
era hvítir einn fimmti, tveir
þriðju eru svartir og tilheyra þeir
mismunandi ættbálkum. Þeirra
stærstir era Zulu, Xhosa, Sotho
og Tswan. Tíu prósent þjóðarinn-
ar era lituð, þ.e. af blönduðum
upprana, og þrjú prósent íbúanna
era Asíubúar en flestir þeirra eru
innflytjendur frá Indlandi.
Ljósmyndir/Hildur Einarsdóttir
= HÉÐINN =
VERSLUN
SKÚTUVOGI
Við erum að flytja í Skútuvoginn,
í mun stærra húsnæði, þar sem
við getum veitt enn betri þjónustu.
Við opnum þriðjudaginn 6. apríl
kl. 08.00. Verið velkomin.
cc
m
o
ui
> S K Ú T U
$ =HÉÐ!NN =
VERSLUN

>
<
0*
A U T